Yazd?r

Kronik obstr?ktif akci?er hastal???nda mortalite ve mortaliteyi etkileyen fakt?rler

Kemal Can TERTEM?Z1, Nuray K?M?S1, H?lya ELL?DOKUZ2, Can SEV?N?1, Arif Hikmet ?IMRIN1

1 Dokuz Eyl?l ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, ?zmir,

2 Dokuz Eyl?l ?niversitesi T?p Fak?ltesi, Biyoistatistik ve T?bbi Bili?im Anabilim Dal?, ?zmir.

?ZET

Kronik obstr?ktif akci?er hastal???nda mortalite ve mortaliteyi etkileyen fakt?rler

Giri?: Kronik obstr?ktif akci?er hastal??? (KOAH) d?nyadaki ?nde gelen mortalite ve morbidite nedenlerinden birisidir. Ara?t?rmalarda mortalite oranlar?n?n %15-54 aras?nda de?i?ti?i g?r?lmektedir. ?lkemizde KOAH'ta mortalite ve mortaliteyle ili?kili fakt?rleri de?erlendiren s?n?rl? say?da ?al??ma bulunmaktad?r. Ara?t?rmam?z?n amac? klini?imizde izlenen KOAHl? hastalarda, mortalite oran?n? saptamak ve mortaliteyi etkileyen fakt?rleri ara?t?rmakt?r.

Hastalar ve Metod: Temmuz 2004-Kas?m 2005 tarihleri aras?nda saptanan KOAH'l? 427 olgu de?erlendirildi.

Bulgular: Ortalama d?rt y?ll?k s?re sonunda mortalite oran? %17.3 olarak bulundu. ?l?mler en s?k pulmoner, ikinci s?kl?kta ise kardiyak nedenlere ba?l?yd?. Akci?er kanserine ba?l? ?l?mler %31 oran?nda idi. Ya?, sigara i?me miktar?, KOAH evresi, FEV1 (L), FEV1% beklenen, FVC (L), FVC% beklenen, FEV1/FVC, PEF (L/saniye), PEF % beklenen, FEF25-75 (L) ve FEF25-75% beklenen de?erler, komorbid hastal?k varl???, Modifiye Borg Skalas? ve MMRC'ye g?re dispne ?iddeti, alt? dakika y?r?me mesafesi ve test sonras? oksijen sat?rasyonu, BODE indeksi, SF-36 ya?am kalitesi anketinin fiziksel fonksiyon, fiziksel rol, emosyonel rol ve enerji skorlar? alt parametreleriyle SGRQ anketinin t?m parametrelerinin mortalite ile istatistiksel olarak anlaml? d?zeyde ili?kili oldu?u g?r?ld?.

Sonu?: KOAH, mortalitesi y?ksek bir hastal?kt?r ve ?nemli toplum sa?l??? problemlerinden birisini olu?turmaktad?r. KOAH izleminde spirometrik ?l??mler yan?nda egzersiz kapasitesi ve ya?am kalitesi gibi di?er ?l??tlerin kullan?lmas? te?vik edilmelidir. Hastalar ve risk grubundaki olgular?n bilin?lendirilmesi, risk fakt?rlerinin ?nlenebilir olu?u nedeniyle ?nemlidir. Bu y?ntem komorbid hastal?klar?n ?nlenmesine de katk?da bulunabilir.

Anahtar Kelimeler: Kronik obstr?ktif akci?er hastal???, mortalite, komorbidite.

SUMMARY

Mortality and factors affecting mortality in chronic obstructive pulmonary disease

Kemal Can TERTEM?Z1, Nuray K?M?S1, H?lya ELL?DOKUZ2, Can SEV?N?1, Arif Hikmet ?IMRIN1

1 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Dokuz Eylul University, Izmir, Turkey,

2 Department of Biostatistic and Medical Information, Faculty of Medicine, Dokuz Eylul University,

Izmir, Turkey.

Introduction: Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) is one of the major causes of mortality and morbidity in the world. Mortality rates vary between 15-54% in investigations. There is a limited number of studies evaluating factors associated with mortality and morbidity in our country. The aim of this study is to detect the mortality rate and to investigate the factors affecting mortality.

Patients and Methods: 427 patients with COPD between July 2004-November 2005 were evaluated.

Results: Mortality rate was found to be 17.3% at the end of four years. Deaths were most frequently due to pulmonary causes and secondly cardiac factors. Deaths due to lung cancer were 31%. Age, amount of smoking, COPD stage, FEV1 (L), FEV1% predicted, FVC (L), FVC% predicted, FEV1/FVC, PEF (L/sn), PEF% predicted, FEF25-75 (L) and FEF25-75% predicted values, presence of comorbid diseases, Modified Borg Scale and dyspnea severity according to MMRC, six minutes walking test and oxygen saturation following the test, BODE index, SF-36 quality of life questionnaire, physical function, physical role, emotional role and energy scores parameters and all parameters of SGRQ questionnaire were found to be significantly associated with mortality.

Conclusion: COPD is a disease with high mortality and is one of the problems related with the public health. In the follow up of COPD, the usage of other measures like exercise capacity and quality of life besides spirometric measures should be encouraged. To make the patients and cases in the risky group conscious of their disease is important since the risk factors are preventable. This method may also contribute to the prevention of comorbid diseases.

Key Words: Chronic obstructive pulmonary disease, mortality, comorbidity.

