Yazdır

DERLEME
REVIEW

Doi: 10.5578/tt.52766
Tuberk Toraks 2017;65(1):32-40

Gelis Tarihi/Received: 22.02.2017 • Kabul Edilis Tarihi/Accepted: 22.02.2017

ARIA 2016 y?netici ?zeti: Yaşam d?ng?s? boyunca hastalıkları ?ng?rmeye y?nelik
tıp uygulamaları i?in b?t?nleştirilmiş yaklaşım yolakları

Ayşe Arzu YORGANCIOĞLU1, ?mer KALAYCI2, Cemal CİNGİ3, Bilun GEMİCİOĞLU4, Ali Fuat KALYONCU5,
Iogana AGACHE6, Claus BACHERT7, Anna BEDBROOK8, George Walter CANONICA9, Thomas CASALE10,
Alvaro CRUZ11, Wytsk Ej FOKKENS12, Peter HELLINGS13, Boleslaw SAMOLINSKI14, Jean BOUSQUET15

1 Celal Bayar ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, G?ğ?s Hastalıkları Anabilim Dalı, Manisa, T?rkiye

1 Deparment of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Celal Bayar University, Manisa, Turkey

2 Hacettepe ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, ?ocuk Allerji Bilim Dalı, Ankara, T?rkiye

2 Department of Child Allergy, Faculty of Medicine, Hacettepe University, Ankara, Turkey

3 Osmangazi ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı, Eskişehir, T?rkiye

3 Department of? Ear Nose Throat, Faculty of Medicine, Osmangazi University, Eskisehir, Turkey

4 İstanbul ?niversitesi Cerrahpaşa Tıp Fak?ltesi, G?ğ?s Hastalıkları Anabilim Dalı, İstanbul, T?rkiye

4 Deparment of Chest Diseases, Cerrahpasa Faculty of Medicine, Istanbul Universtiy, Istanbul, Turkey?

5 Hacettepe ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, G?ğ?s Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara, T?rkiye

5 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Hacettepe University, Ankara, Turkey

6 Transilvanya ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, G?ğ?s Hastalıkları Anabilim Dalı, Brasov, Romanya

6 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Transylvania University, Brasov, Romania

7 Ghent ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı, ?st Solunum Yolları Araştırma Laboratuvarı,

Gent, Bel?ika

7 Department of Ear Nose Throat, Upper Respiratory Tract Research Laboratory, Faculty of Medicine, Ghent University,

Ghent, Belgium

8 Avrupa İnovasyon Ortaklığı, Etkin ve Sağlıklı Yaşlanma Referans Sitesi, Referans B?lgesi, Montpellier, Fransa

8 European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing Reference Site, Reference Area, Montpellier, France

9 Humanitas ?niversitesi Humanitas Araştırma Hastanesi, Astım ve Allerji Kliniği, Allerji Anabilim Dalı, Rozzano, Milano, İtalya

9 Department of Allergy, Personalized Medicine Clinic A Asthma and Allergy Clinic, Humanitas University Humanitas

Research Hospital, Rozzano, Milano, Italy

10 Creighton ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, Allerji ve İmm?noloji Anabilim Dalı, Nebraska, ABD

10 Department of Immunology and Allergy, Faculty of Medicine, Creighton University, Nebraska, USA

11 Bahia Federal ?niversitesi, G?ğ?s Hastalıkları ve Allerji Anabilim Dalı, Salvador, Brezilya

11 Department of Chest Disesases and Allergy, Federal University of Bahia, Salvador, Brasil

12 Amsterdam ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı, Amsterdam, Hollanda

12 Department of Ear Nose Throat, Faculty of Medicine, Amsterdam University, Amsterdam, Netherlands

13 Mikrobioloji ve İmmunoloji B?l?m?, Klinik İmmunoloji Laboratuvarı, Leuven, Bel?ika

13 Division of? Microbiology and Immunology, Clinical Immunology Laboratory, Leuven, Belgium

14 Varşova Tıp ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, ?evresel Tehlikeler ve Allerji ?nleme B?l?m?, Varşova, Polonya

14 Division of Environmental Hazards and Allergy Prevention, Warszawa University, Polond

15 Avrupa İnovasyon Ortaklığı, Etkin ve Sağlıklı Yaşlanma Referans Sitesi, Referans B?lgesi, Kronik Hastalıklar,

Montpellier, Fransa

15 European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing Reference Site, Reference Area, Macvia-France,

Contre Les Maladies Chroniques Pour Unvieillissement Actif En France, Montpellier, France

?ZET

ARIA 2016 y?netici ?zeti: Yaşam d?ng?s? boyunca hastalıkları ?ng?rmeye y?nelik tıp uygulamaları i?in b?t?nleştirilmiş yaklaşım yolakları

