Yazd?r

Hafif obstr?ktif uyku apneli hastalarda REM ile ili?kili
obstr?ktif uyku apne s?kl??? ve ?zellikleri

Hatice KUTBAY ?Z?EL?K1, Muhammed Emin AKKOYUNLU1, P?nar BOSTANLI2, Mehmet BAYRAM1,
Ersan ATAHAN3, Murat SEZER1, Fatmanur KARAK?SE1, Levent KART1

1 Bezmialem Vak?f ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, ?stanbul,

2 Sakarya ?niversitesi Sa?l?k Y?ksekokulu, Sakarya,

3 ?stanbul ?niversitesi Cerrahpa?a T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, ?stanbul.

?ZET

Hafif obstr?ktif uyku apneli hastalarda REM ile ili?kili obstr?ktif uyku apne s?kl??? ve ?zellikleri

Giri?: REM ile ili?kili obstr?ktif uyku apne (OUA), ?Hafif ve orta OUA olgular?nda daha fazla g?r?lmesi nedeniyle uykuda solunum bozukluklar? spektrumunun erken bir i?areti midir?? yoksa ?Tamamen ayr? bir antite midir?? sorusuyla ara?t?rmac?lar?n son zamanlarda olduk?a dikkatini ?ekmektedir. Bu ?al??mada, hafif OUA tan?l? hastalar aras?nda REM ile ili?kili OUA hastalar?n?n s?kl???n? ve di?er hafif OUA tan?l? hastalardan fark?n? g?rmek; ayr?ca REM ile ili?kili OUA hastalar?nda g?nd?z a??r? uykululuk ile apne ili?kisini de?erlendirmek ama?lanm??t?r.

Materyal ve Metod: 1 A?ustos 2010 ile 29 ?ubat 2012 tarihleri aras?nda Bezmialem Vak?f ?niversitesi Uyku Laboratuvar?nda polisomnografi tetkiki yap?lan toplam 1267 hasta aras?ndan, 134 hafif OUA [Apne hipopne indeksi (AH?)= 5-15] tan?l? hasta retrospektif olarak de?erlendirildi. REM AH?/non-REM AH? ≥ 2 olan ve non-REM AH? < 15 olanlar; REM ile ili?kili OUA olarak kabul edildi.

Bulgular: Toplam 134 hafif OUA tan?l? hastadan 80 (%59)'i REM ile ili?kili OUA olarak de?erlendirildi. REM ili?kili OUA ve di?er hafif OUA'l?lar ya?, cinsiyet, g?nd?z a??r? uykululuk, beden kitle indeksi, boyun ?evresi ve ek hastal?k varl??? a??s?ndan kar??la?t?r?ld???nda; REM ile ili?kili OUA grubunda yaln?zca ya? ortalamas? anlaml? olarak d???k bulundu. REM ile ili?kili OUA grubunun %87.3'?nde REM AH? 15'in ?zerinde; %39.3'?nde 30'un ?zerindeydi. REM ile ili?kili OUA olgular?nda; REM AH? ile g?nd?z a??r? uykululuk semptomu aras?nda anlaml? ili?ki saptanmad? (p= 0.81).

Sonu?: Hafif OUA olgular? aras?nda, REM ile ili?kili OUA grubunun ya? ortalamas?n?n daha d???k olmas?, REM OUA'n?n ?uykuda solunum bozukluklar? spektrumunun erken bir i?areti? olabilece?ini d???nd?rebilir. Bu grup hastalar?n klinik takibinin bu sorunun cevab? a??s?ndan yararl? olaca?? kan?s?nday?z.

Anahtar Kelimeler: OUA, REM ile ili?kili OUA, apne.