Geli? Tarihi/Received: 22/12/2010 - Kabul Edili? Tarihi/Accepted: 20/04/2012

G?R??

Kronik obstr?ktif akci?er hastal??? (KOAH) d?nyadaki ?nde gelen mortalite ve morbidite nedenlerinden birisidir. Solunum sisteminden kaynaklanan ?l?m nedenlerinin b?y?k b?l?m?nden sorumludur. Avrupa Birli?indeki ???nc? en b?y?k ?l?m nedenidir (1,2,3). ?lkemizde yap?lan k?s?tl? say?daki ?al??mada 40 ya? ?st? grupta KOAH prevalans?n?n %9-19 aras?nda oldu?u saptanm??t?r (4,5).

Mortalite, belli bir zaman periyodunda ger?ekle?en bir hastal??a veya t?m nedenlere ba?l? ?l?m oran?n? tan?mlar. KOAH'l? hastalarda mortaliteyi ?ng?rmede yararl?l??? ara?t?r?lan ba?l?ca parametreler; spirometrik parametreler (?zellikle FEV1), ya?, beden kitle indeksi (BK?), BODE indeksi, komorbid hastal?k varl???, St. George solunum anketi (SGRQ), "Medical Outcomes Study Short Form 36-item Health Survey (SF-36)" fiziksel komponent skorlar? ve alt? dakika y?r?me testidir (1,6,7). KOAH'l? olgularda ya?, cinsiyet, sigaraya ba?lama ya??, sigara i?me s?resi, sigara kullan?m?n?n devam edip etmemesi, FEV1 ve PEF de?erleri, inspiratuar kapasite, egzersiz kapasitesi, dispne skoru, kilo kayb?, BK?, arteryel hipoksemi, hiperkapni, alevlenme s?kl??? ve komorbid hastal?k varl??? (?zellikle kardiyovask?ler hastal?klar) prognozu etkileyen ba?l?ca fakt?rlerdir (1,7,8,9).

KOAH olgular?nda, mortaliteyi belirlemek amac?yla yap?lm?? ara?t?rmalar genellikle ileri evre KOAH olgular? ?zerine yap?lm?? ara?t?rmalard?r. ?lkemizde KOAH'ta mortalite oran?n?, mortalite ?zerine etkili olan fakt?rleri, mortaliteyi etkileyebilecek parametreleri ve mortalite nedenlerini belirlemeye y?nelik s?n?rl? say?da ?al??ma bulunmaktad?r (10,11,12,13,14). Bu nedenle klini?imizde tan?s? konularak izleme al?nan KOAH'l? hastalarda, mortalite oran?n? saptamak ve mortaliteyi etkileyen fakt?rleri ara?t?rmak amac?yla ara?t?rma yap?lm??t?r.

HASTALARve METOD

?al??ma Pop?lasyonu

Temmuz 2004-Kas?m 2005 tarihleri aras?nda Dokuz Eyl?l ?niversitesi T?p Fak?ltesi Hastanesi G???s Hastal?klar? poliklini?ine m?racaat eden, GOLD 2004 kriterlerine g?re KOAH tan?s? al?p izlenen 463 olguya ait veri taban? kullan?ld?. Tan? s?ras?nda yap?lm?? olan de?erlendirme a?a??daki standartlara g?re yap?lm??t?:

a. Son ?? ay i?erisinde KOAH alevlenme ?yk?s? olan, ast?m ve/veya bron?ektazisi olan ve ?al??maya kat?lmak istemeyen olgular d??land?.

b. Olgular?n demografik verilerini, sigara i?me durumlar?n?, sigara i?me s?relerini, sigaraya ba?lama ya?lar?n?, e?itim durumlar?n?, komorbid hastal?k varl???n?, solunumsal semptomlar?n? ve MMRC dispne skalas?n? i?eren anket uyguland?.

c. Spirometrik ?l??mlerin t?m? e?itimli ve deneyimli tek bir teknisyen taraf?ndan yap?ld?. ?lk ?l??m sonras?nda olgulara 200 ?g salbutamol, spacer arac?l???yla inhale ettirildi. Yap?lan iki spirometrik test aras?nda FEV1 de?erinde, 200 mL ve %12'lik art?? saptanan olgularda reversibilite testi pozitif kabul edildi. Spirometrik ?l??mler, "SensorMedics Vmax22 0.6-2B versiyon spirometre" cihaz?yla ATS kriterlerine uygun olarak yap?ld?. Beklenen de?erler "ERS 1993 Update + Zapleta" form?l? kullan?larak hesapland?.

d. Hastalara SGRQ ve SF-36 ya?am kalitesi anketleri uyguland?.

e. Ayn? g?n i?erisinde olgulara alt? dakika y?r?me testi uygulanarak egzersiz kapasiteleri ?l??ld?.

f. Hastalar?n test ?ncesi ve sonras?nda pulse oksimetre cihaz?yla oksijen sat?rasyonlar? ve kalp at?m h?zlar? ?l??ld?.

g. Dispne alg?lamas? modifiye Borg skalas?na g?re sorguland?.

h. Test sonras?nda y?r?me mesafesi kaydedildi.

Mortalitenin De?erlendirilmesi

Yukar?da tan?mlanan standartlara g?re de?erlendirilen olgulara veya birinci derece yak?nlar?na telefonla ula??lmas? planland?. Farkl? zamanlarda ?? kez telefonla ula??lamayan, yeterli bilgi al?namayan, ?al??maya kat?lmak istemeyen ve kay?tlar? eksik olan olgular ?al??madan d??land?.