Allerjik Rinit ve Astım ?zerine Etkisi "Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA)" Girişimi 1999'da ger?ekleştirilen bir D?nya Sağlık ?rg?t? (DS?) ?alıştayı sırasında başlamıştır. ARIA ama?ları başlangı?ta (i) yeni bir allerjik rinit sınıflaması ?nermek (ii) astım ve rinitde ?oklu-morbidite kavramını desteklemek ve (iii) b?t?n paydaşlarla birlikte t?m ?lkeler ve topluluklarda k?resel kullanım i?in rehberler geliştirmektir. Halen 70'in ?zerinde ?lkede kullanılmakta olan ARIA rehberi, şimdi bireysel tedavi ve hastalıkların ?ng?r?lmesi konularında, gelişmekte olan teknolojilerin yerleşmesi konusuna odaklanmaktadır. MASK (MACVIA [(Contreles MAladies Chroniques pour un VIeillissement Actif)-ARIA Sentinel NetworK) (Sağlıklı ve aktif yaşlanma i?in kronik hastalıklarla savaş-ARIA g?zetmen ağı)] multidisipliner gruplar veya hastaların kendileri tarafından rinit ve astımın tedavi edilmesini sağlamaya olanak sağlayacak mobil teknolojiyi kullanıp tedavi yolakları geliştirir. Bunun i?in 20 ?lke ve 15 dilde bir uygulama (App) (android ve iOS) mevcuttur. Bu uygulama semptom kontrol? ve iş ?retkenliğini ?l?mek i?in bir g?rsel analog ?izelge sistemiyle birlikte, klinik değerlendirme i?in destekleme sistemi de kullanmaktadır. Sistem, hekimler ve diğer sağlık ?alışanlarının kullanımı i?in birbiriyle iletişimli tabletler kullanır. Bu geliştirme stratejisi, Aktif ve Sağlıklı Yaşlanma konusunda Avrupa İnovasyon Ortaklığı'nın (EIP on AHA: European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing) ?nerilerini kullanır. Bu yeni ARIA yaklaşımının hedefi, hastalığın yol a?tığı sağlık ve sosyal eşitsizlikleri ortadan kaldırmak i?in rinit yakınmaları olanlara yaş, cins sosyoekonomik durum g?zetmeksizin aktif ve sağlıklı bir yaşam sunmaktır.

Anahtar kelimeler: ARIA, rinit, ICP, aktif ve sağlıklı yaşlanma konusunda Avrupa İnovasyon Ortaklığı, mobil teknoloji, entegre tedavi yolakları

SUMMARY

ARIA 2016 executive summary: integrated care pathways for predictive medicine across the life cycle

The Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA) initiative commenced during a World Health Organization (WHO) workshop in 1999. The initial goals were (i) to propose a new allergic rhinitis classification, (ii) to promote the concept of multi-morbidity in asthma and rhinitis and (iii) to develop guidelines with all stakeholders for global use in all countries and populations. ARIA- disseminated and implemented in over 70 countries globally- is now focusing on the implementation of emerging technologies for individualized and predictive medicine. MASK (MACVIA (Contre les MAladies Chroniques pour un VIeillissement Actif)-ARIA Sentinel NetworK) uses mobile technology to develop care pathways in order to enable the management of rhinitis and asthma by a multi-disciplinary group or by patients themselves. An App (Android and iOS) is available in 20 countries and 15 languages. It uses a visual analogue scale to assess symptom control and work productivity as well as a clinical decision support system. It is associated with an inter-operable tablet for physicians and other health care professionals. The scaling up strategy uses the recommendations of the European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing. The aim of the novel ARIA approach is to provide an active and healthy life to rhinitis sufferers, whatever their age, sex or socio-economic status, in order to reduce health and social inequalities incurred by the disease.

Key words: ARIA, rhinitis, ICT, EIP on AHA, mobile technology, AIRWAYS ICPs

Geliş Tarihi/Received: 22.02.2017 • Kabul Ediliş Tarihi/Accepted: 27.02.2017

GİRİŞ

Hastalar, hekimler ve diğer sağlık ?alışanları allerjik rinit tedavisi i?in değişik se?eneklerle karşı karşıyadır. Bu da klinik yaklaşımlarda farklılıklara yol a?ar ve hastalar sıklıkla tedavilerinden hoşnut değildir. Allerjik Rinit ve Astım ?zerine Etkisi (ARIA) girişimi 1999'da ger?ekleştirilen bir D?nya Sağlık ?rg?t? (DS?) ?alıştayı sırasında başlamıştır (2001'de ilk kez yayınlanmıştır). Amacı rinit ve astım birlikteliğinden oluşan ?oklu morbiditenin tanısı ve tedavisi i?in bir rehber sağlamaktır (1,2). ARIA 2008'de aynı ?neriler sitemini kullanarak g?ncellenmiştir (1,3). 2010 g?ncellenmesinde ARIA, ileri bir değerlendirme metodolojisi olan GRADE (Grading of Recommendation, Assessment, Development and Evaluation; ?neri, Tanımlama, Geliştirme ve Değerlendirme, Derecelendirmesi) yaklaşımını benimseyen ilk kronik solunum hastalıkları rehberi olmuştur (4,5).

