Yazd?r

Ankilozan spondilitli hastalar?n solunum fonksiyonlar?n?n
egzersiz kapasitesi ve ya?am kalitesi ile ili?kisi

Gonca AKYOL1, Sevgi ?ZALEVL?2, Ey?p Sabri U?AN3

1 Bal?ova Termal Tesisleri, ?zmir,

2 Dokuz Eyl?l ?niversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Y?ksekokulu, ?zmir,

3 Dokuz Eyl?l ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, ?zmir.

?ZET

Ankilozan spondilitli hastalar?n solunum fonksiyonlar?n?n egzersiz kapasitesi ve ya?am kalitesiyle ili?kisi

Giri?: Ankilozan spondilit, etyolojisi bilinmeyen, ?zellikle sakroiliyak eklemler, aksiyal iskelet ve b?y?k periferik eklemlerde tutulum g?steren, kronik otoimm?n inflamatuvar bir hastal?kt?r. Hastal?k, kostovertebral ve kostosternal eklemlerin ankilozu sonucunda g???s kafesinin ekspansiyonunu k?s?tlayarak restriktif tipte solunum bozuklu?una sebep olmaktad?r. ?al??mam?z; akci?er tutulum oran? y?ksek olan ankilozan spondilitli hastalar?n solunum fonksiyonlar?n? de?erlendirerek, sonu?lar? hastalar?n egzersiz kapasitesi ve ya?am kalitesi stat?leriyle kar??la?t?rmak amac?yla planland?.

Materyal ve Metod: Modifiye New York kriterlerine g?re ankilozan spondilit tan?s? alm?? olan, Norve?'ten T?rkiye'ye rutin fizyoterapi program?na al?nmak i?in gelen, ya? ortalamas? 50.6 ? 6.6 y?l olan Norve?li 27 (18'i erkek, 9'u kad?n) hasta de?erlendirildi. Hastalar?n klinik ?yk?leri sorguland?. Solunum fonksiyon testleri spirometre ile, solunum kas kuvvetleri a??z i?i bas?n? ?l?erle ?l??ld?. Egzersiz kapasitesi alt? dakika y?r?me testiyle, sa?l?kla ilgili ya?am kalitesi Short Form-36 ya?am kalitesi anketiyle de?erlendirildi.

Bulgular: Tan? s?resi 18.85 ? 10.64 y?l olan hastalar?n, FEV1 de?eri 3.75 ? 0.88 L/sn, FEV1/FVC oran? 80.44 ? 6.42, M?P de?eri 62.96 ? 20.61, MEP de?eri 80.22 ? 21.12 idi. Hastalar?n %40.7'sinde sigara ?yk?s? pozitifti ve %14.8'inde nefes darl???, %11.1'inde ?ks?rme-balgam semptomu mevcuttu. Hastalar?n %88.9'unun d?zenli olarak egzersiz (jogging, bisiklet) yapt??? saptand?. Y?r?me mesafeleri 595.50 ? 83.20 metre idi. Ya?am kalitesi kategori skorlar? minimum 42.82 ? 16.78, maksimum 83.58 ? 23.06 idi. Sigara i?en ve i?meyen hastalar?n solunum fonksiyon testi de?erleri ve solunum kas kuvvetlerinin benzer oldu?u, ancak sigara i?en hastalar?n ya?am kalitelerinin fiziksel fonksiyon ve sosyal fonksiyon skorlar?nda i?meyenlere g?re daha fazla azalma oldu?u saptand?.

Sonu?: Solunumsal ve di?er kazan? parametrelerinin y?ksek bulunmas? hastalar?m?z?n egzersiz al??kanl?klar?n?n olmas?na ve Norve?'te y?ksek standartlarda tedavi-izlem g?rmelerine ba?land?. Ankilozan spondilitli hastalarda uygun medikal tedavi ve ya?am tarz? haline getirilmi? olan egzersiz al??kanl???n?n hastal???n solunum sistemine olumsuz etkilerini en aza indirgeyebilece?i d???n?ld?.

Anahtar Kelimeler: Ankilozan spondilit, solunum fonksiyonu, egzersiz testi, ya?am kalitesi.

SUMMARY

The relationship between pulmonary function and exercise capacity and quality of life in
patients with ankylosing spondylitis

Gonca AKYOL1, Sevgi ?ZALEVL?2, Ey?p Sabri U?AN3

1 Balcova Thermal Resort, Izmir, Turkey,

2 School of Physical Therapy and Rehabilitation, Dokuz Eylul University, Izmir, Turkey,

3 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Dokuz Eylul University, Izmir, Turkey.

