Yazd?r

DERLEME
REVIEW

Doi: 10.5578/tt.7885
Tuberk Toraks 2014;62(3):231-235

Geli? Tarihi/Received: 14.06.2014 • Kabul Edili? Tarihi/Accepted: 26.06.2014

?nemli bir beraberlik: interstisyel akci?er? hastal?klar?ve uyku ili?kili solunum bozukluklar?

Handan?N?N? K?SEO?LU1, Asiye KANBAY2, O?uz K?KT?RK3

1 Gaziosmanpa?a ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Tokat, T?rkiye

1 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Gaziosmanpasa University, Tokat, Turkey

2 Medeniyet ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, ?stanbul, T?rkiye

2 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Medeniyet University, Istanbul, Turkey

3 Gazi ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Ankara, T?rkiye?

3 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Gazi University, Ankara, Turkey

?ZET

?nemli bir beraberlik: interstisyel akci?er hastal?klar? ve uyku ili?kili solunum bozukluklar?

?nterstisyel akci?er hastal?klar? (?AH); akci?erlerde interstisyum, alveoller, k???k hava yollar? ve damarlar? tutabilen, inflamasyon ve fibrozis geli?imi sonucu akci?er parankimini dif?z olarak etkileyen, solunum yetmezli?ine yol a?arak ?l?mle sonu?lanabilen hastal?klard?r. Obstr?ktif uyku apne sendromu (OSAS); sistemik sonu?larla seyreden, di?er solunum sistemi hastal?klar?yla birliktelik g?sterdi?inde morbidite ve mortalitesi artan bir bozukluktur. OSAS ile kronik obstr?ktif akci?er hastal???, ast?m, ?AH, kistik fibrozis gibi di?er akci?er hastal?klar?n?n birlikteli?i ??overlap sendrom'' olarak tan?mlanmaktad?r. OSAS'?n karakteristik ?zelli?i olan, gece boyu tekrarlayan oksijen desat?rasyonlar? nedeniyle, ?AH-OSAS birlikteli?inde altta yatan akci?er hastal???n?n progresyonu h?zlanmaktad?r. Bu nedenledir ki, ?AH'l? olgularda ya?am kalitesinin iyile?tirilmesi ve hastal?k progresyonunun yava?lat?lmas?nda e?lik eden OSAS'?n erken tan?s? ve tedavisi hayati ?nem arz etmektedir. Bu derlemede ?AH-OSAS birlikteli?i ?e?itli y?nleriyle ele al?nacakt?r.

Anahtar kelimeler: ?nterstisyel akci?er hastal???, obstr?ktif uyku apne sendromu, hipoksemi, solunum yetmezli?i

SUMMARY

An important concomitancy: interstitial lung diseases and sleep related breathing disorders

Interstitial lung diseases (ILD), are a group of diseases which can involve pulmonary interstitium, small airways, and vessels, and diffusely affect pulmonary parenchyma as a consequence development of inflammation, and fibrosis leading to respiratory failure, and finally death. Obstructive sleep apnea syndrome (OSAS) is a disorder which courses with its systemic outcomes, and increasing morbidity, and mortality when accompanied with other respiratory system diseases. Concomitancy of OSAS with other lung diseases including chronic obstructive pulmonary disease, asthma, ILD, cystic fibrosis is termed as ??overlap syndrome''. Because of characteristic feature of OSAS ie. recurrent oxygen desaturations during night hours, ILD-OSAS concomitancy accelerates progression of underlying lung disease. Therefore, in cases with ILD, early diagnosis, and treatment of comorbid OSAS conveys vital importance in that this approach improves quality of life of the patients, and slows down progression of the disease. In this review ILD-OSAS concomitancy will be analyzed from its various aspects.

Key words: Interstitial lung disease, obstructive sleep apnea syndrome, hypoxemia, respiratory failure

G?R??

?nterstisyel akci?er hastal?klar? (?AH); akci?erlerde interstisyum, alveoller, k???k hava yollar? ve damarlar? tutabilen, inflamasyon ve fibrozis geli?imi sonucu akci?er parankimini dif?z olarak etkileyen, hipoksemi, solunum yetmezli?i, pulmoner hipertansiyon ve ?l?mle sonu?lanabilen, morbidite ve mortalitesi y?ksek olan hastal?klard?r (1).

