Yazdır

KLİNİK ?ALIŞMA
RESEARCH ARTICLE

Doi: 10.5578/tt.6787
Tuberk Toraks 2015;63(3):192-198

Geliş Tarihi/Received: 03.12.2013 • Kabul Ediliş Tarihi/Accepted: 19.05.2015

T?berk?loz Damgalanma ?l?eği: Ge?erliliği ve g?venilirlik

Saliha ?ZPINAR1, Şafak TANER2, G?lay YILDIRIM3, Ceyda MAHLE? ANAR4, Osman ALTIPARMAK5,
Hakan BAYDUR6

1 Celal Bayar ?niversitesi Manisa Sağlık Y?ksekokulu, Ebelik B?l?m?, Manisa, T?rkiye

1 Department of Midwifery, Manisa School of Healty, Celal Bayar University, Manisa, Turkey

2 Ege ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İzmir, T?rkiye

2 Department of Public Healty, Faculty of Medicine, Ege University, Izmir, Turkey

3 Cumhuriyet ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, Sivas, T?rkiye

3 Department of History of Medicine and Medical Ethics, Faculty of Medicine, Cumhuriyet University, Sivas, Turkey

4 Dr. Suat Seren G?ğ?s Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, G?ğ?s Hastalıkları Kliniği, İzmir, T?rkiye

4 Clinic of Chest Diseases, Dr. Suat Seren Chest Diseases and Chest Surgery Training and Research Hospital, Izmir, Turkey

5 Manisa Devlet Hastanesi, G?ğ?s Hastalıkları Kliniği, Manisa, T?rkiye

5 Clinic of Chesh Diseases, Manisa State Hospital, Manisa, Turkey

6 Celal Bayar ?niversitesi Manisa Sağlık Y?ksekokulu, Sosyal Hizmet B?l?m?, Manisa, Turkey

6 Department of Social Work, Manisa School of Health, Celal Bayar University, Manisa, Turkey

?ZET

T?berk?loz Damgalanma ?l?eği: Ge?erliliği ve g?venilirlik

Giriş: Damga, sağlık ile ilgili bir?ok alanda dikkat ?eken bir konudur. ?zellikle toplumun sosyal hastalıklara y?nelik damgalaması, hastaların ve aile ?yelerinin ?are arama davranışını ve tedavilerini etkilemektedir. Bu ?alışma, t?berk?loz hastalarında toplumsal damgalanma algısını değerlendirmek i?in geliştirilen "T?berk?lozda Damgalanma ?l?eği"nin T?rk toplumu i?in ge?erlilik ve g?venirliğini incelemek amacıyla yapılmıştır.

Hastalar ve Metod: Bu metodolojik ?alışma Manisa, İzmir ve Sivas illerinde y?r?t?lm?ş olup 18 yaş ?zeri, mental bozukluğu bulunmayan 150 t?berk?lozlu birey ?zerinde y?r?t?lm?şt?r. ?alışmada veri toplama aracı olarak "T?berk?loz Damgalanma ?l?eği" kullanılmıştır. ?alışma kapsamında ?l?eğin dil eşdeğerliği, i?erik ge?erliliği, g?venirlik ve yapı ge?erliliği ?alışmaları ger?ekleştirilmiştir. ?alışmanın verilerinin değerlendirilmesinde ortalama, ortanca, standart sapma, Spearman korelasyon, Cronbach Alpha katsayısı ve doğrulayıcı fakt?r analizi kullanılmıştır.

Bulgular: ?alışma kapsamına alınan bireylerin yaş ortalamasının 45.6 ? 16.1 (20-85) olduğu belirlenmiştir. ?l?eğin test-tekrar test g?venirliği i?in Spearman korelasyon katsayısı 0.98, Cronbach Alfa katsayısı ise 0.853 olarak belirlenmiştir. Doğrulayıcı fakt?r analizinde belirlenen uyum indekslerine g?re ?l?ek i?in tek fakt?rl? yapının uygun olduğu [x2/SD= 481.38/230= 2.09; RMSEA= 0.087; GFI= 0.776; CFI= 0.776; NNFI= 0.875] bulunmuştur.