SUMMARY

The frequency and properties of REM related obstructive sleep apnea among the patients with mild related obstructive sleep apnea

Hatice KUTBAY ?Z?EL?K1, Muhammed Emin AKKOYUNLU1, P?nar BOSTANLI2, Mehmet BAYRAM1,
Ersan ATAHAN3, Murat SEZER1, Fatmanur KARAK?SE1, Levent KART1

1 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Bezmialem Vak?f University, Istanbul, Turkey,

2 Sakarya University Health Academy, Sakarya, Turkey,

3 Department of Chest Diseases, Faculty of Cerrahpasa Medicine, Istanbul University, Istanbul, Turkey.

Introduction: The question if REM related obstructive sleep apnea (OSA) is a specific clinical entity or if it is an early sign of severe sleep disordered breathing as there is high occurrence of REM OSA in mild and moderate cases, recently have attracted the investigators. In this study, we aimed to see the frequency of REM related OSA among patients with mild OSA; and also to evaluate relation between apnea and daytime sleepiness among REM related OSA patients.

Materials and Methods: One hundred thirty four patients with mild OSA [Apnea hipopnea index (AHI)= 5-15] among 1267 patients with polysomnography examination at sleep laboratory of Bezmialem University Hospital between 1st August 2010 and 29th February 2012 were retrospectively evaluated. Patients having REM AHI/non-REM AHI ≥ 2 and non-REM AHI <15 are considered as REM related OSA.

Results: Eighty (59%) of 134 patients with mild OSA were considered as REM related OSA. When REM related OSA and non REM OSA are compared for age, gender, daytime sleepiness, body mass index, neck surround and aditional diseases; mean age of REM related OSA group was found only significantly lower. Number of AHI in REM was over 15 at 87.3% of REM related OSA group and over 30 at 39.3% of them. There was no relation between REM AHI and daytime sleepiness symptom (p= 0.81).

Conclusion: We may consider the result of lower mean age in REM related OSA group as a supporting result for early sign of severe sleep disordered breathing. We consider to follow up this group of patients to answer the question about subject.

Key Words: OSA, REM related OSA, apnea.

Tuberk Toraks 2013; 61(4): 283-287 • doi:10.5578/tt.6208

Geli? Tarihi/Received: 22/04/2013 • Kabul Edili? Tarihi/Accepted: 05/09/2013

* Bu ?al??ma 15. Toraks Y?ll?k Kongresi (2012)'nde poster olarak sunulmu?tur.

** This study was presented as a poster in 15th Annual Thorax Congress 2012.

G?R??

Obstr?ktif uyku apne (OUA); ?st hava yolunda tekrarlayan t?kanmalarla karakterize, eri?kin pop?lasyonun %2-4'?n? etkileyen uykuyla ili?kili solunum hastal?klar?n?n yayg?n bir formudur. Uyku s?ras?nda ?st hava yolunda geli?en t?kan?kl?klar?n hipoksemi, hiperkapni, otonomik sinir sistemi de?i?iklikleri ve uykuda b?l?nmeye yol a?mas? OUA patofizyolojisinde belirleyicidir (1). REM ile ili?kili OUA ise apne ve hipopnelerin REM uykusu esnas?nda daha yo?un oldu?u bir durumdur. REM ile ili?kili OUA prevalans?n?n s?n?rl? say?da yap?lan klinik ?al??malarda t?m OUA'l? pop?lasyon i?inde %10-36 aras?nda oldu?u ve daha ?ok kad?nlarda g?r?ld??? g?sterilmi?tir. ?st hava yolu tonusu non-REM uykuda azal?r ve REM uykuda da azalmaya devam eder, b?ylece ?st hava yolu rezistans?nda ve kollaps?nda art?? meydana gelir. Ayr?ca, uykunun REM evresinde hipoksi ve hiperkapniye meduller duyarl?l?k azal?r ve t?m bunlar?n sonucunda REM'de daha fazla solunumsal olaylar?n yan?nda daha fazla oksijen desat?rasyonu olur (2,3,4,5).

REM ile ili?kili OUA, ?Hafif ve orta OUA olgular?nda daha fazla g?r?lmesi nedeniyle uykuda solunum bozukluklar? spektrumunun erken bir i?areti midir?? yoksa ?Tamamen ayr? bir antite midir??sorusu ara?t?rmac?lar?n son zamanlarda olduk?a dikkatini ?ekmektedir. Bu ?al??mada, hafif OUA tan?l? hastalar aras?nda REM ile ili?kili OUA hastalar?n?n s?kl???n? ve di?er hafif OUA tan?l? hastalardan fark?n? g?rmek; ayr?ca REM ile ili?kili OUA hastalar?nda g?nd?z a??r? uykululuk ile AH? ili?kisini de?erlendirmek ama?lanm??t?r.