Introduction: Ankylosing spondylitis causes restrictive respiratory disorder by limiting the expansion of the chest because of the costosternal and costovertebral joints. Our study is planned to evaluate the respiratory functions of the ankylosing spondylitis patients who have a high rate of pulmonary involvement, and to compare the results with the exercise capacity and life quality of these patients.

Materials and Methods: There were 27 (18 male, 9 female) Norvegian patients who came to Turkey and had ankylosing spondylitis diagnose according to Modified New York criterias, to have a routine physical therapy and rehabilitation programme with an average age of 50.6 ? 6.6 years. The patients' clinical histories were taken. Pulmonary function tests were performed with spirometry and pulmonary muscle strength was measured with mouth pressure measure. 6 minute walk test was performed to determine exercise capacity and Short Form-36 Life Quality Questionairre was used to evaluate life quality of the patients.

Results: The patients had 18.85 ? 10.64 average diagnose duration and the expected FEV1 value of the patients was 3.75 ? 0.88 L/sec, FEV1/FVC ratio was 80.44 ? 6.42, MIP was 62.96 ? 20.61 and MEP was 80.22 ? 21.12. 40.7% of the patients had positive smoking history while 14.8 % had dyspnea and 11.1% had symptoms of caughing-sputum. Walking distance was 595.50 ? 83.20 metre. Life quality category scores were 42.82 ? 16.78 minimally, 83.58 ? 23.06 maximally.? Pulmonary function and pulmonary muscle strength values were similar in smoking and non-smoking patients. But in smoking patients, physical function and social function categories of quality of life survey scores were found lower than non-smoking patients.

Conclusion: Respiratory and other parameters were high related to high standarts in treatment and following and exercise habit of the patients in Norway. Accordingly, it is thought that an appropriate medical treatment and exercise as a lifestyle habits of the patients reduce the negative effects of ankylosing spondylitis on respiratory system.

Key Words: Ankylosing spondilitis, pulmonary function, exercise capacity, quality of life.

Tuberk Toraks 2013; 61(3): 227-234 • doi:10.5578/tt.4272

Geli? Tarihi/Received: 12/03/2013 - Kabul Edili? Tarihi/Accepted: 14/07/2013

G?R??

Ankilozan spondilit (AS), spondiloartrit grubu hastal?klar?n prototipini olu?turan kronik, sistemik romatizmal bir hastal?kt?r (1). Karakteristik olarak sakroiliyak eklemlerde ve omurgada diskovertebral, apofizyal, kostovertebral ve kostotransvers eklemlerde radyolojik de?i?iklikler meydana gelmektedir (1,2). En s?k kar??la??lan ba?lang?? bulgusu inaktiviteyle artan kronik bel a?r?s? ve sertliktir. Zamanla tutulumun sakroiliyak eklemlerden servikal b?lgeye do?ru ilerlemesiyle post?r ?ne fleksiyon y?n?nde bozulmakta, hastan?n hareketleri g?nl?k ya?am aktivitelerini etkileyecek ?l??de k?s?tlanmaktad?r (2). Hastal???n seyrinde g?z tutulumu, renal, kardiyovask?ler ve pulmoner tutulumla nadiren n?rolojik komplikasyonlar g?r?lebilmektedir (3). AS'li hastalarda kostovertebral eklemlerin f?zyonu sonucu kostalar?n normal hareketinin bozulmas? nedeniyle g???s duvar? ekspansiyonu ?nemli ?l??de k?s?tlanmaktad?r. 1984 Modifiye New York Kriterlerine g?re d?rd?nc? interkostal aral?ktan ?l??len g???s ekspansiyonunun normalden daha az olmas?, AS i?in tan? kriterleri aras?nda yer almaktad?r (1). AS'li hastalarda genellikle restriktif solunumsal bozukluklar tan?mlanmakta ve solunumsal anomalilerden daha ?ok g???s duvar? mobilitesinin azalmas? sorumlu tutulmaktad?r (3). Genel olarak a?r?, eklem hareket k?s?tl?l?klar? ve pulmoner sistemin etkilenimi sonucu geli?en dispne hissi hastalar?n g?nl?k ya?am aktivitelerini ger?ekle?tirmede g??l?k ve ya?am kalitelerinde azaltma yaratmaktad?r (4). AS tedavisinde medikal tedavinin yan? s?ra ?zellikle egzersiz programlar?n? i?eren fizyoterapi uygulamalar? ?nemli bir yer almaktad?r (2,5). Hastan?n solunumsal etkileniminin de?erlendirilmesi ve solunum kas kuvvetinin belirlenmesi ki?iye uygun bireysel egzersiz program?n?n olu?turulmas?nda b?y?k ?nem ta??maktad?r. Bu ?al??ma; AS'li hastalar?n solunum fonksiyonlar?n?n, egzersiz kapasitesi ve ya?am kalitesiyle ili?kisini incelemek ve bu alanlar? etkileyen fakt?rleri de?erlendirerek yorumlamak amac?yla yap?lm??t?r.