Sonu?: T?rkiye i?in uyarlanan "T?berk?loz Damgalanma ?l?eği" t?berk?loz hastalarında toplumsal damgalanma algısını değerlendirmek i?in ge?erli ve g?venilir bulunmuştur.

Anahtar kelimeler: T?berk?loz, t?berk?loz damgalanma ?l?eği, ge?erlilik ve g?venirlik

SUMMARY

Stigma of tuberculosis scale: validity and reliability

Introduction: In many health conditions, stigma is receiving increasing attention. Public stigmatization toward social illness can affect particularly the patients and family memberships to help seeking behavior and treatment. This study, the aim of this study was to investigate the validity and reliability of the Turkish "Stigma of Tuberculosis Scale " which was developed to evaluate of perception of stigma with tuberkulosis patient.

Patients and Methods: This methodological study was conducted with 150 with tuberculosis disease people who above 18 age and without known psychological and mental disability. In the study, "Stigma of Tuberculosis Scale" was used as data collection tool. During the study, language equivalence, content validity, reliability and construct validity of the scale was performed. The data was assessed by using mean, median, standard deviation, Spearman Correlation, Cronbach Alpha coefficient and confirmatory factor analysis.

Results: The mean age of study participants was 45.6 ? 16.1 (20 - 85). years. Spearman correlation coefficient of the scale for test-retest reliability was 0.853 and the Cronbach Alpha coefficient was 0.95. According to fit indexes of confirmatory factor analysis [x2/SD= 481.38/230= 2.09; RMSEA= 0.087; GFI= 0.776; CFI= 0.776; NNFI= 0.875] it was found that one factors were appropriate for the scale.

Conclusion: The adoption of the translated "Stigma of Tuberculosis Scale"in Turkey is found reliable and valid to evaluate of perception of stigma with tuberkulosis patient.

Key words: Tuberculosis, stigma of tuberculosis scale, reliability and validity

GİRİŞ

T?berk?loz, d?nyanın bir?ok yerinde iş g?c? kaybı ve ?l?mlerin başta gelen sebebidir ve t?berk?loz olguların %95'i gelişmekte olan ?lkelerde g?r?lmektedir. D?nya genelinde her yıl iki milyar insan t?berk?loz basiliyle infekte olmakta, bunların yaklaşık dokuz milyonu hastalanmakta, 1.7 milyonu da ?lmektedir (1).? Bu rakamlara bağlı olarak t?berk?loz hastalığı ile ilgili olarak 1993 yılında D?nya Sağlık ?rg?t? (DS?) tarafından "acil durum" ilan edilmiştir (2).

T?berk?lozun d?nyada iş g?c? kaybı ve ?l?mlerin başta gelen sebebi olmasının yanı sıra toplumsal ve sosyal bir hastalık olması nedeniyle ?nemli bir halk sağlığı sorunudur. T?berk?loz hastaları bu hastalıklarından dolayı damgalanmakta ve bu da hastaların tanı ve tedavi olanaklarından yeterince yararlanamamalarına ve toplumsal d?zeyde de hastalığın kontrol?n?n sağlanamamasına neden olmaktadır (3).

Damgalamak ya da etiketleme (stigma) s?zl?k anlamı olarak "bir kimseye, ger?eğe dayanmadan herhangi bir ?zellik veya nitelik y?klemek; ya da birine y?z kızartıcı bir su? y?klemek" yerine mecaz anlamda kullanılmaktadır (4). Damgalama, ?nyargıların yarattığı ayrımcılıkla sonu?lanır. T?m bunlar hasta bireyin sağlık hizmetlerinden yararlanma, sağlığa yeniden kavuşma gibi bir dizi sağlık hakkını kesintiye uğratmaktadır (3,4,5).? Dolayısıyla hasta birey sağlık a?ısından eşitlik ilkesinin gerektirdiği hizmetler b?t?n?nden yararlanamamaktadırlar (6,7).