Obstr?ktif uyku apne sendromu (Obstructive sleep apnea syndrome, OSAS); eri?kin erkeklerde %3.9, kad?nlarda 1.2 oran?nda g?r?len, sistemik sonu?larla seyreden, di?er solunum sistemi hastal?klar?yla birliktelik g?sterdi?inde morbidite ve mortalitesi artan bir bozukluktur (2,3). OSAS ile kronik obstr?ktif akci?er hastal??? (KOAH), ast?m, ?AH, kistik fibrozis gibi di?er akci?er hastal?klar?n?n birlikteli?i "overlap sendrom" olarak tan?mlanmakta, en s?k OSAS-KOAH birlikteli?i g?r?lmektedir (4). Yak?n tarihte ???nc? versiyonu yay?nlanan uluslararas? uyku bozukluklar? s?n?flamas?nda (International Classification of Sleep Disorders, ICSD-3) overlap sendrom yer almamaktad?r. OSAS ICSD-3'te 2. ana ba?l?kta, uyku ili?kili solunum bozukluklar? alt ba?l??? i?inde; ?AH yine bu ana ba?l?k alt?nda uyku ili?kili hipoventilasyon bozukluklar? alt ba?l???nda, medikal hastal?klara ba?l? uyku ili?kili hipoventilasyon grubunda yer almaktad?r (Tablo 1) (5). ICSD-3'te uyku ili?kili hipoventilasyon ?u ?ekilde tan?mlanmaktad?r; ''parsiyel karbondioksid bas?nc? (PaCO2)'n?n en az 10 dakika s?reyle 55 mmHg'n?n ?zerinde olmas? veya PaCO2'n?n en az 10 dk s?reyle 50 mmHg'n?n ?zerinde olmak ko?uluyla, uyan?kl?k de?erine g?re, uyku s?ras?nda ≥ 10 mmHg'l?k art?? olmas???. Medikal hastal?klara ba?l? uyku ili?kili hipoventilasyon diyebilmek i?inse; hastada yukar?da tan?mlanan uyku ili?kili hipoventilasyon kriteri mevcut olmal?, bu hipoventilasyon, akci?er parankim veya hava yolu hastal???, pulmoner vask?ler hastal?k, g???s duvar? bozuklu?u, n?rolojik bozukluk veya kas g??s?zl??? gibi nedenlerden birine ba?l? geli?mi? olmal? ve hipoventilasyon; obeziteye, ila? kullan?m?na veya bilinen bir konjenital santral alveoler hipoventilasyon sendromuna ba?l? olmamal?d?r.


Tablo 1

Literat?rde ?AH'da uykuda solunum bozukluklar? (USB)'n? ara?t?ran s?n?rl? say?da ?al??ma bulunmakta, bu ?al??malarda ?AH'da OSAS g?r?lme oran? %17-88 aras?nda bildirilmektedir (6-10). ?al??malar?n ?o?u idiyopatik pulmoner fibrozis (?PF)'li olgularda yap?ld???, sadece birka? ?al??mada farkl? gruplardaki ?AH olgular?nda USB ara?t?r?ld??? ve ?al??malar az say?da olguyu i?erdi?i i?in prevalans aral??? olduk?a de?i?ken bulunmu?tur.

?AH'da OSAS geli?imini a??klamaya y?nelik olarak iki mekanizma ileri s?r?lm??t?r; 1. Akci?er vol?mlerinde azalma, 2. Kortikosteroid (KS)'lere ba?l? obezite geli?imi.

?AH'da akci?er vol?mlerinde meydana gelen azalma ?st hava yolu (?HY) stabilitesinde bozulmaya yol a?maktad?r. Azalan AC vol?mleri, farenks ?zerinde a?a?? do?ru geni?letici kuvvetin (kaudal traksiyon) azalmas?na yol a?arak farengeal kollapsibilitenin artmas?na neden olur (11,12). Bu de?i?iklikler interkostal kaslardaki inaktivite nedeniyle, fonksiyonel rezid?el kapasitenin belirgin azalmas? sonucu ?zellikle REM d?neminde g?r?lmektedir (13-15). Bu konuda yap?lan ?al??malarda akci?er fonksiyonlar?ndaki bozulma ile OSAS a??rl??? aras?ndaki ili?kiye dair ?eli?kili sonu?lar elde edilmi?tir. ?PF tan?l? 18 olguda USB?nin ara?t?r?ld??? bir ?al??mada AH? ile FEV1 ve FVC de?erleri aras?nda negatif korelasyon tespit edilirken, yine ?PF'li olgularda yap?lan farkl? bir ?al??mada AH? ile spirometri parametrelerinin hi?biri, akci?er vol?mleri, DLCO aras?nda ili?ki g?zlenmemi?tir (7,8). Benzer ?eli?kili sonu?lar farkl? ?al??malarda da elde edilmi?tir (16,17). Ara?t?rmac?lar farkl? sonu?lar?n nedenini teknik problemlerle ili?kilendirmi?; solunum fonksiyon testi (SFT)'nin uyan?k ve oturur pozisyonda yap?l?rken, polisomnografi (PSG)'nin uykuda ve yatar pozisyonda yap?l?yor olmas? nedeniyle sonu?lar?n farkl? oldu?unu vurgulam??lard?r.

