Yazd?r

Nikotin ba??ml?l??? ve ?evresel t?t?n duman? maruziyeti

Sibel DORUK1, Handan ?N?N? K?SEO?LU1, ?nal ERKORKMAZ2

1 Gaziosmanpa?a ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Tokat,

2 Gaziosmanpa?a ?niversitesi T?p Fak?ltesi, Biyoistatistik Anabilim Dal?, Tokat.

?ZET

Nikotin ba??ml?l??? ve ?evresel t?t?n duman? maruziyeti

Bu ?al??mada ?evresel t?t?n duman? (?TD) maruziyetine neden olan olgular?n ?zelliklerinin belirlenmesi ama?lanm??t?r. Sigara b?rakma poliklini?ine ba?vuran 145 olgunun (53/92, K/E) genel demografik ?zellikleri, ?al??ma durumlar?, ?ocukluk ?a??ndaki ?TD maruziyetleri, kendilerinin ?TD maruziyetine neden olup olmad?klar? soruldu, hastane anksiyete depresyon testi (HADT) ve Fagernstr?m nikotin ba??ml?l?k testi (FNBT) uyguland?. Olgular?n ya? ortalamas? 42.2 y?l idi. Olgular?n %71'inin ?ocukluk ?a??nda ?TD'ye maruz kald???, %69'unun ?TD maruziyetine neden oldu?u belirlendi. Bir g?nde i?ilen sigara say?s? ve paket/y?l de?erinin ?TD maruziyetine neden olma ?zerine etkisi saptanmad?. ?TD maruziyetine neden olanlar sigara i?me yasa?? olan yerlerde daha fazla g??l?k ya??yorlard? (p= 0.045) ve FNBT skoru bu olgularda (ortalama= 5.9) di?erlerinden (ortalama= 4.8) y?ksek bulundu (p= 0.009). ?TD maruziyetine neden olan olgular?n %72'sinde olmayanlar?n %53.3'?nde FNBT skoru ≥ 5 idi (p= 0.045). Y?z on yedi olguya HADT uyguland?, anksiyete ve depresyon ile ili?kili yak?nmalar s?ras?yla 45 ve 54 olguda saptand?. ?TD kayna?? olanlarda anksiyete skoru ortalamas? daha y?ksekti (p= 0.025). ?TD maruziyetine neden olan ve olmayan olgularda anksiyete ve depresyon ile ili?kili yak?nmalar benzer oranlarda saptand?. ?TD maruziyetine neden olma ?zerine cinsiyet, e?itim, ?al??ma durumu, evde ba?ka sigara i?icisinin olmas?, ?ocukluk ?a??ndaki ?TD maruziyeti, pasif sigara i?icili?ine ili?kin bilgi sahibi olman?n ve sosyoekonomik d?zeyin etkisi saptanmad?. Sigara i?meye ba?lanarak geli?ecek nikotin ba??ml?l???n?n engellenmesiyle sigara i?enlerin sa?l??? korundu?u gibi i?meyenlerin de ?zellikle ev i?i ortam olmak ?zere ?TD maruziyetinin ?nlenmesi sa?lanacakt?r.

Anahtar Kelimeler: ?evresel t?t?n duman?, pasif i?icilik, Fagernstr?m nikotin ba??ml?l?k testi.

SUMMARY

Nicotine addiction and environmental tobacco smoke exposure

Sibel DORUK1, Handan ?N?N? K?SEO?LU1, ?nal ERKORKMAZ2

1 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Gaziosmanpasa University, Tokat, Turkey,