Olgunun durumu (ya?ay?p, ya?amad???), ?l?m s?z konusu ise; ?l?m yeri, tarihi ve nedenleri sorguland?. Solunumsal ve solunum sistemi d???ndaki ?l?m nedenleri ayr?nt?l? olarak ortaya konulmaya ?al???ld?. Ayr?ca Dokuz Eyl?l ?niversitesi Hastanesinde ?lm?? olan olgular?n hastane kay?tlar?na ula??larak, ?l?m sebepleri dok?mante edildi. Olgular?n ?l?m nedenleri; kardiyak (koroner arter hastal???, kalp yetmezli?i, aritmi), pulmoner (pn?moni, solunum yezmezli?i, akci?er kanseri), kardiyopulmoner ve di?er nedenler olarak s?n?fland?r?ld?.

?statistiksel Analiz

Olgular?n demografik verileri, komorbid hastal?k varl???, spirometrik de?erleri, KOAH evresi, KOAH fenotipi, sigara i?me durumlar?, BK? de?erleri, SF-36 ve SGRQ ya?am kalitesi anketi verileri, alt? dakika y?r?me testi verileri ve dispne skalas? verileri kullan?ld?. Ayr?ca, veri taban? bilgilerinden yararlan?larak BODE indeksleri hesapland?.

Olgulara ait t?m veriler SPSS 16.0 paket program?na kaydedilerek istatistiksel analizleri yap?ld?. T?m ?l??lebilen de?erler i?in aritmetik ortalama ve standart sapma (X ? SD) hesapland?. Korelasyon analizi i?in Pearson korelasyon testi kullan?ld?. Say?sal de?i?kenlerin gruplar aras? fark?n?n analizinde ki-kare testi kullan?ld?. Kaplan Meier sa?kal?m analizi yap?ld?. Risk tahmini i?in odds ratio hesapland?. Sonu?larda p< 0.05 olanlar anlaml? olarak kabul edildi.

BULGULAR

Genel ?zellikler

Ara?t?rmam?zda 463 olgu de?erlendirildi, ula??lamayan 37 (%7.8) olgu ?al??madan d??land? ve toplam 427 olguya ait veri dikkate al?nd?. Olgular?n ya? ortalamas? 65.3 (36-85) y?l idi. Ortalama takip s?releri 46.7 (38-54) ay idi.

Olgular?n 55 (%12.9)'inde KOAH, biomass ve mesleki maruziyet gibi sigara d??? nedenlere ba?l? geli?mi?ti. Sigara i?mi? olan 372 olgunun ortalama sigara i?me s?resi 55 (? 32.9) paket/y?l, ortalama sigaraya ba?lama ya?? ise 17.8 (? 5.4) y?l idi. Toplam 246 (%57.6) olgunun bir veya daha fazla ek hastal??? mevcuttu. Olgulara ait genel ?zellikler Tablo 1 ve 2'de g?r?lmektedir.


Tablo 1


Tablo 2

Mortalite ile ?lgili Bulgular

De?erlendirmeye al?nan 427 olgunun 353 (%82.7)'?n?n ya?ad???, 74 (%17.3)'?n?n eksitus oldu?u saptand?. Olgular?n 47 (%63.5)'sinin ?l?m nedenlerine hastane kay?tlar?ndan ula??ld?, 27 (%36.5) olguda ?l?m nedenleri hasta yak?nlar?n?n verdikleri bilgilere g?re belirlendi. Olgular?n genellikle birden fazla ?l?m nedeni mevcuttu. Genel olarak pulmoner %50 (n= 37), kardiyak %14.9 (n= 11), kardiyopulmoner %23 (n= 17), di?er nedenler %12.1 (n= 9) olarak grupland?. En s?k ?l?m nedeni KOAH ve buna ba?l? solunum yetmezli?i idi (Tablo 3). Kaplan Meier sa?kal?m analizinde ara?t?rma grubunun ortalama sa?kal?m? 48.93 ? 0.61 ay olarak hesapland? [%95 g?ven aral??? (GA) 47.72-50.13] (?ekil 1).


?ekil 1


Tablo 3

Cinsiyet, e?itim d?zeyi, sigara i?me durumu ve sigaraya ba?lama ya??n?n mortalite ?zerinde istatistiksel olarak anlaml? fark yaratmad???, ancak olgunun ya?? ve sigara i?me s?resinin mortalite ile istatistiksel olarak anlaml? d?zeyde ili?kisi oldu?u g?r?ld?. FEV1 (L), FEV1 (%), FVC (L), FVC (%), FEV1/FVC, PEF (L/saniye), PEF (%), FEF25-75 (L), FEF25-75 (%) de?erleriyle mortalite aras?nda istatistiksel olarak anlaml? ili?ki saptand?. Reversibilite testinin negatif oldu?u olgularda mortalite oran? pozitif olanlara g?re daha y?ksek olmas?na ra?men bu fark istatistiksel olarak anlaml? de?ildi.

Ayn? zamanda KOAH evresi artt?k?a mortalite s?kl??? da anlaml? olarak artt? (Tablo 4). ?ok a??r evre KOAH olgular?n?n yakla??k yar?s?n?n ?ld??? g?r?ld?. KOAH evresi a??s?ndan de?erlendirildi?inde; hafif evre KOAH'a g?re orta ?iddette KOAH olmas?n?n mortalite riskini 12.6 kat, a??r KOAH olmas?n?n 20.9 kat, ?ok a??r KOAH olmas?n?n ise 44.1 kat art?rd??? saptand?.