MATERYAL ve METOD

?al??maya Eyl?l 2006-Kas?m 2006 tarihleri aras?nda Norve? Sa?l?k Bakanl??? taraf?ndan ?zmir-Bal?ova Termal Tesisleri Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon b?l?m?ne tedavi i?in g?nderilmi?, Norve?'te uzman hekim taraf?ndan Modifiye New York Kriterlerine g?re AS tan?s? alm?? olan 28 hasta dahil edildi. Hastalara ?al??ma hakk?nda yaz?l? ve s?zl? olarak ?ngilizce veya Norve?ce bilgi verildi ve her birinden yaz?l? olarak izin al?nd?. Kontrol edilemeyen kardiyopulmoner hastal??a sahip olan, malignite, hemofili ?yk?s? olan, n?rolojik etkilenimi olan, ambulasyonu i?in herhangi bir yard?mc? cihaz kullanan, kognitif fonksiyon bozuklu?u olan ve bu nedenle kooperasyon g??l??? olan hastalar ara?t?rmaya dahil edilmedi.

?al??maya kat?lan AS'li hastalar?n t?m? olu?turulan standart bir form ile de?erlendirildi. Hastalar?n isim, ya?, cinsiyet, tan?, ?z ge?mi?, medikasyon, sigara kullan?m? ve egzersiz al??kanl?klar?na ili?kin bilgileri t?bbi dosyalar?ndan ve/veya y?z y?ze g?r??me yoluyla elde edildi. Beden kitle indeksi (BK?) ?l??m? hesapland?. G???s kafesi ekspansiyonu mezura ile g???s ?evre ?l??mleri al?narak yorumland?. Solunum fonksiyon testleri ?l??ld? ve nefes darl???, ?ks?r?k, g???ste s?k??ma hissi, genel yorgunluk semptomlar? olup olmad??? "var" ya da "yok" ?eklinde kaydedildi. A?r? ve sabah sertli?i ?iddeti g?rsel analog skalas? (VAS) ile sorguland?. Hissedilen a?r? b?lgesi ile sabah sertli?i hissedilme s?kl??? kaydedildi (6). Hastalar?n genel sa?l?kla ilgili ya?am kalitelerini de?erlendirmek i?in Medical Outcomes Study 36-Item Short Form Health Survey (SF-36)'in ikinci s?r?m?n?n Norve? versiyonu kullan?ld? (7). Hastalar?n egzersiz kapasiteleri alt? dakika y?r?me testiyle belirlendi (8). Alt? dakika y?r?me testi ?ncesinde ve sonras?nda, istirahat ve efor dispne ve bacak yorgunlu?u ?iddetini ?l?mek amac?yla 0-10 aras?nda kategorize edilmi? olan Modifiye Borg Skalas? kullan?ld? (9). Solunum fonksiyon testinde Mir Spirobank marka (1.1.7 version, Italy) portabl spirometre kullan?ld? ve hastalar?n zorlu vital kapasite (FVC), birinci saniyedeki zorlu ekspiratuar vol?m (FEV1) ve FEV1/FVC oran? de?erleri kaydedildi. Solunum kas kuvveti i?in Micro The Mouth Pressure Meter-MP-01 cihaz? (Micro Medical Ltd, 1998, Rochester, Kent ME1 2AZ) kullan?ld?. Maksimum inspirasyon a??z i?i bas?n? (M?P) ve maksimum ekspirasyon a??z i?i bas?n? (MEP) de?erleri kaydedildi (10).

?statistiksel Analiz

Verilerin istatistiksel analizi SPSS 15.0 paket bilgisayar program?nda yap?ld?. T?m veriler y?zde de?eri ve/veya ortalama ? standart sapma olarak sunuldu. Y?r?me testi ?ncesi ve sonras? dispne ve bacak yorgunlu?u ?iddeti de?erlerinin de?i?imi ba??ml? gruplarda iki ortalama aras?ndaki fark?n ?nemlilik testi (T-Test), sigara ?yk?s? olan ve olmayan hastalar?n birbiriyle kar??la?t?r?lmas?nda ba??ms?z gruplarda iki ortalama aras?ndaki fark?n ?nemlilik testi (T-Test) kullan?ld?. De?erlendirilen parametrelerin birbirleriyle korelasyonunun analizinde Spearman korelasyon analizi kullan?ld?. T?m analiz sonu?lar? p≤ 0.05 anlaml?l?k d?zeyinde yorumland? (11).