Sosyal a?ıdan damgalayıcı ya da etiketleyici hastalıklar toplumların sosyo-k?lt?rel yapılarına g?re farklılık g?sterebilir. Bir toplum a?ısından sosyal hastalık olarak tanımlanan bir durum bir başka toplumda aynı derecede damgalayıcı olmayabilir (8,9).? Bu nedenle yaşadığımız toplumun hastalıklara karşı ne kadar damgalayıcı olduğunu bilmemiz hastalıkla m?cadelede ?nemlidir. Bunun i?in de toplumumuz i?in ge?erli ve g?venilir ?l??m ara?larının var olması ?nemli bir gerekliliktir. Bu gerek?e ile yapılan ?alışmamızın ana amacı, T?berk?loz Damgalanma ?l?eği'nin T?rk?e ge?erliliği ve g?venilirliğinin saptanmasıdır. Araştırmanın İkinci amacı ise validasyonun sağlanması ile T?rk t?berk?loz hastalarının hastalığa ?zg? damgalanma d?zeyinin ortaya konması.

Hastalar ve Metod

?rneklem: Araştırma 01.01.2011- 01.06.2011 tarihleri arasında yapıldı. Araştırma kapsamına t?berk?loz? tanısı alan, 18 yaşın ?zerinde? hastalar arasından anket ?alışmasına katılmayı kabul eden 150 t?berk?loz hastası dahil edildi. Araştırma birka? birimde y?r?t?ld?; Manisa Devlet Hastanesi, Dr. Suat Seren G?ğ?s Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi ve Cumhuriyet ?niversitesi Eğitim Araştırma ve Uygulama Hastanesi. Araştırmanın farklı birim ve farklı illerde yapılmasının planlamanın nedeni, hastalığa y?nelik damgalanmanın k?lt?rel yapıdan etkilenebileceği nedeniyledir (2,3,8,9).?

Veri toplama ara?ları: T?berk?loz Damgalanma ?l?eği: ?l?ek, t?berk?lozda damgalanmayı sorgulayan 23 sorudan oluşmaktadır. ?l?ek Coreil ve arkadaşları tarafından 2005-2007 yılları arasında Haiti ve ABD'de yaşayan ve PPD (+) olan hastalara uygulanmıştır. ?l?eğin Cronbach Alfası 0.87 olarak bulunmuştur (α= .87). ?l?ekte 25 soru vardır, ancak son iki soru Haiti ile ilgili k?lt?rel sorular olduğu i?in ?ıkarılmıştır. ?l?eğin değerlendirilmesinde her soruya 0-3 arası değerler verilmekte (0: hayır; 1: emin değilim; 2: olabilir; 3: evet) ve toplam skor elde edilmektedir (2).

Sosyodemografik ?zellikler ve klinik duruma ilişkin anket formu: ?alışamaya alınan 150 t?berk?loz tanısı almış bireylere ?l?ek ve sosyodemografik anket formu dolduruldu ve on g?n sonra ?l?ek formu tekrar bireylere uygulandı. Anket formu, sosyodemografik ?zelliklerin sorgulandığı 16 soru ve t?berk?loz hastalığına ilişkin beş sorudan oluşmaktadır.

İşlem: 1. T?berk?loz Damgalanma ?l?eği'nin T?rk?e ge?erliliği ve g?venilirliğinin ?alışmasının yapılabilmesi i?in "t?berculosis-related stigma" ?l?eğini geliştirmiş olan Jeannine Coreil'den yazılı olarak izin alınmıştır. Alınan yazılı izin sonrası proje "Cumhuriyet ?niversitesi" etik kurula sunulmuş, etik kurul onayı alınmıştır. Ardından T?berk?loz Damgalanma ?l?eği, iyi derecede İngilizce bilen, halk sağlığında ?alışan iki ?ğretim ?yesi ve psikiyatride ?alışan bir ?ğretim ?yesi tarafından T?rk?eye ?evrilmiş, daha sonra halk sağlığında ?alışan başka bir ?ğretim ?yesi tarafından g?zden ge?irilmiştir. G?zden ge?irilmiş olan metin iyi derecede İngilizce bilen bir ?ğretim ?yesi tarafından T?rk?eden İngilizceye ?evrilmiş, ?evrilmiş olan metin bir ?ğretim ?yesi tarafından ?l?eğin aslı ile karşılaştırılmıştır. ?nemli d?zeyde anlam değişikliği saptanmaması ?zerine ?l?ek 15 t?berk?loz tanısı almış bireye uygulanmıştır. Anlaşılmayan, ifade eksikliği olduğu bildirilen sorular ?zerinde araştırma ekibi tarafından tekrar g?zden ge?irme ve d?zeltmeler yapıldıktan sonra ?l?ek bastırılarak ?alışmaya başlanmıştır.