Tablo 4

Olgular?n %57.6's?n?n komorbid hastal??? mevcuttu. Herhangi bir ek hastal???n varl???n?n mortaliteyi 1.79 kat art?rd??? saptand? (p< 0.05, OR: 1.79 GA: 1.05-3.06). Ek hastal?klar de?erlendirildi?inde, diyabet veya kardiyak hastal?k varl???n?n tek ba??na mortalite ?zerinde istatistiksel olarak anlaml? etkisi saptanmad?. Ancak herhangi bir malignite varl??? mortaliteyi yakla??k olarak ?? kat art?rmaktayd? (p< 0.05, OR: 2.98 GA: 1.28-6.58).

Alt? dakika y?r?me testi uygulanan 411 olgunun BODE indeksi de?eri saptanabildi. BODE indeksi de?erinin artmas?yla mortalite oran?n?n da anlaml? olarak artt??? g?r?ld? (p< 0.05). Ayn? zamanda BODE indeksine g?re tahmini ya?ama oran?yla mortalite aras?nda istatistiksel olarak anlaml? bir ili?ki saptand? (p< 0.05). BODE indeksi parametrelerine ayr? ayr? bak?ld???nda; BK?'nin tek ba??na mortalite ile anlaml? ili?kisinin olmad???, ancak FEV1 de?erinin d???k, dispne skalas?n?n y?ksek ve alt? dakika y?r?me testi mesafesinin k?sa olmas?n?n istatistiksel olarak anlaml? artm?? mortalite ile ili?kili oldu?u g?r?ld? (p< 0.05) (Tablo 5).


Tablo 5

Alt? dakika y?r?me testi ?ncesinde ?l??len kalp at?m h?z?, eksitus olan olgularda sa? olgulara oranla anlaml? olarak y?ksek saptand? (p< 0.05), ancak test sonras?ndaki kalp at?m h?zlar? her iki grupta benzer bulundu (p> 0.05). Alt? dakika y?r?me testi ?ncesinde pulse oksimetreyle ?l??len oksijen sat?rasyonlar? eksitus olan grupta daha d???kt? ancak bu fark istatistiksel olarak anlaml? d?zeye ula?amad? (p> 0.05). Alt? dakika y?r?me testi sonras?nda ?l??len oksijen sat?rasyonlar? eksitus olan olgularda istatistiksel olarak anlaml? ?ekilde daha d???kt? (p< 0.05). Olgular?n alt? dakika y?r?me testi s?releri, test ?ncesi ve sonras?ndaki dispne skorlar?, kalp at?m h?zlar? ve oksijen sat?rasyonlar?n?n mortaliteyle olan ili?kileri Tablo 6'da g?sterilmi?tir.


Tablo 6

Genel sa?l?kla ili?kili ya?am kalitesi anketi olan SF-36 ya?am kalitesi anketinin ?zet skorlar?n?n (fiziksel komponent ve mental komponent skorlar?) ya?ayan ve eksitus olan gruplar aras?nda istatistiksel olarak anlaml? farkl?l?k g?stermedi?i g?r?ld? (p> 0.05). SF-36 ya?am kalitesi anketinin alt skorlama gruplar?n? olu?turan fiziksel fonksiyon, fiziksel rol, emosyonel rol ve enerji skorlar?n?n eksitus olan grupta ya?ayan gruba g?re anlaml? olarak daha d???k oldu?u g?r?ld? (p< 0.05). SF-36 anketinin di?er alt skorlar?n? olu?turan genel sa?l?k, sosyal fonksiyon, a?r? ve mental fonksiyon skorlar?n?n ise her iki grup aras?nda anlaml? farkl?l?k g?stermedi?i g?r?ld? (p> 0.05).

Hastal??a ?zg? ya?am kalitesi anketlerinden olan SGRQ ya?am kalitesi anketinin mortaliteyi ?ng?rmedeki de?erine bak?ld???nda testin genel de?erlendirilmesini g?steren hem total skorun artmas? hem de anketin alt parametrelerini olu?turan semptom, aktivite ve etki skorunun artmas?yla mortalitenin istatistiksel olarak anlaml? artt??? g?r?ld? (p< 0.05).

TARTI?MA

Toplam olarak 463 KOAH olgusundan olu?an serimizde, olgular?n %7.8'ine ula?amam?? olmakla birlikte, d?rt y?ll?k takip sonunda, evreye bak?lmaks?z?n olgular?n yakla??k %20'sinin eksitus oldu?unu saptad?k. KOAH mortalitesiyle ilgili yap?lm?? ara?t?rmalar?n, genellikle alevlenme nedeniyle hastaneye yatan, uzun s?reli oksijen tedavisi kullanan, daha d???k FEV1 de?erlerine sahip, a??r ve ?ok a??r evre KOAH'l? olgular? kapsad??? g?r?lmektedir. Genellikle 3-5 y?ll?k mortalite oranlar?n?n verildi?i bu ara?t?rmalarda mortalite oranlar?n?n %15-54 aras?nda de?i?ti?i g?r?lmektedir (6,9,15,16,17,18,19). Mortalite oranlar?ndaki y?ksekli?in, ?al??malara kat?lan olgular?n alevlenme nedeniyle hastaneye yatan ya da d???k FEV1 de?erine sahip olgulardan kaynakland??? s?ylenebilir. ?rne?in; Coleta ve arkada?lar?n?n yapt??? ?al??mada saptanan %15.4'l?k bir y?ll?k mortalite oran? da uzun s?reli oksijen tedavisi alan olgulara ait bir sonu?tur (6,15,16,18,19,20). ?al??ma grubumuzdaki olgular ?o?unlukla hafif ve orta evre KOAH'l?lardan olu?makla birlikte bu ?al??malarla k?yaslanabilir bir mortalite oran?ndan bahsedilebilir.