MATERYAL ve METOD

1 A?ustos 2010 ile 29 ?ubat 2012 tarihleri aras?nda Bezmialem Vak?f ?niversitesi Uyku Laboratuvar?nda polisomnografi tetkiki yap?lan toplam 1267 hasta aras?ndan,134 hafif OUA (AH?= 5-15) tan?l? hasta retrospektif olarak de?erlendirildi. Polisomnografi kayd? Compemedics marka E 3142 series bilgisayarl? sistemiyle yap?ld?. Uyku evreleri ve uykuda g?zlemlenen solunumsal olaylar?n de?erlendirilmesi ?American Academy of Sleep Medicine (AASM)? taraf?ndan 2007 y?l?nda yay?nlanan rehbere g?re yap?ld? (6). Apne; oro-nazal hava ak?m?n?n termist?rden al?nan kay?tta bazale g?re en az %90'l?k azalmas?, solunumsal olay?n en az 10 saniye s?rmesi ve apne i?in belirtilen amplit?d azalmas?n?n, olay s?resinin en az %90'? boyunca s?rmesi olarak tan?mland?. Hipopne ise oro-nazal hava ak?m?nda en az %50'lik bir azalmayla birlikte oksijen sat?rasyonunda %3'l?k bir azalma olmas? veya beraberinde arousal izlenmesi olarak tan?mland?. Arousal ise uyuyorken uyanmak veya daha y?zeyel bir uyku evresine d?nmek olarak tan?mland?. Apne hipopne indeksi uyku saati ba??na d??en apne ve hipopnelerin toplam say?s? olarak tan?mland?. Epworth uykululuk skalas? ile t?m hastalara anket yap?ld? ve hesaplanan de?erin 10'un ?zerinde olmas? g?nd?z a??r? uykululuk olarak de?erlendirildi (7).

T?m hastalar?n ya?, cinsiyet, Epworth uykululuk skalas? ?l??m?, boyun, bel ?evresi, beden kitle indeksi (BK?), uyku etkinli?i, REM s?resi, REM y?zdesi, REM ve non-REM AH?'leri ve ortalama AH?'leri de?erlendirildi. Toplam uyku etkinli?i %70'in alt?nda olanlar, REM uyku s?resi, toplam uyku s?resinin %15'inden az olanlar ve/veya REM s?resi 30 dakikadan az olanlar ve uyku ?zerine etkisi oldu?u bilinen ila?lar? kullanan hastalar ?al??ma d??? b?rak?ld?. REM AH?/non-REM AH? ≥ 2 olan ve non-REM AH? < 15 olanlar; REM ile ili?kili OUA olarak kabul edildi. ?al??ma i?in ?niversitemiz etik kurul komitesinden onay al?nd?.

?statistiksel Analiz

Tan?mlay?c? veriler; say? (y?zde) veya ortalama ?? sapma (SS) olarak verildi. REM'li olgularla non-REM'li olgular?n parametrelerinin kar??la?t?r?lmas? student t-testi ve ki-kare testiyle yap?ld?. p< 0.05 istatistiksel olarak anlaml? kabul edildi. T?m istatistiksel analizler SPSS for Windows versiyon 16.0 (SPSS, Chicago IL) kullan?larak yap?ld?.