BULGULAR

?al??ma kapsam?nda 18'i erkek, 9'u kad?n, toplam 27 g?n?ll? AS'li hasta de?erlendirildi. Hastalar?n demografik ve klinik ?zellikleri Tablo 1'de sunuldu.


Tablo 1

?al??maya kat?lan hastalar?n %7.4 (n= 2)'?n?n hafif ?iddette ast?m tan?l? oldu?u g?r?ld?. Bu hastalar?n stabil olmas?, hastal?k ?iddetlerinin d???k ve kontrol alt?nda olmas? nedeniyle hastalar ?al??ma d??? b?rak?lmad?. Hastalar?n %40.7 (n= 11)'sinin sigara al??kanl??? mevcuttu ve bu hastalar?n alt?s? sigara i?meye halen devam etmekteydi. Egzersiz al??kanl?klar? de?erlendirildi?inde; hastalar?n %88.9 (n= 24)'unun d?zenli olarak egzersiz (haftada 2-3 g?n, 20-40 dakika jogging, bisiklet) yapt??? saptand?. Yap?lan klinik sorgulama sonucunda; hastalar?n %14.8 (n= 4)'inde nefes darl???, %55.6's?nda g???ste s?k??ma hissi, %14.8 (n= 4)'inde yorgunluk ve %22.2'sinde g???s kafesinde a?r? ?ikayetleri oldu?u saptand?.

Hastalar?n alt? dakika y?r?me testi sonunda y?r?me mesafelerinin ortalama 595.50 ? 83.20 metre oldu?u ve test s?ras?nda dispne ?iddetlerinin ve bacak yorgunluklar?n?n anlaml? derecede artt??? bulundu (p< 0.05). Hastalar?n g???s ?evre ?l??m sonu?lar? yorumland???nda aksillar b?lgeden derin inspirasyon ve zorlu ekspirasyonda al?nan ?l??m farklar?n?n epigastrik ve subkostal b?lgelere g?re daha fazla oldu?u g?r?ld?. Sa?l?kla ilgili ya?am kalitesi de?erlendirildi?inde; SF-36 ya?am kalitesi anketinin genel sa?l?k alg?lamas? kategori skorunun ortalama 50.28 ? 22.39, a?r? kategorisi skorunun ortalama 46.07 ? 15.66 ve enerji kategorisi skorunun ortalama 42.82 ? 16.78 olarak di?er kategorilerden daha d???k de?erlere sahip olduklar? bulundu (Tablo 2).


Tablo 2

Hastal?kla ilgili kazan? parametrelerinin birbirleriyle ili?kisi incelendi?inde; y?r?me mesafesi ile FVC aras?nda istatistiksel olarak anlaml? derecede bir korelasyon (rho= 0.45, p= 0.03) saptanmas?na ra?men, y?r?me mesafesiyle solunum kas kuvveti ve ya?am kalitesi anketinin t?m kategorileri aras?nda anlaml? korelasyon olmad??? g?r?ld? (p> 0.05). Ya?am kalitesi parametreleriyle solunum fonksiyon testi ve solunum kas kuvveti parametreleri aras?ndaki ili?ki incelendi?inde; ya?am kalitesi anketinin fiziksel fonksiyon (rho= 0.49, p= 0.01) ve a?r? (rho= 0.46, p= 0.02) kategorileriyle FEV1/FVC oran? aras?nda istatistiksel olarak anlaml? derecede bir korelasyon oldu?u bulundu (p< 0.05). Ya?am kalitesi anketinin enerji parametresi ile MEP de?eri aras?nda (rho= 0.40, p= 0.04), genel sa?l?k kategorisi ile nefes darl??? (rho= -0.48, p= 0.01) ve g???s kafesinde s?k??ma hissi varl??? (rho=-0.41, p= 0.03) aras?nda korelasyon oldu?u saptand? (p< 0.05). G???s ?evresi ?l??m farklar?yla y?r?me mesafesi aras?nda anlaml? korelasyon olmad??? (p> 0.05), ancak epigastrik ?l??m fark? ile ya?am kalitesinin fiziksel rol parametresi aras?nda istatistiksel olarak anlaml? derecede bir korelasyon oldu?u bulundu (rho= 0.38, p= 0.04, Tablo 3).