2 Department of Biostatistics, Faculty of Medicine, Gaziosmanpasa University, Tokat, Turkey,

In present study it was aimed to determine the general characteristics of cases who cause environmental tobacco smoke (ETS) exposure. One hundred and forty five cases (53/92, F/M) who admitted to smoking cessation clinic were asked about general demographic characteristics, the history of ETS exposure in childhood and whether they cause of ETS exposure or not. Also Fagernstr?m test for nicotine dependence (FTND) and hospital anxiety depression test (HADT) were performed. The mean age of the cases was 42.2 years. It was determined that 71% of cases exposed ETS in childhood and 69% of cases cause ETS exposure. There was no effect of the number of cigarette smoked per day and the amount of packet/years on to cause ETS exposure. The cases who cause ETS exposure to be forced more than others in places that it is forbidden smoking (p= 0.045), FTND score was higher (mean= 5.9) than others (mean= 4.8) (p= 0.009). The FTND score was ≥ 5 in 72% of cases who cause ETS exposure and in 53.3% of others (p= 0.045). 117 of cases were performed HADT, syptoms related with anxiety and depresion were detected in 45 and 54 of cases respectively. The mean anxiety score was higher in cases who cause ETS exposure (p= 0.025). The sypmptoms related with anxiety and depression were determined similar in cases who cause ETS exposure or not. It was identified that there was no effect of gender, education, business status, another smoker at home, history of ETS exposure in childhood, socioeconomic status and to have knowledge about passive smoking on to cause ETS exposure. Prevention of nicotine addiction to be developed by starting smoking precludes the onset of the diseases related to smoking, and also enables inhibition of ETS exposure especially at home.

Key Words: Environmental tobacco smoke, passive smoking, Fagernstr?m test for nicotine dependence.

D?nyada 1.3 milyar ki?i sigara i?mekte ve y?lda 5 milyondan fazla insan sigara nedeniyle hayat?n? kaybetmektedir. Sigara t?ketiminde Avrupa ?lkeleri aras?nda ???nc?, d?nya ?lkeleri aras?nda yedinci s?rada yer alan ?lkemizde 15 ya? ve ?zeri eri?kinlerin %31'i sigara kullanmakta ve sigaran?n y?lda 100-150 bin ki?inin ?l?m?ne neden oldu?u tahmin edilmektedir (1,2,3,4). ?evresel t?t?n duman? (?TD) maruziyeti, ikinci el ya da g?n?ll? olmayan i?icilik olarak da tan?mlanan pasif sigara i?icili?i; sigara i?meyen ?ocuk ya da eri?kinlerin ba?kalar?n?n i?ti?i sigaran?n duman?n? solumas?d?r (5). Sigara i?imine ba?l? geli?en bir?ok zararl? etkinin ?TD maruziyetine ba?l? olarak da ortaya ??kabilece?i bilinmektedir ve ?TD maruziyetinin g?venli bir d?zeyi yoktur (4,6). ?TD maruziyeti hem eri?kinlerde hem de ?ocuklarda pek ?ok hastal??a neden olmaktad?r (1,6,7,8). Amerikan Kalp Birli?i ?TD maruziyetine ba?l? olarak y?lda 30-40 bin ki?iye kalp hastal??? tan?s? konuldu?unu bildirmi?tir (9). D?nya genelinde her y?l 600 bin ki?i ba?kas?n?n i?ti?i sigaran?n duman?ndan etkilenerek hayat?n? kaybetmektedir, ?lkemizde de y?lda yakla??k 9 bin ki?inin bu nedenle ?ld??? tahmin edilmektedir (4,10). Yeni yasal d?zenlemelerle halka a??k alanlarda sigara i?ilmesi ve ?TD maruziyeti engellenmi? olacakt?r (11). Ancak maruziyetin s?kl?kla meydana geldi?i ev ortam?nda sigara i?meyenlerin sa?l???n?n korunmas?n? bu yasal d?zenleme ile sa?lamak m?mk?n de?ildir (12).

Bu ?al??mada ?TD maruziyetine neden olan olgular?n genel ?zelliklerinin belirlenmesi, bu ?zelliklere dayanarak ?TD maruziyetinin ?nlenebilmesi i?in yap?lmas? gerekli uygulamalar?n saptanmas? ve sonu?lar?n literat?r e?li?inde tart???lmas? ama?lanm??t?r.