D?nyada 70'in ?zerinde ?lkede yaygınlaşıp yerleşen ARIA şimdi bireysel tedavi ve hastalıkların ?ng?r?lmesi konularında gelişmekte olan teknolojilerin yerleşmesi konusuna odaklanmaktadır (6). MASK [MACVIA (Contreles MAladies Chroniques pour un VIeillissement Actif) - ARIA Sentinel NetworK; Sağlıklı ve aktif yaşlanma i?in kronik hastalıklarla savaş-ARIA g?zetmen ağ] multidisipliner gruplar veya hastaların kendileri tarafından rinit ve astımın y?netimini sağlayacak? şekilde tedavi yolakları geliştirmek ?zere? mobil teknolojiyi kullanır (7,8).

Bu yeni ARIA yaklaşımının hedefi, hastalığın yol a?tığı sağlık ve sosyal eşitsizlikleri ortadan kaldırmak i?in rinit hastalarına? yaş, cins sosyoekonomik durum g?zetmeksizin aktif ve hayat boyu sağlıklı bir yaşam sunmaktır.

1. SOLUNUM YOLLARI ENTEGRE (B?T?NLEŞTİRİLMİŞ) TEDAVİ YOLAKLARI (AIRWAYS ICPs): ARIA 2016 Politik G?ndemi

Avrupa Komisyonu 2012 yılında Aktif ve Sağlıklı Yaşam i?in Avrupa İnovasyon Ortaklığı [European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing (EIP on AHA) DG Sant? ve DG CONNECT] girişimini başlatmıştır. Ama?, Avrupa Birliği'nin bu konudaki rekabet g?c?n? artırmak ve araştırma ve yeni buluşlar yoluyla yaşlanmanın getirdiği toplumsal zorluklarla baş etmektir (9). B3 Eylem Planı, Kronik Solunum Yolu Hastalıklarını pilot proje olarak kullanarak yaşlılarda g?r?len kronik hastalıklarda başarılı ve yenilik?i, b?t?nleştirilmiş tedavi modellerini geliştirilmesinin artırılmasına ve başka hastalıklara uygulanmasına adanmıştır.

Solunum Yolu Hastalıklarında B?t?nleştirilmiş Yaklaşım Yolakları [AIRWAYS ICPs (Integrated care pathways for airway diseases)], bu projenin yerleştirilmesi i?in kullanılan ara?tır. AIRWAYS-ICP'nin temel aktivitesi rinit, astım ve bunların multimorbiditesi i?in multisekt?rel yaklaşım yolakları geliştirmek ve değişik ?lke ve b?lgelerde hastaların yaşam d?ng?s? boyunca, hastalığı ?ng?recek yaklaşımları sağlayacak yenilik?i teknolojileri uygulamaya koymaktır (7,8,10). Ama?, kronik solunum hastalıklarının y?k?n?, mortalitesini ve multimorbiditesini azaltırken, hastanın yaşam kalitesindeki iyiliği s?rd?rmesini sağlamaktır (7,11). AIRWAYS-ICP'nin Hareket Planı k?resel olarak yerleştirilmiş ve geliştirilmiştir (12). Ayrıca AIRWAYS-ICP DS?'n?n Kronik Solunum Hastalıklarına Karşı K?resel İşbirliği'nin "Global Alliance against Chronic Respiratory Diseases (GARD)" uygulama projesidir (Şekil 1). ARIA 2016 AIRWAYS ICP'nin temel bir bileşenidir (13).


Sekil 1

2. Rehberlerden B?t?nleştirilmiş Yaklaşım Yolaklarına: [MACVIA-ARIA Sentinel NetworK (MASK)]

Rinit ve Astım İ?in ICP Uygulayan Multisekt?rel B?t?nleştirilmiş Yaklaşım Yolaklarının (AIRWAYs ICP) Gerekliliği

Allerjik rinit (AR) hastalarının b?y?k ?oğunluğu hastalıklarını kendi kendilerine y?netirler. Allerji tedavileri i?in nadiren g?r?ş alırlar (14). Ancak AR sosyal hayatı okul ve iş hayatını olumsuz etkiler (3). Bir?ok AR hastası re?etesiz satılan ila?ları kullanır ve yalnızca bir kısmı tıbbi g?r?ş alır (15-17). Aile hekimlerine veya uzmanlara giden hastaların b?y?k ?oğunluğunun orta/ağır rinitleri vardır (18-20). Alternatif tedaviler veya allerjen spesifik imm?noterapi kullanabilecek hastaların b?y?k ?oğunluğu i?in, kullanılabilecek bir ?ok re?etesiz satılan veya re?ete edilen ila?lar vardır (21). Yani b?t?nleşmiş yaklaşım yolakları, AIRWAYS ICPs ?nerdiği gibi, hastaların kendi kendilerini y?netmeleri de dahil multidisipliner bir yaklaşımı g?z ?n?nde bulundurmalıdır (Şekil 2).