Tablo 3

Solunum fonksiyonlar?n?, ya?am kalitesini ve egzersiz kapasitesini etkileyen en ?nemli fakt?r olan sigaraya g?re elde edilen veriler analiz edildi?inde; sigara i?en ve i?meyen hastalar?n demografik ve klinik ?zelliklerinin ya? fakt?r? ve dispne ?iddetleri d???nda birbirleriyle benzer oldu?u bulundu (p> 0.05, Tablo 4). Sigara i?en ve i?meyen hastalar?n solunum fonksiyon testi de?erleri ve solunum kas kuvvetlerinin iki grupta benzer oldu?u bulundu (p> 0.05). Ancak sigara i?en hastalar?n fiziksel fonksiyon ve sosyal fonksiyon skorlar?nda i?meyenlere g?re daha fazla azalma oldu?u saptand? (p≤ 0.05, Tablo 5).


Tablo 4

Tablo 5

TARTI?MA

AS'li hastalar?n solunum fonksiyonlar?n?n, egzersiz kapasitesi ve ya?am kalitesiyle ili?kisini incelemek amac?yla yap?lan ?al??mam?zla; hastalar?n solunum fonksiyon, egzersiz kapasitesi ve ya?am kalitesi de?erlerinin iyi oldu?u, ?zellikle inspiratuar olmak ?zere solunum kas kuvvetlerinde bir miktar azalma oldu?u saptanm??t?r.

AS'de pulmoner kompliyans, dif?zyon kapasitesi ve arteryel kan gazlar? normal olmas?na ra?men restriktif tip solunum fonksiyon bozuklu?u oldu?u tan?mlanm??t?r (3,12). Feltelius ve arkada?lar?, akci?er hacimlerinde azalma olmas? ve FEV1/VC oran?n?n normal de?erde olmas?n?n; restriktif tip akci?er hastal???n? i?aret etti?ini ve bunun nedeninin fibrozise do?ru ilerleyen akci?er parankimindeki de?i?iklikler olabilece?ini belirtmi?tir (13). Bu ?al??madaki solunum fonksiyon testi sonu?lar?yla olduk?a yak?n de?erlerde olan hastalar?m?z?n akci?er hacimlerindeki kay?p restriktif tip solunumsal etkilenimi i?aret etmektedir. Hastalar?m?z?n %14.8'inde nefes darl???, %55.6's?nda g???ste s?k??ma hissi ve %22.2'sinde ?zellikle sternumda olmak ?zere g???s kafesinde a?r?-geni?leyememe hissi gibi akci?er semptomlar?n?n varl??? hastal???n solunumsal etkilenimini desteklemektedir.

Ayhan-Ard?? ve arkada?lar? sigara ?yk?s? bulunmayan, asemptomatik 40 AS ve romatoid artrit hastas?nda solunum fonksiyon testi ve y?ksek rezol?syonlu bilgisayarl? tomografi (YRBT) y?ntemleriyle akci?er tutulumunu ara?t?rm??lard?r (14). Yirmi AS'li (19 erkek, 1 kad?n) hastan?n %20'sinde restriktif patern ve %50'sinde anormal YRBT bulgusu saptam??lard?r. Anormal YRBT bulgusu olan AS hastalar?n?n daha az g???s kafesi ekspansiyonu de?eri ve daha fazla a?r? ?iddetine sahip oldu?unu tespit etmi?lerdir. ?al??mam?zda sadece solunum fonksiyon testleriyle solunumsal etkilenim de?erlendirilmesine ra?men hastalar?m?z?n ikisi (FEV1/FVC < %70) d???nda muhtemel ki t?m?nde restriktif tipte solunum k?s?tl?l??? oldu?unu saptad?k. Bu konuda ayr?nt?l? inceleme gerekmesine ra?men FEV1/FVC % de?erinin ya?am kalitesi anketinin baz? kategorileriyle ili?kili bulunmas? ve FVC de?erinin y?r?me mesafesi ve a?r? ?iddetiyle ili?kili bulunmas?n?n ?nemli oldu?unu d???nmekteyiz.