MATERYAL ve METOD

Sigara b?rakma poliklini?ine May?s 2007-May?s 2009 tarihleri aras?nda ba?vuran 145 olguya taraf?m?zca haz?rlanan anket uyguland?. Sigara i?me ?zellikleri, ?ocukluk ?a??ndaki ?TD maruziyetleri, kendilerinin ?TD kayna?? olup olmad?klar? (sigara i?meyen ?ocuklar?n ya da eri?kinlerin yan?nda sigara i?er misiniz?), evde ba?ka sigara i?en olup olmad??? ve pasif sigara i?icili?i hakk?nda bildikleri soruldu. ?al??maya al?nan olgular?n sosyodemografik ?zellikleri ve ?al??ma durumlar? kaydedildi. Sosyoekonomik d?zeyin belirlenmesinde e?itim durumu ile ayl?k gelir d?zeyi de?erlendirildi, lise/?niversite mezunu olup en az 1000 TL ayl?k geliri olan olgular y?ksek sosyoekonomik d?zeyde kabul edildi. Haz?rlanan ankete ek olarak t?m olgulara Fagernstr?m nikotin ba??ml?l?k testi (FNBT) ile 117 olguya anksiyete ve depresyon ile ili?kili yak?nmalar?n?n de?erlendirildi?i hastane anksiyete depresyon testi (HADT) uyguland?. Anksiyete skorunun ≥ 10 olmas? anksiyete ve depresyon skorunun ≥ 7 olmas? depresyon ile ili?kili yak?nmalar?n varl??? a??s?ndan anlaml? kabul edildi (13) (Ek 1). Elde edilen veriler SPSS 15.0 istatistik program?na kaydedildi. Gruplar aras? farkl?l?klar?n de?erlendirilmesinde t-test ve ki-kare testi kullan?ld? ve p < 0.05 olmas? anlaml? kabul edildi.


Ek 1

BULGULAR

?al??maya ya? ortalamas? 42.2 ? 11.7 (18-70) y?l olan 145 olgu dahil edildi. Olgular?n genel ?zellikleri Tablo 1'de g?r?lmektedir.


Tablo 1

Olgular?n %71 (n= 103)'inin ?ocukluk ?a??nda ?TD'ye maruz kald???, %69 (n= 100)'unun ?TD kayna?? oldu?u belirlendi. ?TD kayna?? oldu?u belirlenen olgular?n t?m? evde ?ocuklar?n?n ya da sigara i?meyen e?lerinin yan?nda sigara i?ti?ini belirtti.

?TD kayna?? olan (n= 100) ve olmayan olgular?n (n= 45) ya? ortalamalar? (42.4 ? 12.0 y?l ve 41.8 ? 11.4 y?l) benzerdi (p= 0.786). ?TD kayna?? olma ?zerine etkisi olabilece?i d???n?len ?e?itli fakt?rler Tablo 2 ve 3'te g?r?lmektedir. Evli olan olgular?n daha s?k olarak ?TD kayna?? oldu?u belirlenirken (p= 0.018), cinsiyet, e?itim ve ?al??ma durumu, sosyoekonomik d?zey, evde ba?ka sigara i?icisinin olmas?, ?ocukluk ?a??ndaki ?TD maruziyeti ve pasif sigara i?icili?ine ili?kin bilgi sahibi olman?n etkisi saptanmad? (Tablo 2).


Tablo 2


Tablo 3

Sigara i?me ?zelliklerinden bir g?nde i?ilen sigara say?s? ve paket/y?l de?eri ile erken ya?ta (≤ 15 ya?) sigara i?meye ba?laman?n ?TD kayna?? olma ?zerine etkisi saptanmad? (p de?erleri s?ras?yla 0.107, 0.220 ve 0.650). ?TD kayna?? olan olgular olmayanlara g?re sigara i?me yasa??na uymada daha fazla oranda g??l?k ya??yorlard? (p= 0.045). T?m olgular?n ortalama FNBT skoru 5.6 ? 2.5 iken, ?TD kayna?? olanlarda 5.9 ? 2.4, olmayanlarda 4.8 ? 2.5 idi ve aradaki farkl?l?k anlaml? bulundu (p= 0.009). ?TD kayna?? olan 100 olgunun 72 (%72)'sinde FNBT skoru ≥ 5 iken, di?er 45 olgunun 24 (%53.3)'?nde FNBT skoru ≥ 5 idi ve aradaki farkl?l?k anlaml? idi (p= 0.045) (Tablo 2, 3).

HADT uygulanan 117 olguda anksiyete skoru ortalamas? 8.1 ? 4.6 (0-19), depresyon skoru ortalamas? 6.5 ? 4.5 (0-19) idi. ?TD kayna?? olan olgularda olmayanlara g?re anksiyete skoru ortalamas? y?ksek bulundu (p= 0.025) (Tablo 3). K?rk be? olguda anksiyete ve 54 olguda depresyon ile ili?kili yak?nmalar?n oldu?u saptand?. ?TD kayna?? olma ?zerine anksiyete ve depresyon ile ili?kili yak?nmalar?n varl???n?n etkisi saptanmad? (s?ras?yla p de?erleri 0.334 ve 0.722) (Tablo 2, 3).