Sekil 2

B?t?nleşmiş yaklaşım yolakları, hasta bakımındaki ana basamakların ayrıntılandırıldığı, yapısal, multisipliner yaklaşım planlarıdır. Rehberlerin yerel protokollere terc?me edilmesini ve ardından klinik uygulamaya konmasını destekler. B?t?nleşmiş yaklaşım yolakları klinik rehberlerden, multidisipliner bir ekip tarafından kullanılması ve yaklaşımın kalitesi ve eşg?d?m?ne odaklanması bakımından farklılık g?sterir. B?t?nleşmiş yaklaşım yolaklarının planlanan yaklaşımlardan değişikliklerini/sapmalarını kaydetmek i?in bazı mekanizmalar olması gerekir.

ARIA ?nerileri i?in planlanan yaklaşımlardaki değişiklikler/sapmalar değerlendirilmiştir. Hastalığın ağırlık derecesi yaşam kalitesi dahil sağlık g?stergeleriyle de ilişkilidir (18-20). Rinit sınıflaması (aralıklı/ağır-s?regen) her ?alışmaya g?re olmasa da bazı ?alışmalara g?re astım multimorbiditesinin, AR tedavisinin s?resinin ve AR tedavisinin etkinliğinin g?stergesidir (22,23). Hastaların ?oğu oral antihistaminikler ve intranazal kortikosteroidleri (INS) birlikte kullanırlar ancak bu kombine tedaviler uygun metodolojiler kullanan rehberlerde yeterince değerlendirilmemiştir (24).

Allerjik Rinit Kontrol?n? Değerlendirmede Basit Yaklaşım

AR'da tedavi kararlarına yol g?stermek i?in hastalığın ağırlık derecesinden kontrol kavramına d?n?lmesine ARIA ?nc?l?k etmiştir ve buna (i) AR'ın kontrol?n? g?steren ortak bir dil olarak g?rsel analog skoru (VAS) (ii) VAS eşik değerlerini? kullanılarak AR kontrol?n?n sınıflanması (iii) VAS'ın hem hastalar (ARIA Allerji G?nl?ğ?) hem de sağlık ?alışanları (ARIA Allerji G?nl?ğ? Yoldaşı) i?in basit uygulamalara (app) katılması (iv) bu bilginin b?t?nleşmiş yaklaşım yolaklarına dahil edilmesi ve (v) klinik kararları destekleme sisteminin "clinical decision support system (CDSS)" geliştirilmesi de dahildir (8,25,26).

AR semptomları g?nden g?ne değişir ve zaman i?inde bireysel yaklaşımlar tedavi basamakları i?inde aşağı ve yukarı değişiklikler gerektirir. Hastalar, hastalara bakanlar ve sağlık ?alışanları değişikliklere hızla yanıt verebilen basit ve ortak bir semptom skorlama sistemi kullanmalıdırlar. MACVIA-ARIA tedavinin y?nlendirilmesi i?in basamak yaklaşımı kulananan VAS-temelli ARIA CDSS (ARIA klinik kararlar i?in skorlama sistemi; ARIA clinical decision scoring system) basit bir skorlama sistemi ortaya koymuştur (27).

MASK [(MACVIA-ARIA SentinelnetworK) (Sağlıklı ve aktif yaşlanma i?in kronik hastalıklarla savaş ?ARIA g?zetmen ağı) ara?ları: ARIA Allerji G?nl?ğ? ve ARIA Allerji G?nl?ğ? Yoldaşı Uygulamaları (App)

ARIA Allerji G?nl?ğ? Avrupa Birliği'nin 15 ?lkesinde, Avustralya, Brezilya, Kanada, Meksika ve İsvi?re'de ve 15 dilde ?cretsiz olarak bulunmaktadır (?evrilmiş ve geri ?evrilerek sağlaması yapılmış, k?lt?rel olarak uyarlanmış ve yasalarla uyumlu). Sağlık ?alışanları i?in yoldaş g?nl?k de ?cretsiz olarak vardır (26).

? Anketler

Kayıt olduktan sonra, ARIA Allerji G?nl?ğ? kullanıcıları astım, rinit ve hastalığın etkisi (k?resel olarak iş ve okul, g?nl?k faaliyetler ve uyku hakkında) konularında basit bir anket doldururlar (Tablo 1). Bununla ilgili 5000 kullanıcının (%9'u 60 yaşın ?zerinde) katıldığı pilot ?alışma, bu soruların kolaylıkla yanıtlandığını ve rinit hastalarının sınıflanmasına yardımcı olduğunu g?stermiştir (28).