Literat?re bak?ld???nda KOAH evresinin mortalite ?zerinde ?nemli bir belirte? oldu?u ve ?l?mlerin ?o?unlukla a??r ve ?ok a??r evre KOAH'l? olgularda geli?ti?i bir?ok ara?t?rmada vurgulanm??t?r. Vestbo ve arkada?lar? da GOLD 2004 kriterlerini dikkate alarak yapt?klar? ?al??mada, a??r ve ?ok a??r evre KOAH'l? olgularda mortalite riskinin evre 0 KOAHl?lara g?re 31-108 kat artt???n? g?stermi?lerdir (9,18,21,22). ?al??mam?zda KOAH ?iddeti artt?k?a mortalite s?kl??? da artm??t?r. T?m ?l?mlerin yar?s? a??r ve ?ok a??r olgularda ger?ekle?mi?tir. Ayr?ca, hafif evre KOAH'l? olgulara g?re orta ?iddette KOAH olmas? mortalite riskini yakla??k 12 kat, a??r evre KOAH olmas? 21 kat, ?ok a??r evre KOAH olmas? ise 44 kat art?rm??t?r. Di?er bir bak?? a??s?yla ara?t?rmam?zda orta evre olgular?n %16's?n?n, a??r evre olgular?n %24'?n?n, ?ok a??r evre olgular?n ise %48'inin d?rt y?ll?k izlem sonunda ?ld??? saptanm??t?r. Jensen ve arkada?lar?n?n yapt??? ara?t?rmada be? y?ll?k takip sonunda mortalite oran?, a??r evre olgularda %14 ve ?ok a??r evre olgularda %40 olarak saptanm??t?r (22,23,24). Saptad???m?z mortalite oran?n?n Jensen ve arkada?lar?n?n yapt??? ara?t?rmaya g?re daha y?ksek olmas?n?n, komorbidite ve sigara y?k?ndeki farkl?l?k ya da daha ileri ya?ta olmak gibi fakt?rlerle ili?kisi olabilir.

Mortalite ile ili?kisi olabilecek ba?l?ca fakt?rler olarak ya?, FEV1, FVC, malignite varl???, toplam sigara kullan?m miktar?, komorbid hastal?k varl???, BODE indeksi, MMRC dispne skalas?, alt? dakika y?r?me testi ve SGRQ ya?am kalitesi anketini dikkate ald???m?zda, bu de?i?kenlerle mortalite aras?nda istatistiksel olarak anlaml? ili?kili bulduk. Yap?lan az say?daki ara?t?rmada FEV1, FVC ve komorbid hastal?k varl???yla mortalite aras?nda ili?ki g?sterilememi? olsa da, sonu?lar?m?z bu konuda yap?lan ?al??malarla genel olarak uyumludur (19,25,26). Ara?t?rmam?zda spirometrik paramatrelerden FEV1 ve FVC yan?nda, FEV1/FVC, PEF ve FEF25-75 de?erlerinin de mortalite ile anlaml? d?zeyde ili?kili oldu?unu bulduk. Bu ili?ki bize akci?er fonksiyonlar?n?n, basit bir ?l??mden daha fazlas?n? ifade etti?ini bir kez daha g?stermi?tir (15,16,18,22,23,25).

MMRC dispne skalas?, semptom d?zeyini saptamakta kullan?lan subjektif bir y?ntem olsa da bizim ?al??mam?zda oldu?u gibi mortalite ile ili?kisi bir?ok ara?t?rmada g?sterilmi?tir (6,19,25). Mortalite ile dispne d?zeyi aras?nda bir ili?kinin bulunmas? ilerleyen d?nemlerde KOAH olgular?nda, ast?mda oldu?u gibi kontrole y?nelik tedavi stratejilerinin ?nemini vurgulamaktad?r.

Alt? dakika y?r?me testinin kardiyopulmoner egzersiz testiyle g??l? korelasyon g?sterdi?i saptanm??t?r (24). Ayn? zamanda Cote ve Celli, alt? dakika y?r?me testinin KOAH olgular?nda mortalite ile ili?kisini g?stermi?lerdir (25,26). Ara?t?rmam?zda y?r?me mesafesinin azalmas?yla mortalitenin anlaml? olarak artt???n? g?rd?k. Bu noktadan yola ??karak, alt? dakika y?r?me testinin klinik de?erlendirmede d?zenli olarak kullan?lmas?n?n ve egzersiz kapasitesinin art?r?lmas?na y?nelik tedavilerin ?nemi de bir kez daha ortaya konulmaktad?r.