Olgular?n sigara i?me ?zelliklerine ?ocukluk d?nemindeki ?TD maruziyetinin etkisine ait sonu?lar Tablo 4'te g?r?lmektedir. ?TD maruziyeti ?yk?s? olan ve olmayan olgularda ortalama paket/y?l, g?nl?k sigara say?s?, sigara i?meye ba?lama ya?? ve FNBT skoru benzerdi.


Tablo 4

TARTI?MA

?TD maruziyeti hem ?ocuklar hem de eri?kinler i?in ?nemli bir sorundur. Amerika Birle?ik Devletleri (ABD)'nde 1997 y?l?nda 2-11 ya? aras? ?ocuklar?n %43'?n?n ?TD'ye maruz kald??? ve ?ngiltere'de 10 ya??ndan k???k ?ocuklar?n yar?s?n?n en az bir sigara i?en eri?kinle ya?ad??? bildirilmi?tir (14,15). ?lkemizde yap?lan ?al??malarda ?ocuklarda pasif sigara i?icili?i s?kl???n? Karako? ve arkada?lar? %74, Boyac? ve arkada?lar? %75, Ersu ve arkada?lar? %81, Keskino?lu ve arkada?lar? %84.7, ?ahbaz ve arkada?lar? %94.7 olarak bildirmi?lerdir (16,17,18,19,20). Bu ?al??mada kat?l?mc?lar?n %70.4'?nde ?ocukluk ?a??nda ?TD maruziyeti oldu?u saptanm??t?r. ?al??ma sonu?lar? de?erlendirildi?inde ?lkemizde ?TD maruziyeti a??s?ndan y?llar i?inde belirgin bir de?i?iklik olmad??? g?r?lmektedir. ABD'de ?TD maruziyeti 1988-1994 y?llar?na g?re 1999-2004 y?llar? aras?nda azalm??t?r, ancak bu azalma ?ocukluk ?a??nda daha d???kt?r. Bu sonu? i? yeri ve kamu alanlar?nda uygulanan sigara i?me yasaklar? ile ili?kili olabilir (21). ?lkemizde de uygulamaya ge?en "T?t?n Mamullerinin Zararlar?n?n ?nlenmesine Dair Kanun" ile ev d??? ortamlarda hem eri?kin hem de ?ocuklar?n ?TD maruziyetinin azalmas? beklenmektedir. Ancak ?TD maruziyetinin s?kl?kla meydana geldi?i ev ortam?nda sigara i?meyenlerin korunmas? bu yasal d?zenleme ile m?mk?n de?ildir (12).

?al??maya al?nan olgular?n ?ocukluklar?nda ?TD'ye maruz kalmalar?na ra?men benzer oranlarda evlerinde ?ocuklar?n? ve sigara i?meyen e?lerini t?t?n duman?na maruz b?rakt?klar? belirlenmi?tir. ?ocuklu?unda ?TD maruziyeti olan ve olmayan olgular?n benzer oranlarda ?TD kayna?? olduklar? saptanm??t?r. Beklenildi?i gibi evli olan olgular?n daha y?ksek oranda ?TD maruziyetine neden oldu?u belirlenmi?tir. Bu sonu?lar ?n?m?zdeki y?llarda sigara i?meyen eri?kinlerde ve ?ocuklarda geli?ecek sigara ile ili?kili hastal?k riskini ?ng?r?r niteliktedir.

Anne ve baban?n d???k e?itim durumu ve i?siz olmas?n?n ?ocuklar?n evde ?TD'ye maruz kalma riskini art?rd???n? bildiren ?al??malar olsa da, ?al??mam?zda ?TD kayna?? olma ?zerine e?itim ve ?al??ma durumunun etkisi saptanmam??t?r (22,23,24,25).