BULGULAR

Toplam 134 hafif OUA tan?l? hastadan 80 (%59)'i REM ile ili?kili OUA olarak de?erlendirildi. REM ile ili?kili OUA hastalar?n?n 41'i kad?n, 39'u erkekti. REM ile ili?kili OUA ve di?er hafif OUA'l?lar ya?, cinsiyet, g?nd?z a??r? uykululuk, beden kitle indeksi (BK?), boyun ?evresi ve ek hastal?k varl??? a??s?ndan kar??la?t?r?ld???nda; REM ile ili?kili OUA grubunda yaln?zca ya? ortalamas? anlaml? olarak d???k bulundu (Tablo 1). REM ile ili?kili OUA grubunun %87.3'?nde REM'deki AH? 15'in ?zerinde; %39.3'?nde 30'un ?zerindeydi. REM ile ili?kili OUA grubunun %41.8'inde, di?er hafif OUA olgular?n?n ise %50'sinde g?nd?z a??r? uykululuk mevcuttu. REM ile ili?kili OUA olgular?nda; REM'deki AH? ile g?nd?z a??r? uykululuk semptomu aras?nda anlaml? ili?ki saptanmad? (p= 0.81). En s?k g?r?len ek hastal?klar; hipertansiyon, iskemik kalp hastal??? ve diyabetti.


Tablo 1

TARTI?MA

OUA solunum eforu devam etmesine ra?men hava ak?m?n?n tamamen durmas? (apne) ya da k?smi azalmas? (hipopne) ile sonu?lanan; ?st hava yollar?nda tekrarlayan daralma ve kollaps ile karakterize yayg?n bir hastal?kt?r (8). REM uykusu esnas?nda; ?st hava yollar?ndaki kas aktivasyonunun azalmas?, genioglossus refleksinde azalma ve azalm?? kemosensitivite nedeniyle; solunumsal olaylar daha kolay olu?abilmektedir (1). B?ylece REM ile ili?kili OUA insidans?n?n daha y?ksek oldu?u d???n?lebilir. Ancak baz? ?al??malar bunu desteklerken baz? ?al??malarda tam tersi bulunmu?tur. O'Connor ve arkada?lar? REM ile ili?kili OUA prevalans?n? %33.5, Haba Rubio ve arkada?lar? ise %36.4 bulmu?lard?r (2,9). Bizim ?al??mam?zda da REM ile ili?kili OUA prevalans? di?er ?al??malarda oldu?u gibi, di?er hafif OUA hastalar?na g?re daha y?ksekti. Yu Lui ve arkada?lar?n?n yapt?klar? ?al??mada ise hafif OUA'lardan farkl? olarak, orta ve a??r OUA'l? gruplar aras?nda REM ile ili?kili OUA ve non-REM OUA insidanslar? kar??la?t?r?ld???nda anlaml? fark olmad???n? belirtmi?lerdir (1).

O'Connor ve arkada?lar?n?n yapt?klar? ?al??mada kad?nlarda OUA'n?n erkeklere g?re daha hafif ?iddette oldu?u, kad?n grubunda kaydedilen solunum bozukluklar?n?n belirgin olarak REM uykusuyla ili?kili oldu?u ve bu nedenle REM ile ili?kili OUA'ya kad?nlarda daha s?k rastland??? bildirilmi?tir (9). OUA genel olarak; seks hormonlar? azald??? i?in postmenopozal kad?nlarda daha fazla g?r?l?r (10). ?strojen ve progesteron hormonlar? kad?nlar? iki mekanizmayla genioglossus tonisitesini art?rarak ve ventilasyonu stim?le ederek solunum olaylar?ndan korur (11). Bu mekanizmalarla kad?nlar uykuda solunum olaylar?ndan korunmu? olur ancak REM uykusunda atoni meydana geldi?i i?in kad?n seks hormonlar? hava yolu kollaps?na yol a?an ?st hava yollar? kaslar?n? etkileme kabiliyetini kaybeder. Kad?nlar?n ?st hava yollar? erkeklerle kar??la?t?r?ld???nda daha k???k yap?da olduklar?ndan REM'de supin pozisyonda kollaps daha fazla olur (12). B?ylece REM esnas?nda hipoksi ve hiperkapniye kar?? med?ller kemosensitivite azal?r ve uykuda progesteronun solunum ?zerindeki stim?lat?r etkisi s?n?rlan?r (11). Normalde erkeklerde OUA insidans? daha y?ksek olmas?na ra?men, bu nedenlerden dolay? REM ile ili?kili OUA kad?nlarda daha fazlad?r. Bu hipotezler premenopozal ve obez kad?nlarda insidans?n y?ksek olmas?n? da a??klar (2). Koo ve arkada?lar?n?n yapt??? ?al??mada da insidans erkeklerde d???k, postmenopozal kad?nlarda orta, premenopozal kad?nlarda en y?ksek bulunmu?tur (4). Haba Rubio ve arkada?lar?n?n yapt??? ?al??mada oldu?u gibi cinsiyet farkl?l??? saptanmayan ?al??malar da bulunmaktad?r (2). Bizim ?al??mam?zda da REM ile ili?kili grup ile ili?kili olmayan grup aras?nda cinsiyet a??s?ndan anlaml? farkl?l?k saptanmad?. REM ile ili?kili OUA'n?n ya?a g?re da??l?m?nda literat?rde farkl? sonu?lar bildiren ?al??malar mevcuttur. Baz? ?al??malarda REM ile ili?kili OUA daha gen? hastalarda saptan?rken, bir ?al??mada her iki grupta ya?lar benzer bulunmu?tur (2,4,9,13).