Tablo 1

Ayrıca, her hafta hastalığın hastalar ?zerine olan etkisini [QoL (EQ-5D)] ve iş ?retkenliğini (WPAI-AS) ?l?mek i?in iki ayrı konuya ?zg? anket uygulanır (29,30).

? Uygulanan Tedaviler

Astım, konjonktivit ve rinit i?in var olan t?m tedaviler ARIA Allerji G?nl?ğ?ne dahil edilmiştir ve kullanıcılar kullandıkları tedavi veya tedavileri se?erler. Birden fazla tedavi se?ilebilir ve kullanıcılar tedavileri değiştik?e g?ncelleme yaparlar (Resim 1). ARIA Allerji G?nl?ğ?n?n bulunduğu 20 ?lkenin hepsinde liste ?lkeye g?re d?zenlenmiştir. G?nl?k ilk kullanıldığında hastalardan allerjen imm?noterapisiyle ilgili bilgi de istenmektedir.


Resim 1

? G?nl?k G?rsel Analog Skoru

Coğrafik yerleşimleri belirlenen hastalar g?nl?k semptom kontrollerini akıllı telefonları ?zerindeki dokunmatik ekranda allerjik hastalıklar, rinit, konjonktivit, astım ve iş ?retkenliği konusunda 5 ardışık VAS'a dokunarak değerlendirirler (Resim 2).


Resim 2

? Klinik kararları destekleme sistemi

MASK CDSS (MASK klinik kararlar i?in skorlama sistemi-MASK clinical decision scoring system) sağlık ?alışanları i?in bir uygulamaya eklenmiştir (ARIA Allerji G?nl?ğ? Yoldaşı). Bu, klinisyenlere AR'lı hastalar i?in ila? se?iminde ve hastalığın sınıflanmasında yardım eden? VAS temelli bir algoritmadır (27). AR'daki ila? tedavisinde kişiselleştirilmiş basamak y?ntemi yaklaşımı kullanır.

2. ARIA i?ine yerleştirilen allerjik multimorbiditede yeni kavramlar

Ağır allerjik rinit ve/veya astım hastalarının sınıflandırılması

AR'lı ilgili bilgilerimizde ?nemli ilerlemelere rağmen tedavi her hastada etkili değildir (31). Ama? MASK'ta yer alan hasta sınıflamasına g?re bireysel gereksinimlere g?re d?zenlenmiş tedavi girişimleri sağlamaktır.

Allerjik hastalıkların (astım ve rinit de dahil olmak ?zere) seyrini ve genlerle ?evrenin karmaşık ilişkisini anlamak i?in uzun soluklu doğum kohortları elzemdir (32). BAMSE (Barn Allergi Milj. Stockholm Epidemiologi Projektet) ve MeDALL (Mechanisms of the Development of ALLergy; EU FP7-CP-IP; Project No: 261357; 2010-2015) ?alışmalarıyla nadir g?r?len ancak ağır bir allerji fenotipi saptanmıştır: ?oklu duyarlı-?oklu morbiditeye sahip bu fenotip hem ?ocuk hem de erişkinlerde g?sterilmiştir (33-38). Bu ?alışmalar, ?oklu duyarlı ve ?oklu morbiditeye sahip olguların ?ok sık allerjik semptomlarının olduğunu, zaman i?inde s?regen semptomlarının olduğunu ve diğer fenotiplerden daha ağır astım ve rinit semptomlarının ve daha y?ksek spesifik IgE d?zeylerinin olduğunu g?stermiştir.

B?t?n bulgular bir arada değerlendirildiğinde bu sonu?lar rinit morbiditesi g?z ?n?ne alınmadan astımlı hastaların uygun şekilde tedavi edilemeyeceğini g?stermektedir. Kontrol altında olmayan astımlı hastaların bir?oğunda nazal sorunların (rinit ve/veya rinosin?zit) ?nemini vurgulamaktadır (39,40).

İleri Yaşlardaki Allerjik Multi-Morbidite

İleri yaşlarda olması beklenen astım ve rinit epidemisi yeterince dikkat ?ekmeyen bir sorundur. Astımı ve riniti olan ileri yaş erişkinlerin kendilerine ?zg? semptomları ve tedavi gereksinimleri vardır. Bu hastalar aynı zamanda ?oklu morbiditeden muzdariptirler ve y?ksek oranda ?oklu ila? kullanımı bildirilmiştir. Rinit ve astım i?in b?t?nleşmiş tedavi yolakları t?m yaşam d?ng?s?n? kapsamalıdır.

3. T?rkiye'de Kapsam Genişletme Stratejileri

ARIA T?rkiye ?alışma Grubu daha ?nce iki adet yayın yapmış olup (41,42), ?alışma grubu 2017 itibariyle yenilenmiştir;

ARIA T?rkiye ?alışma Grubu Arzu Yorgancıoğlu (ARIA T?rkiye Sorumlusu)

Celal Bayar ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, G?ğ?s Hastalıkları Anabilim Dalı, Manisa.