KOAH olgular?n?n takibinde, BODE indeksi ve SGRQ ya?am kalitesi anketi klinik pratikte pek s?k kullan?lmayan ancak uygulanmas? kolay testlerdir. Bu testler, bir?ok parametrenin birlikte de?erlendirilmesi nedeniyle olgular hakk?nda daha sistematik bilgiler vermektedir (6,21,25). Ara?t?rmam?zda, BODE indeksi ve SGRQ ya?am kalitesi anketinin ayr? ayr? mortaliteyi belirlemede ?ok ?nemli belirte?ler oldu?unu g?rd?k. Olgular?n izleminde d?zenli olarak elde edilecek bilgi, olgular?n prognoz a??s?ndan objektif olarak izlenmesine ve mortalitenin tahmin edilmesine katk?da bulunabilir. Ayr?ca, hastalar?n klinik ?zelliklerinde ortaya ??kan de?i?ikliklerin s?ratle saptanmas?n? sa?layabilir.

Arteryel hipoksemisi olan olgular?n uzun s?reli oksijen kullanmas?n?n, ya?am s?resini uzatt??? bilinmektedir. Ara?t?rmalarda genellikle oksijen ve karbondioksit parsiyel bas?n?lar? ara?t?r?lm?? ve mortalite ile ili?kili olduklar? g?sterilmi?tir. Ara?t?rmam?zda istirahat SaO2 d?zeyi ile mortalite aras?nda istatistiksel anlaml? bir ili?ki bulunmazken, egzersiz sonras? SaO2 de?erlerinin mortalite ile anlaml? ili?kisi oldu?unu saptad?k. Bu durum bize ?zellikle egzersiz hipoksemisinin KOAH'l? olgular?n ya?am s?relerini etkileyebilece?ini g?stermektedir (1,6,18,27). Do?ru zamanda ba?lanacak olan oksijen tedavisiyle de olgular?n ya?am s?resinin uzat?labilece?i bir defa daha vurgulanmal?d?r.

Bir?ok ?al??mada KOAH'l? olgularda ya??n artmas?yla mortalitenin artt??? g?sterilmi?tir. Ara?t?rmam?zda da benzer bir sonuca ula?t?k. Ya?la birlikte aterosklerotik hastal?klar ba?ta olmak ?zere komorbid hastal?klar?n s?kl??? da artmaktad?r. Bunun yan? s?ra, akci?er fonksiyonlar?nda azalma, toplam t?ketilen t?t?n miktar? ve sigara ile ili?kili komplikasyonlarda da art?? g?r?ld??? bilinmektedir. Bu de?i?kenlerin ya?la ili?kili mortalite art???ndan sorumlu oldu?u s?ylenebilir (18,19,22,23,28).

Ara?t?rmam?z?n sonu?lar?na g?re dikkat edilmesi gereken di?er bir nokta da ortalama ya?? 65 olan olgular?m?z?n komorbid hastal?k varl???n?n %57.6 gibi ?ok y?ksek oranda g?r?lmesidir. Komorbid hastal?klar aras?nda %24 oran?yla ilk s?rada kalp hastal?klar?n? saptad?k. Kalp hastal?klar?n?n y?ksek oranda g?r?lmesinin nedenleri; yo?un sigara kullan?m?n?n yan? s?ra KOAH'?n sistemik etkileri ve ileri ya? gibi g?r?nmektedir (1,8). Sigara kullan?m s?kl??? ?lkemizde halen %38 gibi ?ok y?ksek oranlardad?r (29). Sigara kullan?m oran?n?n y?ksek d?zeylerde devam etmesi KOAH d???nda, komorbid hastal?k s?kl???nda ve dolayl? olarak ?l?m s?kl???nda art??a neden olacakt?r.

KOAH olgular?nda cinsiyet, BK?, sigara i?meye ba?lama ya??, reversibilite testi, kalp hastal??? varl??? ve e?itim d?zeylerinin mortalite ?zerine etkisinin olup olmad??? konusunda kesin veriler bulunmamaktad?r. Ara?t?rmam?zda bu fakt?rlerin mortalite ?zerine istatistiksel olarak anlaml? etkisi olmad???n? saptad?k. Ancak y?ksek okul veya ?niversite mezunlar?nda mortalite oran?n?, di?er e?itim d?zeyindeki olgulara g?re istatistiksel olarak anlaml? olmasa da daha d???k bulduk. E?itim d?zeyinin artmas?, sosyoekonomik d?zeyi ve hasta uyumunu art?ran bir fakt?r olarak de?erlendirilebilir. Tedavi uyumunun artmas?, ya?am ?artlar?n?n iyile?mesi ve risk fakt?rlerinden uzak durulmas?yla hastal???n daha iyi kontrol?n? sa?layabilir (9,19,20,23,25,28).

Mortalite nedenleri a??s?ndan bak?ld???nda ?l?mlerin genellikle birden ?ok nedene ba?l? olarak ger?ekle?ti?ini g?rd?k. Daha ?nce yap?lm?? olan ara?t?rmalarda ?l?m, en s?k pulmoner nedenlere ba?l?yd? ve %46-100 aras?nda de?i?iyordu. ?al??mam?zda sadece KOAH'a ba?l? solunum yetmezli?i sonucu ?l?m s?kl??? %8.1 gibi d???k bir d?zeyde iken, KOAH ve buna ba?l? geli?en pulmoner komplikasyonlardan (akci?er kanseri d???nda) ?l?m oran? %43.2'dir ve literat?rle benzer d?zeydedir. Ayn? zamanda kardiyovask?ler nedenler ve maligniteler nedeniyle ?l?m s?kl??? da literat?rle uyumlu d?zeylerdedir (s?ras?yla %47.9 ve %31) (23,25,26,27,30).