2. Test-retest aşaması: Bu ama?la ?alışmaya 150 TB hastası alındı ve anket dolduruldur. On g?n sonra tekrar uygulandı.

3. Verilerin değerlendirilmesi: ?alışmanın verileri, Windows i?in SPSS (Statistical Package for Social Sciences) 15.00 programı kullanılarak değerlendirildi. ?alışma verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel metodların (ortalama, standart sapma) yanı sıra, niceliksel verilerin ortalamalarının karşılaştırılmasında ikiden fazla grup i?in Oneway Anova (post-hoc Tukey HSD testi), ikili grupların karşılaştırmalarında ise Student t testi kullanılmıştır. Pearson korelasyon analizi kullanılarak parametreler arasındaki korelasyon araştırılmıştır. ?l?eğin i? tutarlığı Cronbach Alfa y?ntemi ile hesaplanmıştır. Sonu?lar? %95'lik g?ven aralığında, anlamlılık p≤ 0.05 d?zeyinde değerlendi. Doğrulayıcı fakt?r analizi i?in LISREL 8.54 (SSII 2003) paket programları kullanılmıştır.

Bulgular

Genel Bulgular: Olguların %69.3 (n= 104)'? erkek, %30.7 (n= 46)'si kadındır. Yaş dağılımı 45.6 ? 16.1 (20-85), %69.3 (n= 104)'? evli, %17.3 (n= 26)'? bekar, %6 (n= 9)'sı boşanmış ve %7.3 (n= 11)'? duldur.? %59.3 (n= 89)?? ilk?ğretim altı eğitime sahiptir. %18.7 (n= 28)'sinin herhangi bir sosyal g?vencesi yok. %61.3 (n= 92)'? ?ekirdek aile, %30.0 (n= 45)'ı geniş aile ve %8.7 (n= 13)'si par?alanmış aileye sahip. Gelir algısı %69.3 (n=104)'?n?n "ne iyi ne k?t?", %23.3 (n= 35)'?n?n k?t? ve %7.3 (n= 11)'?n?n? iyidir. ?

Olguların %78.0 (n= 117)'ı yeni olgu, %12.0 (n= 18)'ı ila?sız kontrol ve %10 (n= 15)'u n?kst?r. Hasta olunan ay ortalaması 20.3 ? 62.1 (0-600). Ailede başka t?berk?loz hastası olanların y?zdesi %16.0 (n= 24)'dır. Olgularda tanı almada ilk ?? sırayı %40 (n= 60) devlet hastanesi, %19.3 (n= 29) g?ğ?s hastalıkları hastanesi ve %11.3 (n= 17) ile verem savaş dispanseri almaktadır. %46.7 (n= 70)'si halen sigara i?iyor, %20.0 (n= 30)'ı i?miş bırakmış ve %33.3 (n= 50)'? sigara i?memiştir.

Ge?erlilik G?venirlik ?alışması ile İlgili Bulgular

Test-tekrar test g?venilirliği ve i? tutarlılık:? G?venilirlik analizinde ?l?eğin i? tutarlılığı Cronbach Alfa değeri (0.853) hesaplanarak g?sterilmiştir. İki hafta sonra 150 katılımcıya uygulanan test-tekrar test g?venilirliği i?in Cronbach Alfa değeri 0.827 olarak y?ksek bulunmuştur.

Test-tekrar test tutarlılığı i?in iki testin toplam puanları arasındaki korelasyona bakılmış; p< 0.01 anlamlılık d?zeyinde toplam puanlar i?in (r= 0.782) y?ksek ilişki bulunmuştur. Ayrıca test tekrar-test g?venilirliği i?in iki testin toplam puan ortalamaları "bağımlı grupta t testi" ile karşılaştırılmış ve istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmamıştır (p> 0.05) (Tablo 1).


Tablo 1

T?berk?lozda Stigma ?l?eğinin Ge?erliğine İlişkin Bulgular??

Yapı ge?erliği: ?l?eğin yapı ge?erliği i?in hem a?ımlayıcı hem de doğrulayıcı fakt?r analizi yapılmıştır.