?AH'da USB geli?imini a??klamaya y?nelik bir di?er mekanizma; tedavide kullan?lan KS'lere ba?l? obezite geli?imidir. Esas?nda ?AH'da USB s?kl???n? ara?t?ran ?al??malara bakt???m?zda, ?o?u ?al??mada BK? ?nemsenmeksizin obez olan ve olmayan t?m olgular?n ?al??malara dahil edildi?ini g?rmekteyiz. Obezitenin etkisini d??lamak amac?yla, yaln?zca beden kitle indeksi (BK?) < 30 olan olgular?n dahil edildi?i bir ?al??mada AH? ve BK? aras?nda zay?f korelasyon bulunurken, obez olgular?n da yer ald??? bir ba?ka ?al??mada ise, OSAS tespit edilen ve edilmeyen olgularda BK? ortalamalar? benzer bulunmu?tur (16,6). BK? normal olan ?AH'l? olgularda da OSAS geli?ebildi?i belirtilmi?tir (8). KS tedavinin etkisini ortaya koymak ?zere yap?lan subgrup analizinde; KS alan ve almayanlarda OSAS tan?lar?n?n, AH? ve OD? de?erlerinin benzer oldu?u g?r?lm??t?r (16). Bu nedenledir ki ?AH'da OSAS geli?imi ?zerine obezitenin etkisi hala tam bilinmemektedir.

?AH subtiplerinde OSAS s?kl???na bak?ld???nda; yaln?zca ?PF'li olgular?n yer ald??? ?al??malarda %88, %61 gibi y?ksek oranlar tespit edilmi?tir (7,8). Toplam 50 olgunun de?erlendirildi?i P?ht?l? ve arkada?lar?n?n ?al??mas?nda; ?PF tan?l? 17, sarkoidoz tan?l? 15, skleroderma tan?l? 18 olgu ?al??mada yer alm??; OSAS %82.3 ile en y?ksek ?PF'li olgularda g?r?lm??t?r. Bu oran sarkoidozisli olgularda %66.6, sklerodermal? olgularda %55.5 olarak tespit edilmi?tir (16).

?AH'da g?r?len OSAS'?n ?o?unlukla hafif dereceli oldu?u, solunumsal olaylar?n apneden ziyade hipopne a??rl?kl? oldu?u dikkati ?ekmektedir. Otuz yedi ?AH'l? (IPF, DIP, NSIP, BOOP, sarkoidoz, KDH, mesleki hastal?klar ve pn?mokonyoz) olgunun de?erlendirildi?i Aydo?du ve arkada?lar?n?n ?al??mas?nda; hafif dereceli OSAS %54.2, orta dereceli OSAS %33.3, a??r dereceli OSAS %12.5 oran?nda g?r?lm??t?r (6). Yine 34 ?PF'li olgunun de?erlendirildi?i bir ba?ka ?al??mada olgular?n %44'?nde hafif OSAS tespit edilmi?tir (17). P?ht?l? ve arkada?lar? bu oran? %55.8 tespit etmi?lerdir (16). ?AH'da g?r?len OSAS'?n daha hafif derecelerde olmas?; ?AH'da artm?? solunumsal stim?lasyon nedeniyle daha az say?da apne-hipopne g?r?lmesiyle a??klanabilir (6).