Nikotin ba??ml?l???n?n ?l??lmesi amac?yla 1978 y?l?nda Fagerstr?m tolerans testi ?nerilmi? ve 1992 y?l?ndan sonra FNBT kullan?lmaya ba?lanm??t?r. Nikotin ba??ml?l?k testi nikotin ba??ml?l???n? belirlemede yayg?n olarak kullan?lan, ge?erli ve g?venilir bir ?l?ektir (26,27). ?al??mam?zda ?TD kayna?? olma ?zerine FNBT skorunun anlaml? etkisi saptanm??, FNBT skoru ?TD kayna?? olan olgularda olmayanlara g?re y?ksek bulunmu?tur. FNBT i?inde yer alan ve ?TD kayna?? olma riskini artt?rabilece?i d???n?len "sigara i?me yasa?? olan yerlerde s?k?nt? ya??yor musunuz?" sorusuna verilen yan?tlar de?erlendirildi?inde de ?TD kayna?? olan ki?ilerden daha fazla oranda "evet" yan?t? al?nm??t?r. Bu sonu? da y?ksek nikotin ba??ml?l?k skorunun ?TD maruziyetine neden olma riskini art?rd???n? desteklemektedir. Ba?ka bir ?al??mada da FNBT skorunun i?meyenlerin sa?l???n?n korunmas?nda dikkate al?nmas? gereken ?nemli bir belirte? oldu?u g?sterilmi?, hizmet sekt?r? ?al??anlar?n?n kapal? alanlarda sigara i?iminin engellenmesine dair yasan?n uygulanabilirli?i ve gereklili?ine olan inanc? FNBT skoru y?ksek (5 ve ?zerinde) olan olgularda daha d???k saptanm??t?r (28). Bu ?al??mada nikotin ba??ml?l?k skoru y?ksek olan olgular?n daha y?ksek oranda ?TD kayna?? olmalar? sigara ile ili?kili hastal?klar?n ?nlenmesinde en etkin ve ge?erli y?ntemin sigara i?meye ba?lanmas?n?n engellenmesi oldu?u fikrini g??lendirmektedir.

?TD kayna?? olan olgular?n ?zelliklerini belirlemeyi ama?lad???m?z bu ?al??mada pek ?ok sosyodemografik ?zelli?in ?TD kayna?? olma ?zerine etkisi saptanmazken, FNBT sonu?lar?na g?re ?TD kayna?? olan olgularda daha y?ksek d?zeyde ba??ml?l?k saptanm??t?r. Sigara i?meye ba?lanarak geli?ecek nikotin ba??ml?l???n?n engellenmesiyle sigara i?enlerin sa?l??? korundu?u gibi i?meyen ki?ilerin de ?zellikle ev i?i ortamda ?TD maruziyeti ve buna ba?l? geli?ecek hastal?klar?n ?nlenmesi sa?lanacakt?r.

?IKAR ?ATI?MASI

Bildirilmemi?tir.