A?ımlayıcı fakt?r analizi: Elde edilen verilerin normal dağılım g?sterip g?stermediğini belirlemek amacıyla, maddeler arasındaki korelasyon matrisinin fakt?r analizine uygunluğunu belirlemek i?in Kaiser- Meyer-Olkin (KMO) ve Barlett testi ile test edilmiştir (10).? Elde edilen veriler ?zerinde yapılan analizlerde? Kaiser-Meyer Olkin değeri 0.81 olarak kaydedilmiş olup Bartlett's Testi sonucunun [x?= 1163.76; df= 253; p< 0.001] anlamlı olduğu saptanmıştır. Bu sonu?lara g?re, ?rneklem grubunun dağılımının uygun olduğu s?ylenebilir. Konuyla ilgili değerlendirmelerde KMO değerlerinin 0.60 ve yukarı d?zeyde olması yeterli kabul edilmektedir (11). ?l?eğin yapı ge?erliğini belirlemek i?in fakt?r analizi yapılmıştır. Fakt?r analizi uygulamasında verilerin yorumlanması i?in varimax eksen d?nd?rme tekniği uygulanmıştır. Ger?ekleştirilen fakt?r analizi sonucu ?l?eğin yedi fakt?rl? olduğu belirlenmiştir. Fakt?r y?k? ne kadar y?ksek olursa o maddelerin a?ıklayıcılık g?c? o derecede iyi kabul edilmektedir. Genel olarak az sayıda maddenin fakt?r y?k? 0.30 olması kabul edilebilir bir ?l?? olarak benimsenmektedir (12). Tablo 2'de g?r?ld?ğ? gibi ?l?ek maddelerinin fakt?r y?k? 0.63 ile 0.81 arasında değişmektedir. T?berk?loz Stigma ?l?eğinin fakt?r yapısının varyansı a?ıklama oranı %64.6 olarak bulunmuştur. Yani yedi boyutlu yapı t?berk?lozda stigmanın %64.6'sını a?ıklayan bir ?l?ektir.


Tablo 2

Doğrulayıcı fakt?r analizi: Doğrulayıcı fakt?r analizi (DFA) i?in LISREL 8.54 paket programı kullanılmıştır (13). DFA, a?ımlayıcı fakt?r analizinde elde edilen tek fakt?rl? modelin doğrulanıp doğrulanmadığını belirlemek amacıyla yapılmıştır (Şekil 1). Bu ama?la, alan yazında test edilen modelin, analiz edilen veri ile uyumunu sınamak i?in kullanılan en yaygın uyum değerleri şunlardır: Ki kare, sınanan modelin Karşılaştırmalı Uyum İndeksi (Comperative Fit Index) CFI, modelin a?ıklanan kovaryans ile g?zlenen kovaryansları arasındaki farkların ortalamasını veren Standardize Edilmiş Hataların Ortalama Karak?k?? (Standartized Root Mean Square Resudual) SRMR, Yaklaşık Hataların Ortalama Kare K?k? (Root Mean Square Error of Approximation) RMSEA, Uyum İyiliği İndeksi (Goodness of Fit Index) GFI ve Ayarlanabilen Uyum İyiliği İndeksi (Adjusted Goodness of Fit Index) AGFI (13,14). Tablo 2'de T?berk?loz Stigma ?l?eği ile AFA ve DFA y?kleri sunulmuştur. Uyum indekslerinden RMSEA i?in 0.06 ve SRMR 0.08 ya da daha az bir değer model i?in kabul edilebilir uyumun g?stergesi olarak kabul edilmektedir (14,15). CFI, GFI, AGFI uyum indeksleri 0.90 kabul edilebilir, 0.95 ve ?st? iyi bir uyum indeksi olarak kabul edilir (14,15). Tablo 2'de T?berk?loz Stigma ?l?eğinin DFA modelleri sunulmuştur.