Fisher ve arkada?lar?n?n ara?t?rmalar? sonucunda g???s ekspansiyonuyla vital kapasitenin birbiriyle ili?kili oldu?u tan?mlanm??t?r (12). Bisiklet ergometresiyle yap?lan egzersiz testi sonunda kaydedilen maksimum oksijen kapasitesi ?l??m? ile vital kapasite aras?nda da anlaml? ili?ki oldu?u bulunmu?tur. Ancak g???s ekspansiyonunun egzersiz kapasitesi ?zerinde anlaml? bir etkisi olmad??? belirlenmi?tir. ?al??mam?zda da g???s kafesi ekspansiyonunun azalm?? oldu?u saptanmas?na ra?men, g???s ?evre ?l??m? de?erleriyle egzersiz kapasitesi aras?nda anlaml? bir ili?ki bulunmam??t?. Vanderschueren ve arkada?lar?n?n yapt?klar? ?al??mada, g???s ekspansiyonundaki azalmaya ra?men hastalar?n vital kapasite de?erlerinin beklenen de?erin %62'si oldu?unu ?l?m??lerdir (15). Bu durumu ve ayn? zamanda solunumsal semptomlar?n bulunmay???n?, diyafram kas kuvvetinin korunmas? veya artmas?yla vital kapasitenin kompanse edildi?i ?eklinde yorumlam??lard?r. Vanderschueren'in ?al??mas?yla paralel olarak aksillar g???s ekspansiyonu ?l??m de?erinin azalmas?na ra?men MEP de?erinin beklenen de?erin %80'i olarak bulunmas?; internal interkostal ve abdominal kas kuvvetinin korunmu? oldu?unu g?stermektedir. Yeterli ekspiratuar kas kuvvetine ra?men inspiratuar kas kuvvetinde saptad???m?z ciddi azalman?n ise diyafragma ve di?er inspiratuar kaslarda olas? kuvvet kayb?ndan kaynaklanm?? olabilece?ini d???nd?k. Yap?lan bir ?al??mada AS hastalar?nda ?zellikle maksimal inspiratuar bas?nc?n?n hastalar?n egzersiz kapasitesini tan?mlad??? kan?tlanm??t?r (16). Bir ba?ka ?al??mada maksimal egzersiz test sonu?lar?n?n AS hastalar?n?n vital kapasitesiyle ili?kili oldu?u bulunmu?tur (17). ?al??mam?zda ise MIP de?eri ile y?r?me mesafesi aras?nda ili?ki saptamam?? olmam?z? kulland???m?z egzersiz testinin submaksimal egzersiz testi olmas?na ba?lamaktay?z.

Carter ve arkada?lar? 20 AS'li hastayla yapm?? olduklar? kontroll? ?al??mada kardiyopulmoner egzersiz testi tolerans?n? etkileyebilece?i d???n?len solunum fonksiyonu, solunum kas kuvveti ve end?rans?, periferik kas kuvveti ?l??mleriyle g???s ekspansiyonu ?l??m?n? de i?eren hastal?k ?iddeti de?erlendirmesi yap?lm??t?r (18). AS grubunda maksimum egzersizde daha fazla nefes darl??? ve bacak yorgunlu?u skoru kaydedilmi?tir. Ara?t?rman?n sonucunda; AS'li hastalarda egzersiz kapasitesini belirleyen en ?nemli fakt?r?n periferik kas kuvveti oldu?unu ve bu hastalarda egzersiz kapasitesindeki azalman?n dekond?syondan kaynakland??? belirtilmi?tir. ?al??mam?zda; periferik kas kuvveti de?erlendirmesi yap?lmamas?na ra?men, maksimum inspiratuar ve ekspiratuar kas kuvvetiyle egzersiz kapasitesi aras?nda anlaml? bir ili?ki bulunmam??t?r. Ancak FVC de?erinin beklenenin alt?nda olmas?na ra?men y?r?me mesafesinin etkilenmedi?i g?r?lmektedir. Bununla birlikte y?r?me testi s?ras?nda dispne ve bacak yorgunlu?u ?iddetinin test sonras? ?ncesine g?re anlaml? derecede artt???n? saptamam?za ra?men bu sonu?lar bize, d?zenli egzersiz yapma al??kanl?k oran? y?ksek olan hastalar?m?z?n kond?syonlar?n? koruduklar?n? ve akci?er hacimlerindeki azalman?n bu durumu etkilemedi?ini d???nd?rmektedir. Sonu?lar?m?za benzer olarak; Se?kin ve arkada?lar?n?n yapt?klar? ?al??mada da AS hastalar?yla sa?l?kl? bireylerin treadmil ile de?erlendirilen egzersiz kapasitesi sonu?lar?n?n benzer bulunmas? hastalar?n aktif hayat s?rmelerine ba?lanm??t?r (19).

AS'li hastalar?n sa?l?kla ili?kili ya?am kalitesi de?erlendirmelerinde genellikle fiziksel parametrelerin, sosyal ve mental alandan daha fazla etkilenim g?sterdi?i belirtilmektedir (20). ?al??mam?zda, sosyal alandaki etkilenimin fiziksel alandakiyle benzer oldu?unu; ancak her iki alandaki etkilenimin de mental alandakinden daha fazla oldu?unu bulduk. Fiziksel fonksiyon ve a?r? kategorileriyle sadece FEV1/FVC oran?yla korelasyon bulmam?z?n d???nda sonu?lar?m?za benzer olarak, AS hastalar?nda SF-36 anketiyle de?erlendirilen ya?am kalitesi ile solunum fonksiyonlar?n?n birbirleriyle ili?kili olmad??? saptanm??t?r (21). Buna ra?men sonu?lar?m?z, solunumsal etkilenimden ba??ms?z olarak, submaksimal egzersiz testleriyle egzersiz kapasitesindeki azalman?n tan?mlanamad??? veya azalman?n olmad??? AS hastalar?nda bile ya?am kalitesi de?erlendirmesinin fiziksel fonksiyondaki k?s?tlaman?n ya?am kalitesine etkisini ortaya ??kartmas? a??s?ndan ?nemli oldu?unu g?stermektedir.