?AH'l? olgularda USB geli?mesi d???nda uyku mimarisinde de de?i?iklikler ortaya ??kmaktad?r. Toplam uyku s?resi, uyku etkinli?i, REM ve derin uyku s?releri genel olarak azalm??, gece i?inde uyan?k ge?en s?re artm??t?r. Solunum d?rt?s?ndeki art?? ve gece ?ks?r?k ataklar? arousal indeksinin artmas?na yol a?maktad?r (6-8). Sonu?ta nokt?rnal hipoksemi ve uyku mimari de?i?iklikleri bu olgularda uyku kalitesini ve ya?am kalitesini bozmaktad?r (18,19). ?PF'de uyku ve ya?am kalitesinin de?erlendirildi?i prospektif bir ?al??mada; 15 olgunun tamam?nda g?n i?i yorgunluk, %20 olguda g?nd?z a??r? uyku hali ve yar?s?nda insomnia semptomlar?n?n oldu?u, fiziksel ve sosyal fonksiyonlarda belirgin bozulman?n meydana geldi?i tespit edilmi?tir. Olgular gecenin 1/3'?nden fazlas?n? desat?re ge?irmi? (< %90), yorgunluk ciddiyet skoru ile, uykudaki ortalama oksijen sat?rasyonu aras?nda belirgin korelasyon tespit edilmi?tir (20).

?AH'l? olgularda uyku mimarisinde olu?an bozulma, solunumsal olaylar ve nokt?rnal desat?rasyonlar s?kl?kla REM d?neminde olu?maktad?r (7,8,17,21). Bu olgularda REM ili?kili OSAS g?r?lme oran? da artm??t?r (7,8,16).

?AH'l? olgularda USB d???nda, periyodik ekstremite hareket bozuklu?u, huzursuz bacak sendromu gibi patolojilerin de g?r?lme s?kl??? artm??t?r (22). ?AH'l? olgularda s?k?a g?r?len yorgunluk, bitkinlik-t?kenmi?lik gibi durumlar bir?ok fakt?rle ili?kilendirilse de, uyku b?l?nmeleri ve USB'nin bu sonu?lara katk?da bulunabilece?i unutulmamal?d?r. Nitekim, hastal?k aktivasyon kriterlerinin hi?birini ta??mayan, sistemik tedaviye ra?men devam eden belirgin g?n i?i yorgunluk ?ikayeti olan sarkoidozlu bir olguda, PSG incelemesiyle tespit edilen OSAS'?n, pozitif hava yolu bas?n? ile etkin tedavisi sonras? g?nd?z yorgunlu?un tamamen d?zelmesi, mevcut durumun primer hastal?ktan ziyade USB ile ili?kili oldu?unun ?nemli bir g?stergesidir (23).

?AH a??rl??? ile OSAS a??rl??? aras?ndaki ili?kinin ara?t?r?ld??? ?al??malara bak?ld???nda sonu?lar farkl?l?k arzetmektedir. P?ht?l? ve arkada?lar?n?n ?al??mas?nda; ?AH a??rl?k indeksi dif?zyon kapasitesi (DLCO) 6 dakika y?r?me testi (6DYT), dispne skalas? (MRC), BK? de?erlerine g?re olgular toplam skorlar?na g?re ≥ 3 ve < 3 olarak iki gruba ayr?lm??; skoru ≥ 3 olanlarda (hastal?k a??rl??? fazla olanlar) OSAS tan?s?n?n daha y?ksek oldu?u (p= 0.04), hastal?k a??rl?k skoru ile uyku etkinli?i ve ortalama oksijen sat?rasyonunun negatif y?nde, gece oksijen sat?rasyonunun %90'?n alt?nda ge?ti?i zaman dilimi ile pozitif y?nde anlaml? ili?ki g?sterdi?i tespit edilmi?tir. ?lave olarak dif?z radyolojik tutulumu olan olgularda, AH? ve OD?'nin anlaml? y?ksek oldu?u g?r?lm??t?r (16). ?te yandan ?AH'da klinik, radyolojik, fizyolojik parametreler ile elde edilen CRP skorunun kullan?ld??? Aydo?du ve arkada?lar?n?n ?al??mas?nda, olgular CRP skoru ≥ 30 ve < 30 olarak iki gruba ayr?lm??; AH?, oksijenasyon, uyku mimarisi a??s?ndan gruplar aras?nda fark saptanmam??t?r (6).