Haba Rubio ve arkada?lar? REM ile ili?kili grup ve di?er grup aras?nda klinik, ?yk? ve g?nd?z uykululuk hali a??s?ndan farkl?l?k olmad???n? g?sterdiler, ayn? ?ekilde Koo ve arkada?lar?n?n yapt?klar? ?al??mada da iki grup aras?nda semptomlar, g?nd?z uykululuk hali ve uyku mimarisi aras?nda bir farkl?l?k saptanmam??t?r (2,4). Bizim ?al??mam?zda da g?nd?z a??r? uykululuk hali a??s?ndan iki grup aras?nda anlaml? farkl?l?k yoktu. Koo ve arkada?lar? REM ile ili?kili OUA'n?n; OUA'n?n ba?lang?? evresi oldu?unu ve ?zellikle kad?nlar? etkiledi?ini; klinik bulgularla uyku mimarisi a??s?ndan OUA'dan farkl? olmad???n? savunmu?lard?r (4). ?al??mam?zda iki grup aras?nda ya? d???ndaki parametrelerde farkl?l?k olmamas? bu hipotezi desteklemektedir.

Oksenberg ve arkada?lar? REM ile ili?kili OUA hastalar?n?n non-REM OUA hastalar?ndan daha az oranda a??r hastal??a sahip olduklar?n? (%6.6'ya kar??n %49) bildirmi?lerdir (12). Campos Rodriguez ve arkada?lar? benzer bir ?ekilde hafif, orta d?zeydeki OUA hastalar?nda REM ile ili?kili OUA g?r?lme s?kl???n?n daha a??r hastalara g?re daha fazla oldu?unu belirtmi?lerdir (Odds oran? 8.2) (14). Bizim ?al??mam?zda orta ve a??r OUA hastalar?n? almad???m?zdan bu gruplardaki REM ile ili?kili OUA s?kl??? ve ?zellikleri hakk?nda yorum yapamad?k. Bizim ?al??mam?zda da REM ile ili?kili OUA'da ortalama AH? di?er gruptakinin yar?s?yd?. Apne indeksi aras?ndaki farkl?l?k olduk?a b?y?kt?. Non-REM OUA grubunun non-REM AH?'si, REM ile ili?kili OUA grubundaki AH?'den anlaml? olarak daha y?ksekti, fakat REM AH? her iki grupta da ayn?yd?. Gruplar aras?nda BK? a??s?ndan anlaml? farkl?l?k yoktu. Hipertansiyon insidans? her iki grupta da ayn?yd?. Bizim yapt???m?z ?al??mada ise her iki grupta ortalama AH? a??s?ndan istatistiksel olarak anlaml? farkl?l?k yoktu. BK? ve ek hastal?klar a??s?ndan ise di?er ?al??malara benzer sonu?lar elde edildi. Literat?re bak?ld???nda REM ile ili?kili OUA prevalans? %7-36 aras?nda de?i?mektedir (1,4,14). Bizim ?al??mam?zda bulunan %59 y?ksek g?r?nebilir ancak bu oran sadece hafif OUA hastalar?ndaki oran? vermektedir. Haba Rubio ve akada?lar?n?n serisinde de hafif OUA'l? grupta REM ile ili?kili OUA oran? %73 olarak bildirilmektedir (2).