KOAH olgular?nda g?r?len sistemik inflamasyon ve hipokseminin, ateroskleroz ve kardiyovask?ler hastal?k s?kl???n? art?rd???na dair bir?ok kan?t s?z konusudur. Ara?t?rmam?zda ?l?m nedenlerinin ??te biri hasta yak?nlar?n?n verdikleri bilgilere dayanmaktad?r. ?l?m nedenlerinin bir k?sm?n?n t?bbi kay?tlardan elde edilmemi? olmas? verileri etkileyebilecek bir fakt?r olarak ?al??mam?z?n en ?nemli k?s?tlay?c? fakt?rlerinden birisidir. Ancak bu k?s?tl?l??a ra?men sonu?lar?m?z literat?rle uyumludur (1,8).

Ara?t?rmam?zda dikkati ?eken di?er bir nokta da, sigara ile do?rudan ili?kili oldu?u bilinen akci?er kanseri (%31) ba?ta olmak ?zere t?m kanserlerin ?ok y?ksek oranlarda ?l?m nedeni olarak kar??m?za ??kmas?d?r. T?m ?al??ma grubuna bak?ld???nda d?rt y?ll?k izlem sonras?nda olgular?n yakla??k %5'inde akci?er kanserine ba?l? ?l?m g?r?ld???n? saptad?k. Ayr?ca herhangi bir malignitesi olan olgularda, malignitesi olmayanlara g?re mortalite oran? ?? kat artm??t?r. KOAH'l? olgularda sigaradan ba??ms?z olarak akci?er kanseri g?r?lme riskinin artt??? bilinmektedir. Bunun, ?zellikle KOAH'?n neden oldu?u sistemik inflamasyon yan?nda, mesleksel ve ?evresel maruziyetler gibi malign de?i?ime yol a?abilecek tam olarak tan?mlanamayan di?er bir?ok fakt?rle ili?kisi olabilece?i s?ylenebilir (1,16,23,31).

Sonu? olarak KOAH, mortalitesi y?ksek bir hastal?kt?r ve mortaliteyi etkileyebilecek bir?ok fakt?r bulunmaktad?r. KOAH olgular?n?n tedavi ve takiplerinde rutin olarak kullan?lan KOAH evresi, FEV1, FVC, PEF ve FEF25-75 de?erleri mortaliteyi belirlemede ?nemlidir. BODE indeksi, nefes darl??? d?zeyi, egzersiz kapasitesi ve ya?am kalitesi mortaliteyi etkileyebilen di?er fakt?rler olup, daha s?k kullan?lmalar? te?vik edilmelidir. Ba?ta kardiyovask?ler hastal?klar ve maligniteler olmak ?zere komorbid hastal?klar KOAH olgular?nda ?ok s?k g?r?lmektedir. Bu hastal?klar?n s?kl???nda art??la birlikte ?l?m oranlar?nda da art?? olmaktad?r. Mortaliteyi etkileyen bu kadar ?ok fakt?r?n bulunmas? nedeniyle hem hastalar hem de risk gruplar? konuyla ili?kili olarak bilgilendirilmeli ve konunun ?nemini anlamalar? sa?lanmal?d?r. Sigara kar??t? ?abalar da ulusal d?zeyde bir devlet politikas? olarak s?rd?r?lmelidir.

?IKAR ?ATI?MASI

Bildirilmemi?tir.