?AH-OSAS birlikteli?inde, OSAS'?n karakteristik ?zelli?i olan gece tekrarlay?c? oksijen dest?rasyonlar? nedeniyle, pulmoner hipertansiyon ve kor pulmonale geli?imi ile hastal?k progresyonu h?zlanacakt?r. Nitekim bir ara?t?rmada; ?PF-OSAS birlikteli?i olan 44 olgunun 30 (%68)'unda uyan?kl?k oksijen sat?rasyonu %94 iken ve evde oksijen tedavi endikasyonu mevcut de?ilken, yap?lan PSG incelemesinde oksijen sat?rasyonunun gece %79'a kadar d??t??? tespit edilmi?tir (8). Bu noktada ?PF'li olgularda gece hipoksemi varl??? rutin ara?t?r?lmal? m?d?r? sorusu g?ndeme gelmi? ve 33 ?PF tan?l? olguda, SFT, oda havas?nda AKG analizi, 6DYT, EKO ile pulmoner arter bas?nc? (PAB) incelemesi ve uyku ?al??mas? yap?lm??, 33 olgunun 8'inde AH? > 5 tespit edilmi?tir. Olgular?n %57'sinde sistolik PAB'?n y?ksek oldu?u, gece ortalama oksijen sat?rasyonu ile sPAB'?n negatif y?nde anlaml? d?zeyde ili?kili oldu?u tespit edilmi?tir. Yine sPAB ile, 6DYT sonras?nda oksijen sat?rasyonunda d?zelme zaman? aras?nda da ili?ki tespit edilmi?tir. Gece oksijen sat?rasyonu ile uyan?kl?k oksijen sat?rasyonu aras?nda ili?ki g?zlenmemi?tir (24). ?PF ili?kili USB'nin survi ?zerine etkisinin ara?t?r?ld??? bir ?al??mada; yeni tan? konulmu? ve tedavi almam?? 31 ?PF'li olgu ortalama 495.39 (median 530) g?n takip edilmi?tir (25). Olgular?n 12 (%39)'sinde hafif dereceli, 16 (%52)'s?nda orta-a??r dereceli OSAS tespit edilmi?tir. ?al??mada; uyan?kl?k-uykuda ?l??len O2 sat?rasyonu aras?ndaki maksimum fark (maksfark SpO2), gece en d???k O2 sat?rasyonu, klinik fonksiyonlar (survi, dispne, g?nd?z uykululuk), pulmoner fonksiyonlar (6DYT, kardiyopulmoner egzersiz testi-KPET) ve sa? ventrik?l sistolik bas?nc? (RVSP) de?erlendirilmi?tir. Survinin, KPET'de bak?lan peak O2 sat?rasyonu, RVSP, minimum O2 sat?rasyonu ile pozitif y?nde, maksfark O2 sat?rasyonu ile negatif y?nde anlaml? ili?kili oldu?u g?r?lm??, AH? t?m ?al??ma grubu incelendi?inde sa?kal?mla ili?kili bulunmazken, CPAP tedavisi alanlar d??land???nda AH?'nin azalm?? sa?kal?mla ili?kili oldu?u tespit edilmi?tir. Sonu? olarak, uykuda g?r?len intermittan desat?rasyonlar?n ?PF'li olgularda sa?kal?m? etkiledi?i g?sterilmi?tir.

?e?itli etyolojilere ba?l? PH tan?l? 28 olguya (%78'inin fonksiyonel klasifikasyonu class II-III olan) yap?lan PSG incelemesinde; olgular?n %50'sinde AH? ≥ 5 (ortalama AH?: 11.4 ? 19.8) oldu?u, ortalama PAB ile, AH? ve gece oksijen sat?rasyonunun < %90 ge?ti?i zaman y?zdesi aras?nda anlaml? ili?ki oldu?u g?r?lm??t?r (26). ?AH'da solunum d?rt?s? artt??? i?in, hipoventilasyonun hastal???n ileri d?nemlerinde geli?mesi beklenir, ancak solunum kontrol? bozulmu? olanlarda erken d?nemde de g?r?lebilir (27).