Literat?rde AS'li hastalarda akci?er tutulum s?kl???n?n %65-70'e kadar artabildi?i belirtilmektedir (22). Sigara kullan?m?n?n bu oran? art?rd??? ve AS'nin prognozunu k?t?le?tiren ?nemli fakt?rler aras?nda oldu?u bilinmektedir (12,20,23,24). Ward ve arkada?lar?n?n yapt??? ?al??mada 326 AS'li hastan?n fonksiyonel yetersizlikleri Bath Ankylosing Spondylitis Index ile de?erlendirilmi? ve sigaray? da i?eren baz? risk fakt?rlerinin fonksiyonel k?s?tl?l?klarla ili?kisi ara?t?r?lm??t?r (24). Sigara i?en AS hastalar?nda fonksiyonel yetersizliklerin daha fazla oldu?u tan?mlanm??t?r. Sigara ve sosyal destek yoksunlu?unun hastalar?n fonksiyonel d?zeylerini ve hastal?k ?iddetlerini olumsuz olarak etkiledi?i kan?tlanm??t?r (25). Buna ra?men AS hastalar?nda sigaran?n hastalar?n solunum fonksiyon testi sonu?lar?n? ve fonksiyonel d?zeylerini etkilemedi?ini belirten ?al??malar da mevcuttur (21). Benzer sonu?lar? olan ?al??mam?zda ise farkl? olarak sigara ?yk?s? olan hastalarda, SF-36 anketiyle de?erlendirdi?imiz sa?l?kla ili?kili ya?am kalitesinin fiziksel ve sosyal fonksiyon parametrelerine ait skorlar?n sigara i?meyen hastalara g?re daha d???k oldu?unu bulmam?z Ward'?n elde etti?i sonu?lar? desteklemektedir.

Genel olarak solunum fonksiyonlar?n?n baz? parametreleriyle sa?l?kla ilgili ya?am kalitesi ve egzersiz kapasitesinin anlaml? ili?kisi oldu?u sonucu ?nemlidir. Ancak solunum fonksiyon testi sonu?lar?n?n iyi olmas?, inspiratuar kas kuvvetinin azalmas? ve g???s kafesi ekspansiyonunun azalm?? olmas? hastalar?m?z?n restriktif tip solunumsal etkilenimi a??s?ndan ileri tetkiklerle de?erlendirilmesi gerekti?ini i?aret etmektedir. Solunum kapasitelerinin muhtemel ki restriktif tipte etkilenimine ra?men, egzersiz testi sonu?lar?n?n olduk?a iyi bulunmas? ve sa?l?kla ilgili ya?am kalitelerinin orta derecede etkilenmi? olmas?, hastalar?m?z?n bir ya?am tarz? olarak egzersiz al??kanl?klar?n?n olmas?na ve egzersiz yapmalar?na ve/veya Norve?'te y?ksek standartlarda medikal tedavi ve izlem g?rmelerine ba?lanm??t?r.

?IKAR?ATI?MASI

Bildirilmemi?tir.