KAYNAKLAR

  1. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease. Global strategy for the diagnosis, management, and prevention of chronic obstructive pulmonary disease. (Updated 2008). [http://www.gold-copd.com]
  2. Lopez AD, Mathers CD, Ezzati M, Jamison DT, Murray CJ. Global and regional burden of disease and risk factors, 2001: systematic analysis of population health data. Lancet 2006; 367: 1747-57. [?zet]
  3. Niederlander E. Cause of death in the EU. Statistics in focus- Population and social conditions. Eurostat (European Communities) 2006; 101: 1-12.
  4. Kocabas A, Hanc?oglu A, Turky?lmaz S. Prevalence of COPD in Adana, Turkey (BOLD-Turkey Study). Proceedings of the American Thoracic Society 2006; 3 (Abstract issue): A 543.
  5. Gunen H, Hac?evliyagil SS, Yetkin O, Gulba? G, Mutlu LC, Pehlivan E. Prevalence of COPD: first epidemiological study of a large region in Turkey. Eur J Intern Med 2008; 19: 499-504. [?zet]
  6. Coleta KD, Silveira LVA, Lima DF, Rampinelli EA, Godoy I, Godoy I. Predictors of first-year survival in patients with advanced COPD treated using long-term oxygen therapy. Respir Med 2008; 102: 512-8.
    [?zet]
  7. Halpin DMG, Peterson S, Larsson TP, Calverley PMA. Identifying COPD patients at increased risk of mortality: predictive value of clinical study baseline data. Respir Med 2008; 102: 1615-24. [?zet]
  8. Halpin D. Mortality in COPD: inevitable or preventable? Insights from the cardiovascular arena. COPD: Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease 2008; 5: 187-200. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  9. Kim S, Clark S, Camargo JrCA. Mortality after an emergency department visit for exacerbation of chronic obstructive pulmonary disease. COPD: Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease 2006; 3: 75-81. [?zet]
  10. Cilli A, Uslu A, O??? C, Ozdemir T. The effect of comorbidity on prognosis in patients with COPD. Tuberk Toraks 2004; 52: 52-5. [?zet] [PDF]
  11. Yildiz OA, Onen ZP, Sen E, Gulbay BE, Kose K, Saryal S, et al. Predictors of long-term survival in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Saudi Med J 2006; 27: 1866-72. [?zet]
  12. Ati? S, Kanik A, Ozg?r ES, Eker S, T?mkaya M, Ozge C. How exactly can we predict the prognosis of COPD. Tuberk Toraks 2009; 57: 289-97. [?zet] [PDF]
  13. ?en E, ?zcan ?ilo?lu S, Onen ZP, Gulbay BE, Yildiz OA, Saryal S, et al. Elhan Long term outcome and predictors of survival in patients hospitalized for an acute exacerbation of COPD. Turkiye Klinikleri J Med Sci 2010; 30: 1046-54. [?zet] [PDF]
  14. Yorgancioglu A, Havlucu Y, Celik P, Dinc G, Saka A. Relation between quality of life and morbidity and mortality in COPD patients: two-year follow-up study. COPD 2010; 7: 248-53. [?zet]
  15. Gunen H, Hacievliyagil SS, Kosar F, Mutlu LC, Gulbas G, Pehlivan E, et al. Factors affecting survival of hospitalised patients with COPD. Eur Respir J 2005; 26: 234-41. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  16. Fruchter O, Yigla M. Predictors of long-term survival in elderly patients hospitalized for acute exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease. Respirology 2008; 13: 851-5. [?zet]
  17. Fan VS, Ramsey SD, Giardino ND, Make BJ, Emery CF, Diaz PT, et al. Sex, depression, and risk of hospitalization and mortality in chronic obstructive pulmonary disease. Arch Intern Med 2007; 167: 2345-53. [?zet]
  18. Soler-Cataluna JJ, Martinez-Garcia MA, Sanchez PR, Salcedo E, Navarro M, Ochando R. Severe acute exacerbations and mortality in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Thorax 2005; 60: 925-31. [?zet] [PDF]
  19. Esteban C, Quintana JM, Aburto M, Moraza J, Egurrola M, Espa?a PP, et al. Predictors of mortality in patients with stable COPD. J Gen Intern Med 2008; 23: 1829-34. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  20. Schols AMWJ, Broekhuizen R, Weling-Scheepers CA, Wouters EF. Body composition and mortality in chronic obstructive pulmonary disease. Am J Clin Nutr 2005; 82: 53-9. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  21. Martinez FJ, Foster G, Curtis JL, Criner G, Weinmann G, Fishman A, et al. Predictors of mortality in patients with emphysema and severe airflow obstruction. Am J Respir Crit Care Med 2006; 173: 1326-34. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  22. Vestbo J, Prescott E, Almdal T, Dahl M, Nordestgaard BG, Andersen T, et al. Body mass, fat-free body mass, and prognosis in patients with chronic obstructive pulmonary disease from a random population sample: findings from the Copenhagen City Heart Study. Am J Respir Crit Care Med 2006; 173: 79-83. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  23. Tantucci C, Donati P, Nicosia F, Bertella E, Redolfi S, De Vecchi M, et al. Inspiratory capacity predicts mortality in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Respir Med 2008; 102: 613-9. [?zet]
  24. Jensen HH, Godtfredsen NS, Lange P, Vestbo J. Potential misclassification of causes of death from COPD. Eur Respir J 2006; 28: 781-5. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  25. Celli BR, Cote CG, Marin JM, Casanova C, Montes de Oca M, Mendez RA, et al. The body-mass index, airflow obstruction, dyspnea, and exercise capacity index in chronic obstructive pulmonary disease. N Engl J Med 2004; 350: 1005-12. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  26. Cote CG, Pinto-Plata V, Kasprzyk K, Dordelly LJ, Celi BR. The 6-min walk distance, peak oxygen uptake, and mortality in COPD. Chest 2007; 132: 1778-85. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  27. Tojo N, Ichioka M, Chida M, Miyazato I, Yoshizawa Y, Miyasaka N. Pulmonary exercise testing predicts prognosis in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Internal Medicine 2005; 44: 20-5. [?zet]
  28. Reilly KH, Gu D, Duan X, Wu X, Chen CS, Huang J, et al. Risk factors for chronic obstructive pulmonary disease mortality in Chinese adults. Am J Epidemiol 2008; 167: 998-1004.
    [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  29. Keskinoglu P, Sozkesen S, Sariyer E, Kesik K, Ozturk R. Smoking prevalence among people aged over 15 years, costs of smoking, and the impact of smoking on disease in a low socio-economic district. Toraks 2007; 8: 227-33. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  30. Ong KC, Earnest A, Lu SJ. A multidimensional grading system (BODE Index) as predictor of hospitalization for COPD. Chest 2005; 128: 3810-6. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  31. Fabbri LM, Luppi F, Begh? B, Rabe KF. Complex chronic comorbidities of COPD. Eur Respir J 2008; 31: 204-12. [?zet] [Tam Metin] [PDF]

Yaz??ma Adresi (Address for Correspondence):

Dr. Arif Hikmet ?IMRIN,

Dokuz Eyl?l ?niversitesi T?p Fak?ltesi,

G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?,

Bal?ova, ?ZM?R - TURKEY

e-mail: acimrin@deu.edu.tr

Yazd?r