Ali Fuat Kalyoncu

Hacettepe ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, G?ğ?s Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara.

?mer Kalaycı

Hacettepe ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, Pediatrik Allerji Bilim Dalı, Ankara.

Bilun Gemicioğlu

İstanbul ?niversitesi Cerrahpaşa Tıp Fak?ltesi, G?ğ?s Hastalıkları Anabilim Dalı, İstanbul.

Cemal Cingi

Eskişehir Osmangazi ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı, Eskişehir.

?lkemizde de (i) Tedavide b?l?nmeleri ?nlemek (ii) Avrupa ?apında sağlık hizmetini iyileştirmek (iii) Var olan maliyet verimliliğiyle ilgili başarı ?yk?lerini kullanarak iyi uygulamaların yerleşimini hızlandırmak (iv) Sağlıklı Yaşlanma Konusunda Avrupa İnovasyon Ortaklığı'nın hedeflerini tutturmak i?in kapsam geliştirme ?alışmalarına acil gereksinim vardır. T?rkiye'de bu kapsamda ?alışmaları genişletmek adına ?alışmalar yapılmakta bu aplikasyonun T?rk?e validasyonu ?zerinde ?alışılmaktadır.

?lkemizde de 2008 yılında ?alışmaları başlayan GARD T?rkiye Projesi Sağlık Bakanlığı Kronik Hava Yolu Hastalıkları (Astım-KOAH) Ulusal Kontrol Programı olarak 64 paydaşla ?alışmalarını s?rd?rmektedir (43-45). Bu proje 2012 yılında Avrupa Parlamentosu Aktif ve Sağlıklı Yaşam i?in İnovasyon Ortaklığı'na kabul edilmiş [European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing (EIP on AHA) ve 2016 yılında iki yıldızla? D?nya Referans B?lgelerinden biri olmuştur.

Sonu?

ARIA, yaş, cins ve sosyoekonomik d?zeyden bağımsız olarak, bu yaygın hastalığın k?resel olarak yol a?tığı sağlık ve sosyal eşitsizlikleri azaltmak amacıyla rinitli hastalara aktif ve sağlıklı bir hayat sağlamak i?in titizlikle geliştirilen bir rehberden mobil teknoloji-tabanlı? bir yaygınlaştırma stratejisine doğru evrimleşmiştir.

Finansman: European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing Reference Site MACVIA-France, EU Structural and Development Fund Languedoc-Roussillon, ARIA.