Şekil 1

Tablo 3'te verilen fakt?r analizi ?l??m değerlerine bakıldığında, 23 maddeli tek fakt?rl? ?l?eğin modele ilişkin X2= 481.38; df = 230, X2/df = 2.09, değerler saptanmıştır. Bununla birlikte, CFI= 0.89, GFI= 0.776 ve NNFI= 0.875 ve SRMR= 0.08 değerleri ile kabul edilebilir uyum değerlerinde olduğu saptanmıştır. Bizim değerimiz .087 ile kabul edilebilir bir yaklaşıklık hata değerine olduk?a yakındır. Maddelerin birebir incelenmesinde de hata varyanslarının bazı maddelerde y?ksek olduğu dolayısı ile bu maddelerin b?t?n ile ilişkisinde hata g?stermektedir. RMSEA değeri bu nedenle olması gereken sınırın bir miktar ?zerine ?ıkmıştır. Karşılaştırmalı fit index değeri (CFI), 0.89 olarak bulunmuştur. Bu değerin 0.95'den b?y?k olması uyumun iyiliğini, 0.90'dan b?y?k olması ise kabul edilebilir bir uyumu g?sterir.? Bizim değerimiz kabul edilebilir bir uyuma yakın bir değere sahiptir. Standardize RMR 0.08 olarak bulunmuştur. Bu değerin 0.08'in altında olması istenir. Bizim değerimizin de bu değere yakın olduğu g?r?lmektedir.


Tablo 3

TARTIŞMA

Bu ?alışmada Jeannine Coreil ve arkadaşları (2010) tarafından geliştirilen T?berk?loz Damgalanma ?l?eği'nin t?berk?loz tanısı almış 18 yaş ?zeri yetişkinler i?in uyarlaması yapılmıştır (2). T?berk?loz Damgalanma ?l?eği'nin Coreil ve arkadaşları (2010) tarafından geliştirilen 25 maddeli bir ?l?me aracıdır (10). Ancak son iki soru Haiti ile ilgili k?lt?rel sorular olduğu i?in ?ıkarılmıştır. ?l?ek, t?berk?loz tanısı almış bireylerin kendilerine karşı damgalanma algılarını ?l?mektedir.

T?berk?loz Damgalanma ?l?eği'nin g?venirliği? t?berk?loz damgalanma ?l?eği? i?in her bir maddenin silinmesi halinde hesaplanan Cronbach Alfa .71 ile 73 arasında? değişmektedir. ?l?eğin t?m? i?in Cronbach Alfa katsayısı ise .85 olarak hesaplanmıştır.? Yirmi ?? maddeli ?l?eğin fakt?r yapısının uygunluğunu belirlemek amacıyla doğrulayıcı fakt?r analizi yapılmıştır. Sonu?ta RMSEA hari? t?m uyum indekslerinin kabul edilebilir d?zeyde olduğu g?r?lm?şt?r. Modelde RMSEA değeri yaklaşık hatalar karesi değerini verir ve bu değerin 0.06'dan k???k olması istenir. 0.06 - 0.08 arasında olması ise kabul edilebilir bir d?zeyi ifade eder. Bizim değerimiz 0.087 ile kabul edilebilir bir yaklaşıklık hata değerine olduk?a yakındır.? Maddelerin birebir incelenmesinde de hata varyanslarının bazı maddelerde y?ksek olduğu, dolayısı ile bu maddelerin b?t?n ile ilişkisinde hata g?stermektedir. RMSEA değeri bu nedenle olması gereken sınırın bir miktar ?zerine ?ıkmıştır.

T?berk?loz Damgalanma ?l?eği'nin her bir maddenin toplam ?l?ek puanı ile korelasyon d?zeltilmiş katsayıları incelendiğinde 3,4,19,20. maddeler toplam ile olan korelasyon a?ısından yeteri d?zeye sahip olmadığı g?r?lmektedir. Diğer bir deyişle maddelerle ?l?ek arasında tam bir tutarlılık yoktur. Bu yetersizliği madde silindiğindeki alfa değerinde de g?rmek m?mk?nd?r. Madde silindiğinde alfa değerinde artış g?r?lmektedir. Modelde her bir maddenin hata varyansına baktığımızda 3,4,5,6,19. ve 20. maddelerin 0.9'dan b?y?k olduğunu g?r?yoruz. Bu maddeler bir b?t?n olarak ?l?eğin b?t?n? ile yeterli bir birliktelik g?sterememektedir. Buna rağmen ifade ettikleri durumlar a?ısından vazge?ilmez maddeler olarak g?r?ld?ğ? i?in ?ıkarılmamışlardır. ?l?eği ?retenlerin de bu konuda ?nerisi bulunmamaktadır.