KAYNAKLAR

  1. WHO Report on The Global Tobacco Epidemic, 2008: The MPOWER Package. Geneva, Switzerland. http://www.who.int/ tobacco/mpower/en/ (al?nt? tarihi: 20.06.2010).
  2. Bilir N. T?rkiye T?t?n Kontrol?nde D?nyan?n Neresinde? T?rk Toraks Dergisi 2009; 10: 31-4.
    [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  3. T.C. Sa?l?k Bakanl???. Ulusal t?t?n kontrol program? ve eylem plan? 2008-2012. Ankara 2008.
  4. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241563918_eng_full.pdf
  5. California Environmental Protection Acency. Health effects of exposure to environmental tobacco smoke. Final Report. California Environmental Protection Agency Office Of Environmental Health Hazard Assessment, 1997. http://oehha.ca.gov/pdf/chapter1.pdf
  6. Physicians for a Smoke-Free Canada (PSC). Health effects of second hand smoke. http://www.smoke-free.ca/factsheets/ pdf/Q&A-healtheffects.pdf; 2006 (al?nt? tarihi: 20.06.2010).
  7. Gallo V, Neasham D, Airoldi L, Ferrari P, Jenab M, Boffetta P, et al. Second-hand smoke, cotinine levels, and risk of circulatory mortality in a large cohort study of never-smokers. Epidemiology 2010; 21: 207-14. [?zet]
  8. Asomaning K, Miller DP, Liu G, Wain JC, Lynch TJ, Su L, et al. Second hand smoke, age of exposure and lung cancer risk. Lung Cancer 2008; 61: 13-20. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  9. US Department of Health and Human Services. The Health Consequences of Smoking: A Report of the Surgeon General. Atlanta, GA: US, Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health. 2004.
  10. Karl?kaya C, ?ztuna F, Solak ZA, ?zkan M, ?rsel O. T?t?n Kontrol?. Toraks Dergisi 2006; 7: 51-64.
    [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  11. T?t?n Mamullerinin Zararlar?n?n ?nlenmesine Dair Kanunda De?i?iklik Yap?lmas? Hakk?nda Kanun. Yay?mland??? Resmi Gazete: Tarih: 28/01/2008 Say?:26761.
  12. Gehrman CA, Hovell MF. Protecting children from environmental tobacco smoke (ETS) exposure: a critical review. Nicotine Tob Res 2003; 5: 289-301. [?zet]
  13. Zigmond AS, Snaith RP. The hospital anxiety and depression scale. Acta Psychiatr Scand 1983; 67: 361-70. [?zet]
  14. American Academy of Pediatrics. Environmental tobacco smoke: a hazard to children. Pediatrics 1997; 99: 639-41. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  15. Couriel JM. Passive smoking and the health of children. Thorax 1994; 49: 731-4. [PDF]
  16. Karako? F, Da?l? E, Kut A, Pamuk?u A. ?ocuklarda pasif sigaraya maruziyetin serum kotinin d?zeyi ile belirlenmesi. T?rkiye Klinikleri Dergisi 1998; 7: 77-82.
  17. Boyaci H, Duman C, Ba?yi?it I, Ilgazli A, Y?ld?z F. Determination of environmental tobacco smoke in primary school children with urine cotinine measurements. Tuberk Toraks 2004; 52: 231-6.
    [?zet] [PDF]
  18. Ersu R, Arman AR, Save D, Karadag B, Karakoc F, Berkem M, et al. Prevalence of snoring and symptoms of sleep-disordered breathing in primary school children in istanbul. Chest 2004; 126: 19-24.
    [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  19. Keskinoglu P, Cimrin D, Aksakoglu G. The impact of passive smoking on the development of lower respiratory tract infections in children. J Trop Ped 2007; 53: 319-24. [?zet]
  20. Sahbaz S, Kilinc O, Gunay T, Ceylan E. The effects of environmental tobacco smoke exposure before starting to smoke on cigarette quitting therapies. Tuberk Toraks 2008; 56: 283-90. [?zet] [PDF]
  21. Disparities in secondhand smoke exposure-United States, 1988-1994 and 1999-2004. MMWR 2008; 57: 744-47.
  22. Bolte G, Fromme H; GME Study Group. Socioeconomic determinants of children's environmental tobacco smoke exposure and family's home smoking policy. Eur J Public Health 2009; 19: 52-8.
    [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  23. Pellegrini M, Rotolo MC, La Grutta S, Cibella F, Garcia-Algar O, Bacosi A, et al. Assessment of exposure to environmental tobacco smoke in young adolescents following implementation of smoke-free policy in Italy. Forensic Sci Int 2010; 196: 97-100. [?zet]
  24. DiFranza JR, Aligne CA, Weitzman M. Prenatal and postnatal environmental tobacco smoke exposure and children's health. Pediatrics 2004; 113: 1007-15. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  25. Eliopoulos C, Klein J, Chitayat D, Greenwald M, Koren, G. Nicotine and cotinine in maternal and neonatal hair as markers of gestational smoking. Clin Invest Med 1996; 19: 231-42. [?zet]
  26. Pomerleau CS, Carton SM, Lutzke ML, Flessland KA, Pomerleau OF. Reliability of the Fagerstrom Tolerance Questionnaire and the Fagerstrom Test for Nicotine Dependence. Addict Behav 1994; 19: 33-9. [?zet]
  27. Heatherton TF, Kozlowski LT, Frecker RC, Fagerstr?m KO. The Fagerstr?m test for nicotine dependence: a revision of the Fagerstr?m Tolerance Questionnaire. Br J Addict 1991; 86: 1119-27.
    [?zet]
  28. Doruk S, Celik D, Etikan I, In?n? H, Y?lmaz A, Seyfikli Z. Evaluation of the knowledge and manner of workers of workplaces in Tokat about the ban on restriction of indoor smoking. Tuberk Toraks 2010; 58: 286-92. [?zet] [PDF]

Yaz??ma Adresi (Address for Correspondence):

Dr. Sibel DORUK,

Gaziosmanpa?a ?niversitesi T?p Fak?ltesi,

G???s Hastal?klar? AnabilimDal?, 60100

TOKAT - TURKEY

e-mail: sibeldoruk@yahoo.com

Yazd?r