KAYNAKLAR

  1. Shekelle PG, Woolf SH, Eccles M, Grimshaw J. Clinical guidelines: developing guidelines. BMJ 1999;318: 593-6.
  2. Bousquet J, Van Cauwenberge P, Khaltaev N. Allergic rhinitis and its impact on asthma. J Allergy Clin Immunol 2001;108(Suppl 5):S147-334.
  3. Bousquet J, Khaltaev N, Cruz AA, Denburg J, Fokkens WJ, Togias A, et al. Allergic rhinitis and its impact on asthma (ARIA) 2008 update (in collaboration with the World Health Organization, GA (2) LEN and Aller Gen). Allergy 2008;63(Suppl 86):S8-160.
  4. Brozek JL, Bousquet J, Baena-Cagnani CE, Bonini S, Canonica GW, Casale TB, et al. Allergic rhinitis and its impact on asthma (ARIA) guidelines: 2010 revision. J Allergy Clin Immunol 2010;126:466-76.
  5. Padjas A, Kehar R, Aleem S, Mejza F, Bousquet J, Schunemann HJ, et al. Methodological rigor and reporting of clinical practice guidelines in patients with allergic rhinitis: QuGAR study. J Allergy Clin Immunol 2014;133:777-83 e4.
  6. Bousquet J, Schunemann HJ, Samolinski B, Demoly P, Baena-Cagnani CE, Bachert C, et al. Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA): achievements in 10 years and future needs. J Allergy Clin Immunol 2012;130:1049-62.
  7. Bousquet J, Addis A, Adcock I, Agache I, Agusti A, Alonso A, et al. Integrated care pathways for airway diseases (AIRWAYS-ICPs). Eur Respir J 2014;44:304-23.
  8. Bousquet J, Hellings PW, Agache I, Bedbrook A, Bachert C, Bergmann KC, et al. ARIA 2016: Care pathways implementing emerging technologies for predictive medicine in rhinitis and asthma across the life cycle. Clin Transl Allergy 2016;6:47.
  9. Bousquet J, Michel J, Standberg T, Crooks G, Iakovidis I, Gomez M. The European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing: the European Geriatric Medicine introduces the EIP on AHA Column. Eur Geriatr Med 2014;5:361-2.
  10. Bousquet J, Anto JM, Berkouk K, Gergen P, Antunes JP, Auge P, et al. Developmental determinants in non-communicable chronic diseases and ageing. Thorax 2015;70:595-7.
  11. Bousquet J, Barbara C, Bateman E, Bel E, Bewick M, Chavannes NH, et al. AIRWAYS-ICPs (European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing) from concept to implementation. Eur Respir J 2016;47:1028-33.
  12. Bousquet J, Farrell J, Crooks G, Hellings P, Bel EH, Bewick M, et al. Scaling up strategies of the chronic respiratory disease programme of the European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing (Action Plan B3: Area 5). Clin Transl Allergy 2016;6:29.
  13. Bousquet J, Bewick M, Cano A, Eklund P, Fico G, Goswami N, et al. Building Bridges for Innovation in Ageing: Synergies between Action Groups of the EIP on AHA. J Nutr Health Aging 2017;21:92-104.
  14. Kuehl BL, Abdulnour S, O'Dell M, Kyle TK. Understanding the role of the healthcare professional in patient self-management of allergic rhinitis. SAGE Open Med 2015;3:2050312115595822.
  15. ARIA in the pharmacy: management of allergic rhinitis symptoms in the pharmacy. Allergic rhinitis and its impact on asthma. Allergy 2004;59:373-87.
  16. Canonica GW, Triggiani M, Senna G. 360 degree perspective on allergic rhinitis management in Italy: a survey of GPs, pharmacists and patients. Clin Mol Allergy 2015;13:25.
  17. Meltzer EO, Farrar JR, Sennett C. Findings from an Online Survey Assessing the Burden and Management of Seasonal Allergic Rhinoconjunctivitis in US Patients. J Allergy Clin Immunol Pract 2016. doi: 10.1016/j.jaip.2016.10.010.
  18. Bousquet J, Annesi-Maesano I, Carat F, Leger D, Rugina M, Pribil C, et al. Characteristics of intermittent and persistent allergic rhinitis: DREAMS study group. Clin Exp Allergy 2005;35:728-32.
  19. Bousquet PJ, Devillier P, Tadmouri A, Mesbah K, Demoly P, Bousquet J. Clinical Relevance of Cluster Analysis in Phenotyping Allergic Rhinitis in a Real-Life Study. Int Arch Allergy Immunol 2015;166:231-40.
  20. del Cuvillo A, Montoro J, Bartra J, Valero A, Ferrer M, Jauregui I, et al. Validation of ARIA duration and severity classifications in Spanish allergic rhinitis patients-The ADRIAL cohort study. Rhinology 2010;48:201-5.
  21. Calderon MA, Demoly P, Casale T, Akdis CA, Bachert C, Bewick M, et al. Allergy immunotherapy across the life cycle to promote active and healthy ageing: from research to policies: An AIRWAYS Integrated Care Pathways (ICPs) programme item (Action Plan B3 of the European Innovation Partnership on active and healthy ageing) and the Global Alliance against Chronic Respiratory Diseases (GARD), a World Health Organization GARD research demonstration project. Clin Transl Allergy 2016;6:41.
  22. Cruz AA, Popov T, Pawankar R, Annesi-Maesano I, Fokkens W, Kemp J, et al. Common characteristics of upper and lower airways in rhinitis and asthma: ARIA update, in collaboration with GA(2)LEN. Allergy 2007;62(Suppl 84):S1-41.
  23. Bousquet PJ, Devillier P, Tadmouri A, Mesbah K, Demoly P, Bousquet J. Clinical relevance of cluster analysis in phenotyping allergic rhinitis in a real-life study. Int Arch Allergy Immunol 2015;166:231-40.