?l?eğin g?venirliği i?in i? tutarlığını belirlemek ?zere, Cronbach Alfa katsayısı hesaplanmıştır. Sonu?ta, ?l?eğin toplamda i? tutarlığının (α= 0.85) kabul edilebilir d?zeyde olduğu saptanmıştır.

?alışmanın sonucunda T?berk?loz Damgalanma ?l?eği'nin ?lkemizde 18 yaş ?zeri t?berk?loz tanısı almış bireyler i?in ge?erli ve g?venilir bir ara? olduğu belirlenmiştir.

Farklı k?lt?rlerde damgalamaların kaynakları farklı olabilir. ?zellikle, bireyci ve topluluk?u k?lt?r bağlamında fark yaratabilir. Dolayısıyla ?lkemizde, bireylerin bir sosyal hastalık olan t?berk?loz olma halinde damgalanma d?ş?ncesi ile bu hastalığın tedavisine ilişkin ?ekincelerinin olup olmadığını belirlemeye y?nelik yeni ?alışmalara gereksinim vardır. Bu t?r ?alışmaların yapılması bireylerin tedavi olmak i?in sağlık kurumlarına başvurmada psikolojik engeller oluşturabilecek damgalama ile ilişkili değişkenlerin belirlenmesini ve ?nlemler alınmasını sağlayabilir.

?IKAR ?ATIŞMASI

Bildirilmemiştir.

KAYNAKLAR

  1. United Nations Statistics Division. Erişirim tarihi: 15 Ekim 2013. Available from: unstats.un.org/unsd/mi/pdf/mdg%20book.pdff.
  2. Coreil J, Lauzardo M, Clayton H. Stigma and Therapy Completion for Latent Tuberculosis among Haitian-origin Patients. Fla Public Health Rev 2010;7:32-8.
  3. Dilek A. Socially stigmatizing disease from the perspective of public health: Tuberculosis. Klinik Gelişim. 2007;20:86-90. Epub 2010 Oct 15.
  4. Tiruviluamala P, Reichman LB. Tuberculosis. Annu Rev Public Health 2002;23:403-26.
  5. Dhingra VK, Khan S. A sociological study on stigma among TB patients in Delhi. Indian J Tuberc 2010;57:12-8.
  6. Macq J, Solis A, Martinez G, Martiny P. Tackling tuberculosis patients' internalized social stigma through patient centred care: an intervention study in rural Nicaragua. BMC Public Health 2008;8:154.
  7. Macq J, Solis A, Martinez G. Assessing the stigma of tuberculosis. Psychol Health Med 2006;11:346-52.
  8. Van Rie AV, Sengupta S, Pungrassami P, Balthip Q, Choonuan S, Kasetjaroen Y, et al. Measuring stigma associated with tuberculosis and HIV⁄AIDS in southern Thailand: exploratory and confirmatory factor analyses of two new scales. Trop Med Int Health 2008;13:21-30.
  9. Jaramillo E. Tuberculosis and stigma: predictors of prejudice against people with tuberculosis. J Health Psychol 1999;4:71-9.
  10. Gorsuch RL. Exploratory factor analysis: its role in item analysis. J? Pers? Assess 1997;68:532-60.
  11. Gobookee. Erişim tarihi: 15 Eyl?l 2013. Available from: http://www.gobookee.org/using-multivariate-statistics-tabachnick/.
  12. Worthington RL, Whittaker TA. Scale development research a content analysis and recommendations for best practices. The Counseling Psychologist 2006;34:806-38.
  13. Scientific Software International. Erişim tarihi: 10 Ekim 2013. Available from:?www.ssicentral.com.
  14. SAGE. Erişim tarihi: 09 Ekim 2013 Abailable from: http://www.sagepub.com/books/Book7150.
  15. Hu LT, Bentler PM. Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling 1999;6:1-55.

Yazışma Adresi (Address for Correspondence)

Dr. Saliha ?ZPINAR

Celal Bayar ?niversitesi Manisa Sağlık Y?ksekokulu,

Ebelik B?l?m?, MANİSA - TURKEY

e-mail: salihaozpinar@gmail.com

Yazdır