?AH'lar?n?n OSAS geli?imindeki rol? ne kadar ?nemliyse, OSAS'?n ?AH geli?imi veya progresyonuna katk?s? da bir o kadar ?nemlidir. OSAS'?n maj?r karakteristi?i olan gece boyu tekrarlayan hipoksemi-reoksijenasyon epizodlar?, iskemi-reperf?zyon hasar?na benzer ?ekilde oksidatif streste art??a, serbest oksijen radikallerinin olu?umuna ve inflamasyona neden olmaktad?r (28). Bu inflamatuvar olaylar dizisi; dola??mda inflamatuvar mediyat?r art??? ile akci?erlerde subklinik d?zeyde bir hasara neden olabilir. Nitekim hayvan ?al??malar?nda t?pk? OSAS'da oldu?u gibi, inspiratuar rezistif y?kteki art???n alveoler hasara yol a?abilece?i g?sterilmi?tir (29). OSAS'da kapal? glotise kar?? ger?ekle?en zorlu inspirasyon muhtemelen; interstisyumda bas?n? azalmas?na neden olarak alveoler deformasyon ve kapiller d?zeyde proinflamatuvar yan?tla sonu?lanmaktad?r (30). Yine OSAS'da s?k g?r?len gastro?zefageal refl?, patogenezinde ?nemli rol oynad??? ?PF'nin geli?imi ve progresyonu i?in de risk te?kil etmektedir.

Bu bilgiler ?????nda, ?AH olan hastalarda OSAS ve ili?kili semptomlar mevcut ise, uyan?kl?k kan gaz? de?erleri normal olmas?na ra?men pulmoner hipertansiyon-kor pulmonale geli?mi?se, hastal?k aktivasyonu yokken veya tedaviye iyi yan?t al?nmas?na ra?men ?srarl? yorgunluk-bitkinlik semptomlar? varsa PSG yap?larak OSAS varl???n?n ara?t?r?lmas? uygun bir yakla??m olacakt?r.

Sonu?ta; ?PF gibi g?n?m?zde halen etkin bir tedavisi olmayan ?AH tiplerinde ya?am kalitesinin iyile?tirilmesi ve hastal?k progresyonunun yava?lat?lmas? ?ncelikli hedeftir. Bu nedenledir ki; ?AH'ye e?lik eden OSAS gibi komorbid durumlar?n erken tan?s? ve tedavisi hayati ?nem arz etmektedir.

?IKAR ?ATI?MASI

Bildirilmemi?tir.