  24. Meltzer EO, Wallace D, Dykewicz M, Shneyer L. Minimal Clinically Important Difference (MCID) in Allergic Rhinitis: Agency for Healthcare Research and Quality or Anchor-Based Thresholds? J Allergy Clin Immunol Pract 2016;4:682-8 e6.
  25. Bousquet J, Schunemann HJ, Fonseca J, Samolinski B, Bachert C, Canonica GW, et al. MACVIA-ARIA Sentinel NetworK for allergic rhinitis (MASK-rhinitis): the new generation guideline implementation. Allergy 2015;70:1372-92.
  26. Bourret R, Bousquet J, Mercier J, Camuzat T, Bedbrook A, Demoly P, et al. MASK rhinitis, a single tool for integrated care pathways in allergic rhinitis. World Hosp Health Serv 2015;51:36-9.
  27. Bousquet J, Schunemann HJ, Hellings PW, Arnavielhe S, Bachert C, Bedbrook A, et al. MACVIA clinical decision algorithm in adolescents and adults with allergic rhinitis. J Allergy Clin Immunol 2016;138:367-74 e2.
  28. Bousquet J, Caimmi D, Bedbrook A,? Bewick M, Hellings P, Devillier P, et al. Pilot study of mobile phone technology in allergic rhinitis in? European countries. The MASK-rhinitis study Allergy. 2017: in press.
  29. Konig HH, Bernert S, Angermeyer MC, Matschinger H, Martinez M, Vilagut G, et al. Comparison of population health status in six european countries: results of a representative survey using the EQ-5D questionnaire. Med Care 2009;47:255-61.
  30. Blanc PD, Trupin L, Eisner M, Earnest G, Katz PP, Israel L, et al. The work impact of asthma and rhinitis: findings from a population-based survey. J Clin Epidemiol 2001;54:610-8.
  31. Bousquet J, Bachert C, Canonica GW, Casale TB, Cruz AA, Lockey RJ, et al. Unmet needs in severe chronic upper airway disease (SCUAD). J Allergy Clin Immunol 2009;124:428-33.
  32. Bousquet J, Anto J, Sunyer J, Nieuwenhuijsen M, Vrijheid M, Keil T, et al. Pooling birth cohorts in allergy and asthma: European Union-funded initiatives - a MeDALL, CHICOS, ENRIECO, and GA(2)LEN joint paper. Int Arch Allergy Immunol 2013;161:1-10.
  33. Westman M, Lupinek C, Bousquet J, Andersson N, Pahr S, Baar A, et al. Early childhood IgE reactivity to pathogenesis-related class 10 proteins predicts allergic rhinitis in adolescence. J Allergy Clin Immunol 2015;135:1199-206 e1-11.
  34. Bousquet J, Anto JM, Akdis M, Auffray C, Keil T, Momas I, et al. Paving the way of systems biology and precision medicine in allergic diseases: The MeDALL success story: Mechanisms of the Development of ALLergy; EU FP7-CP-IP; Project No: 261357; 2010-2015. Allergy 2016:71;1513-25.
  35. Burte E, Bousquet J, Varraso R, Gormand F, Just J, Matran R, et al. Characterization of Rhinitis According to the Asthma Status in Adults Using an Unsupervised Approach in the EGEA Study. PLoS One 2015;10:e0136191.
  36. Siroux V, Lupinek C, Resch Y, Curin M, Just J, Keil T, et al. Specific IgE and IgG measured by the MeDALL allergen-chip depend on allergen and route of exposure: The EGEA study. J Allergy Clin Immunol 2017;139:643-654.e6.
  37. Just J, Elegbede CF, Deschildre A, Bousquet J, Moneret-Vautrin DA, Crepet A, et al. Three peanut allergic/sensitized phenotypes with gender difference. Clin Exp Allergy 2016;46:1596-604.
  38. Zoratti EM, Krouse RZ, Babineau DC, Pongracic JA, O'Connor GT, Wood RA, et al. Asthma phenotypes in inner-city children. J Allergy Clin Immunol 2016;138:1016-29.
  39. Bresciani M, Paradis L, Des Roches A, Vernhet H, Vachier I, Godard P, et al. Rhinosinusitis in severe asthma. J Allergy Clin Immunol 2001;107:73-80.
  40. ten Brinke A, Grootendorst DC, Schmidt JT, De Bruine FT, van Buchem MA, Sterk PJ, et al. Chronic sinusitis in severe asthma is related to sputum eosinophilia. J Allergy Clin Immunol 2002;109:621-6.
  41. Kalayci O, Yorgancioglu A, Kalyoncu F, Khaltaev N, Bousquet J. Allergic rhinitis and its impact on asthma update (ARIA 2008): the Turkish perspective. Turk J Pediatr 2008;50:307-12.
  42. Yorgancioglu A, Kalayci O, Kalyoncu AF, Khaltaev N, Bousquet J. Allergic rhinitis and its impact on asthma update (ARIA 2008): the Turkish perspective. Tuberk Toraks 2008;56:224-31.
  43. Yorgancioglu A, T?rktas H, Kalayci O, Yardim N, Buzgan T, Kocabaş A, et al. The WHO global alliance against chronic respiratory diseases in Turkey (GARD Turkey). Tuberk Toraks 2009;57:439-52.
  44. Yorgancioglu A, Yardim N, Erg?n P, Karlıkaya C, Kocabaş A, Mungan D, et al. Integration of GARD Turkey national program with other non-communicable diseases plans in Turkey. Tuberk Toraks 2010;58:213-28.
  45. Yorgancioglu A, Cruz AA, Bousquet J, Khaltaev N, Mendis S, Chuchalin A, et al. The Global Alliance against Respiratory Diseases (GARD) Country Report. Prim Care Respir J 2014;23:98-101. doi: 10.4104/pcrj.2014.00014.

Yazışma Adresi (Address for Correspondence)

Dr. Ayşe Arzu YORGANCIOĞLU

Celal Bayar ?niversitesi Tıp Fak?ltesi,

G?ğ?s Hastalıkları Anabilim Dalı,

MANİSA - TURKEY

e-mail: arzuyo@hotmail.com

Yazdır