SONU?

Hafif OUA olgular? aras?nda, REM ile ili?kili OUA grubunun ya? ortalamas?n?n daha d???k olmas?, REM OUA'n?n ?uykuda solunum bozukluklar? spektrumunun erken bir i?areti? olabilece?ini d???nd?rebilir. Bu grup hastalar?n klinik takibinin bu sorunun cevab? a??s?ndan yararl? olaca?? kan?s?nday?z.

?IKAR?ATI?MASI

Bildirilmemi?tir.

KAYNAKLAR

  1. Liu Y, Su C, Liu R, Lei G, Zhang W, Yang T, et al. NREM-AHI greater than REM-AHI versus REM-AHI greater than NREM-AHI in patients with obstructive sleep apnea: clinical and polisomnographic features. Sleep Breath 2011; 15: 463-70.
  2. Haba-Rubio J, Janssens JP, Rochat T, Sforza E. Rapid eye movement related disordered breathing: clinical and polisomnographic features. Chest 2005; 128: 3350-7.
  3. Resta O, Carpanano GE, Lacedonia D, Di Gioia G, Giliberti T, Stefano A, et al. Gender difference in sleep profile of severely obese patients with obstructive sleep apnea (OSA). Respir Med 2005; 99: 91-6.
  4. Koo BB, Dostal J, Ioachimescu O, Budur K. The effects of gender and age on REM-related sleep-disordered breathing. Sleep Breath 2008; 12: 259-64.
  5. Koo BB, Patel SR, Strohl K, Hoffstein V. Rapid eye movement-related sleep-disordered breathing: influence of age and gender. Chest 2008; 134: 1156-61.
  6. Iber C, Ancoli IS, Chesson AL, Quan SF. The AASM Manual for the Scoring of Sleep and Associated Events: Rules, Terminology, and Technical Specifications. American Academy of Sleep Medicine, Westchester; 2007.
  7. Yue W, Hao W, Liu P, Liu T, Ni M, Guo Q. A case-control study on psychological symptoms in sleep apnea-hypopnea syndrome. Can J Psychiatry? 2003; 48: 318-23.
  8. Eckert DJ, Malhotra A. Pathophysiology of adult obstructive sleep apnea. Proc Am Thorac Soc 2008; 5: 144-53.
  9. O'Connor C, Thornley KS, Hanly PJ. Gender differeces in the polysomnographic features of obstructive sleep apnea. Am J Respir Crit Care Med 2000; 161: 1465-72.
  10. Guidozzi F. Climacteric. Sleep and sleep disorders in menopausal women 2013; 16: 214-9.
  11. Popovic RM, White DP. Upper airway muscle activity in normal women: influence of hormonal status. J Appl Physiol 1998; 84: 1055-62.
  12. Oksenberg A, Arons E, Nasser K, Vander T, Radwan H. REM-related obstructive sleep apnea: the effect of body position. J Clin Sleep Med 2010; 6: 343-8.
  13. Su CS, Liu KT, Panjapornpon K, Andrews N, Foldvary-Schaefer N. Functional outcomes in patients with REM-related obstructive sleep apnea treated with positive airway pressure therapy. J Clin Sleep Med 2012; 8: 243-7.
  14. Campos-Rodr?guez F, Fern?ndez-Palac?n A, Reyes-N??ez N, Reina-Gonz?lez A. Clinical and polysomnographic features of rapid-eye-movement-specific sleep-disordered breathing. Arch Bronconeumol 2009; 45: 330-4.

Yaz??ma Adresi (Address for Correspondence):

Dr. Hatice KUTBAY ?Z?EL?K,

Bezmialem Vak?f ?niversitesi T?p Fak?ltesi,

G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?,

?STANBUL - TURKEY

e-mail: hkutbay54@hotmail.com

Yazd?r