KAYNAKLAR

  1. Kabasakal Y. Ankilozan spondilit. G?m??di? G, Do?anav?argil E (edit?rler). Klinik Romatoloji El Kitab?. ?zmir: G?ven Kitabevi, 2003: 504-16.
  2. Braun J, Sieper J. Ankylosing spondylitis. Lancet 2007; 369: 1379-90.
  3. Quismorio FP Jr. Pulmonary involvement in ankylosing spondylitis. Curr Opin Pulm Med 2006; 12: 342-5.
  4. Falkenbach A, Curda B. Symptoms, effects on quality of life, judgement and expectations of treatment in active ankylosing spondylitis: the patient's view. Rehabilitation (Stuttg) 2001; 40: 275-9.
  5. van Tubergen A, Landew? R, van der Heijde D, Hidding A, Wolter N, Asscher M, et al. Combined spa-exercise therapy is effective in patients with ankylosing spondylitis: a randomized controlled trial. Arthritis Rheum 2001; 45: 430-8.
  6. Uhrin Z, Kuzis S, Ward MM. Exercise and changes in health status in patients with ankylosing spondylitis. Arch Intern Med 2000; 160: 2969-75.
  7. Loge JH, Kaasa S, Hjermstad MJ, Kvien TK. Translation and performance of the Norwegian SF-36 Health Survey in patients with rheumatoid arthritis. I. Data quality, scaling assumptions, reliability, and construct validity. J Clin Epidemiol 1998; 51: 1069-76.
  8. ATS Statement: guidelines for the six-minute walk test. Am J Respir Crit Care Med 2002; 111- 7.
  9. Kendrick KR, Baxi SC, Smith RM. Usefulness of the modified 0-10 Borg scale in assessing the degree of dyspnea in patients with COPD and asthma. J Emerg Nurs 2000; 26: 216-22.
  10. Black LF, Hyatt RE. Maximal respiratory pressures: normal values and relationship to age and sex. Am Rev Respir Dis 1969; 99: 696-702.
  11. Aksako?lu G. Health Research Technics and Analytic Methods. Izmir: DEU Rectorate Press, 2001.
  12. Fisher LR, Cawley MI, Holgate ST. Relation between chest expansion, pulmonary function, and exercise tolerance in patients with ankylosing spondylitis. Ann Rheum Dis 1990; 49: 921-5.
  13. Feltelius N, Hedenstr?m H, Hillerdal G, Hallgren R. Pulmonary involvement in ankylosing spondylitis. Ann Rheum Dis 1986; 45: 736-40.
  14. Ayhan-Ardic FF, Oken O, Yorgancioglu ZR, Ustun N, Gokharman FD. Pulmonary involvement in lifelong non-smoking patients with rheumatoid arthritis and ankylosing spondylitis without respiratory symptoms. Clin Rheumatol 2006; 25: 213-8.
  15. Vanderschueren D, Decramer M, Daele P, Dequeker J. Pulmonary function and maximal transrespiratory pressures in ankylosing spondylitis. Ann Rheum Dis 1989; 48: 632-5.
  16. Esch M, Hul AJ, Heijmans M, Dekker J. Respiratory muscle performance as a possible determinant of exercise capacity in patients with ankylosing spondylitis. Aust J Physiother 2004; 50: 41-5.
  17. Ozdemir O, Inanici F, Has?elik Z. Reduced vital capacity leads to exercise intolerance in patients with ankylosing spondylitis. Eur J Phys Rehabil Med 2011; 47: 391-7.
  18. Carter R, Riantawan P, Banham SW, Sturrock RD. An investigation of factors limiting aerobic capacity in patients with ankylosing spondylitis. Respir Med 1999; 93: 700-8.
  19. Se?kin U, B?l?kbasi N, G?rsel G, Er?z S, Sepici V, Ekim N. Relationship between pulmonary function and exercise tolerance in patients with ankylosing spondylitis. Clin Exp Rheumatol 2000; 18: 503-6.
  20. Casserley IP, Fenlon HM, Breatnach E, Sant SM. Lung findings on high-resolution computed tomography in idiopathic ankylosing spondylitis-correlation with clinical findings, pulmonary function testing and plain radiography. Br J Rheumatol 1997; 36: 677-82.
  21. Dincer U, Cakar E, Kiralp MZ, Bozkanat E, Kilac H, Dursun H. The pulmonary involvement in rheumatic diseases: pulmonary effects of ankylosing spondylitis and its impact on functionality and quality of life. Tohoku J Exp Med 2007; 212: 423-30.
  22. Baser S, Cubukcu S, Ozkurt S, Sabir N, Akdag B, Diri E. Pulmonary involvement starts in early stage ankylosing spondylitis. Scand J Rheumatol 2006; 35: 325-7.
  23. Ozgul A, Peker F, Taskaynatan MA, et al. Effect of ankylosing spondylitis on health-related quality of life and different aspects of social life in young patients. Clin Rheumatol 2006; 25: 168-74.
  24. Ward MM, Weisman MH, Davis JC Jr, Reveille JD. Risk factors for functional limitations in patients with long-standing ankylosing spondylitis. Arthritis Rheum 2005; 53: 710-7.
  25. Ward MM. Predictors of the progression of functional disability in patients with ankylosing spondylitis. J Rheumatol 2002; 29: 1420-5.

Yaz??ma Adresi (Address for Correspondence):

Dr. Sevgi ?ZALEVL?,

Dokuz Eyl?l ?niversitesi Fizik Tedavi ve

Rehabilitasyon Y?ksekokulu,

35340 ?nciralt?, ?ZM?R - TURKEY

e-mail: sevgi.ozalevli@gmail.com

Yazd?r