KAYNAKLAR

  1. Berko?lu M, Ba?ay N. Tan?m, s?n?fland?rma ve epidemiyoloji. Erdo?an Y, Samurka?o?lu B (edit?rler). ?nterstisyel Akci?er Hastal?klar? Genel Yakla??m. Ankara: G?ne? Kitabevi, 2002:1-11.
  2. Bixler EO, Vgontzas AN, Lin HM, Ten Have T, Rein J, Vela-Bueno A, et al. Prevalence of sleep disorders breathing in women: effects of gender. Am J Respir Crit Care Med 2001;163:608-13.
  3. Rasche K, Orth M. Sleep and breathing in idiopathic pulmonary fibrosis. J Physiol Pharmacol 2009;5:13-4.
  4. K?kt?rk O, ?ift?i B. Overlap sendromu. T?berk Toraks 2003;51:333-48.
  5. American Academy of Sleep Medicine: International classification of sleep disorders (ICSD) Third edition, 2014.
  6. Aydogdu M, Ciftci B, Guven S, Ulukavak CT, Erdogan Y. Assessment of sleep with polysomnography in patients with interstitial lung disease. Tuberk Toraks 2006;54:213-21.
  7. Mermigkis C, Chapman J, Golish J, Mermigkis D, Budur K, Kopanakis A, et al. Sleep-related breathing disorders in patients with ?diopathic pulmonary fibrosis. Lung 2007;185:173-8.
  8. Lancaster LH, Mason WR, Parnell JA, Rice TW, Loyd JE, Milstone AP, et al. Obstructive sleep apnea is common in idiopathic pulmonary fibrosis. Chest 2009;136:772-78.
  9. Bye PT, Issa F, Berthon-Jones M, Sullivan CE. Studies of oxygenation during sleep in patients with interstitial lung diseases. Am Rev Respir Dis 1984;129:27-32.
  10. Turner GA, Lower EE, Corser BC, Gunther KL, Baughman RP. Sleep apnea in sarcoidosis. Sarcoidosis Vasc Diffuse Lung Dis 1997;14:61-4.
  11. Tagaito Y, Isono S, Remmers JE, Tanaka A, Nishino T. Lung volume and collapsibility of the passive pharynx in patients with sleep-disordered breathing. J Appl Phsiol 2007;103:1379-85.
  12. Zammit C, Liddicoat H, Moonsie I, Makker H. Obesity and respiratory diseases. Int J Gen Med 2010;3:335-43.
  13. Bradley TD, Brown IG, Grossman RF, Zamel N, Martinez D, Phillipson EA, et al. Pharyngeal size in snorers, nonsnorers, and patients with obstructive sleep apnea. N Engl J Med 1986;315:1327-31.
  14. S?ri?s F, Cormier Y, Lampron N, La Forge J. Increasing the functional residual capacity may reverse obstructive sleep apnea. Sleep 1988;11:349-53.
  15. Schory K, White DP. Lung volume and continuous positive airway pressure requirements in obstructive sleep apnea. Am J Respir Crit Care Med 2005;172:114-7.
  16. Pihtili A, Bingol Z, Kiyan E, Cuhadaroglu C, Issever H, Gulbaran Z. Obstructive sleep apnea is common in patients with interstitial lung disease. Sleep Breath 2013;17:1281-8.
  17. Mermigkis C, Stagaki E, Tryfon S, Schiza S, Amfilochiou A, Polychronopoulos V, et al. How common is sleep-disordered breathing in patients with idiopathic pulmonary fibrosis? Sleep Breath 2010;14:387-90.
  18. Clark M, Cooper B, Singh S, Cooper M, Carr A, Hubbard R. A survey of nocturnal hypoxaemia and health related quality of life in patients with cryptogenic fibrosing alveolitis. Thorax 2001;56:482-86.
  19. Krishnan V, McCormack MC, Mathai SC, Agarwal S, Richardson B, Horton MR, et al. Sleep quality and health-related quality of life in idiopathic pulmonary fibrosis. Chest 2008;134:693-98.
  20. Mermigkis C, Stagaki E, Amfilochiou A, Polychronopoulos V, Korkonikitas P, Mermigkis D, et al. Sleep quality and associated daytime consequences in patients with idiopathic pulmonary fibrosis. Med Princ Pract 2009;18:10-5.
  21. Aronson RM, Carley DW, Onal E, Wilborn J, Lopata M. Upper airway muscle activity and thoracic volume dependence of upper airway resistance. J Appl Physiol 1991;70:430-38.
  22. Prado G, Allen R, Trevisani V, Toscano V, Earley C. Sleep disruption in systemic sclerosis (scleroderma) patients: clinicaland polysomnographic findings. Sleep Med 2002;2: 341-45.
  23. Drent M, Verbraecken J, van der Grinten C, Wouters E. Fatigue associated with obstructive sleep apnea in a patient withsarcoidosis. Respiration 2000;67:337-40.
  24. Pitsiou G, Bagalas V, Boutou A, Stanopoulos I, Argyropoulou-Pataka P. Should we routinely screen patients with idiopathic pulmonary fibrosis for nocturnal hypoxemia? Sleep Breath 2013;17:447-8.
  25. Kolilekas L, Manali E, Vlami KA, Lyberopoulos P, Triantafillidou C, Kagouridis K, et al. Sleep oxygen desaturation predicts survival in idiopathic pulmonary fibrosis. J Clin Sleep Med 2013;9:593-601.
  26. Prisco DL, Sica AL, Talwar A, Narasimhan M, Omonuwa K, Hakimisefat B, et al. Correlation of pulmonary hypertension severity with metrics of comorbid sleep-disordered breathing. Sleep Breath 2011;15:633-9.
  27. Shea SA, Winning AJ, McKenzie E, Guz A. Does the abnormal pattern of breathing in patients with interstitial lung disease persist in deep, non-rapid eye movement sleep? Am Rev Respir Dis 1989;39:653-58.
  28. Takama N, Kurabayasi M. Influence of untreated sleep disordered breathing on the longterm prognosis of patients with cardiovascular disease. Am J Cardiol 2009;103:730-34.
  29. Toumpanakis D, Kastis GA, Zacharatos P, Sigala I, Michailidou T, Kouvela M, et al. Inspiratory resistive breathing induces acute lung injury. Am J Respir Crit Care Med 2010;182:1129-36.
  30. Lederer DJ, Jelic S, Bhattacharya J, Basner RC. Is obstructive sleep apnea a cause of idiopathic pulmonary fibrosis? Arch Pathol Lab Med 2012;136:470.

Yaz??ma Adresi (Address for Correspondence)

Dr. Handan ?N?N? K?SEO?LU

Gaziosmanpa?a ?niversitesi T?p Fak?ltesi,

G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?,

60100, TOKAT - TURKEY

e-mail: handaninonu@gmail.com

Yazd?r