KOAH de?erlendirme testinin T?rk?e ge?erlilik ve g?venilirli?i

Arzu YORGANCIO?LU¹, Mehmet POLATLI², ?merAYDEM?R³, Nilg?n YILMAZ DEM?RC?⁴, Gamze KIRKIL⁵,
Sibel NAYCIATI?⁶, Nurdan K?KT?RK⁷, Atilla UYSAL⁸, Selim Erkan AKDEM?R¹, Eylem Sercan ?ZG?R⁶,
Gonca G?NAKAN⁹

¹ Celal Bayar ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Manisa,

² Adnan Menderes ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Ayd?n,

³ Celal Bayar ?niversitesi T?p Fak?ltesi, Psikiyatri Anabilim Dal?, Manisa,

⁴ SB Atat?rk G???s Hastal?klar? ve G???s Cerrahisi E?itim ve Ara?t?rma Hastanesi, G???s Hastal?klar? Klini?i,

Ankara,

⁵ F?rat ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Elaz??,

⁶ Mersin ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Mersin,

⁷ Gazi ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Ankara,

⁸ SB Okmeydan? E?itim ve Ara?t?rma Hastanesi, G???s Hastal?klar? Klini?i, ?stanbul,

⁹ Gazi ?niversitesi Sa?l?k Bilimleri Fak?ltesi, Hem?irelik B?l?m?, Ankara.

?ZET

KOAH de?erlendirme testinin T?rk?e ge?erlilik ve g?venilirli?i

Giri?: Bu ?al??mada ama?, kronik obstr?ktif akci?er hastal??? (KOAH) de?erlendirme testi [COPD Assessment Test (CAT)]'nin T?rk?e s?r?m?n?n g?venilirlik ve ge?erlili?ini ortaya koymakt?r.

Materyal ve Metod: ?al??maya T?rkiye genelinde yedi merkez kat?lm??t?r. Obstr?ktif Akci?er Hastal?klar?na Kar?? K?resel ??birli?i (GOLD) 2011 kriterlerine g?re KOAH tan?s? konmu? ve evrelenmi? 40-75 ya? aras? 321 hasta ?al??maya al?nm?? ve evrelenmi?tir. Hastalara semptom skoru [dispne (breathlessness), ?ks?r?k (cough), balgam ?l??m? (sputum scale) (BCSS)] T?rk?e ?evirisi, mMRC (Modified Medical Research Council) dispne skoru, St. George Solunum Anketi (SGRQ), CAT, ve K?sa Form-36 (SF-36) uygulanm??t?r. ?statistiksel de?erlendirmede i? tutarl?l?k katsay?s?, madde-toplam puan korelasyon katsay?lar?, a??klay?c? fakt?r analizi ve di?er ?l?eklerle korelasyon hesaplanm??t?r.

Bulgular: Olgular?n ya? ortalamas? 62.4 ? 8.9 y?ld?r ve %89.7 (n= 288)'si erkektir. Ortalama FEV₁ de?eri %51.9 ? 19.2 ve hastalar?n ?o?unlu?u Evre 3 idi. CAT toplam skoru 17.8 ? 9.5 olarak saptanm??t?r. G?venilirlik analizinde Cronbach alfa i? tutarl?l?k katsay?s? 0.9116 olarak hesaplanm??t?r. Madde-toplam puan korelasyon katsay?lar? 0.62-0.79 aras?nda bulunmu?tur ve t?m? istatistiksel olarak anlaml? d?zeydedir (p< 0.0001). ?l?e?in iki hafta sonra uygulanan yeniden test sonucunun ilk de?er ile korelasyonu 0.96 (p< 0.0001) olarak elde edilmi?tir. ?l?e?in yap? ge?erlili?i uygulanm??t?r ve ana bile?enler y?ntemiyle varimaks rotasyon uygulanarak yap?lan fakt?r analizi sonucunda tek fakt?rl? yap? elde edilmi?tir. Elde edilen fakt?r?n ?z de?eri 4.956'd?r ve varyans?n %61.9'unu a??klamaktad?r. T?m maddeler bu fakt?rde temsil etmektedir ve fakt?r y?kleri 0.71-0.85 aras?ndad?r. ?al??mam?zda da CAT'?n di?er ?l?eklerle korelasyon katsay?lar? da orta-iyi d?zeyde elde edilmi?tir. CAT toplam skorunun farkl? hastal?k evreleri, ?iddetleri ve d?zeylerine g?re ay?rt edicili?ine bak?ld???nda, t?m kriter d?zeylerini anlaml? olarak (p< 0.0001) ay?rt etti?i ve solunum fonksiyon testleriyle anlaml? korelasyon g?sterdi?i (p< 0.0001) saptanm??t?r.

Sonu?: CAT? T?rk?e formu g?nl?k klinik uygulamada g?venilir ve ge?erli bi?imde kullan?lacak bir de?erlendirme arac?d?r.

Anahtar Kelimeler: KOAH, KOAHde?erlendirme testi (CAT), ge?erlilik ve g?venilirlik.

SUMMARY

Reliability and validity of Turkish version of COPD assessment test

¹ Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Celal Bayar University, Manisa, Turkey,

² Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Adnan Menderes University, Aydin, Turkey

³ Department of Physciatry, Faculty of Medicine, Celal Bayar University, Manisa, Turkey,

⁴ Clinic of Chest Diseases, Ataturk Chest Diseases and Chest Surgery Training andResearch Hospital,

Ankara, Turkey,

⁵ Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Firat University, Elazig, Turkey,

⁶ Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Mersin University, Mersin, Turkey,

⁷ Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Gazi University, Ankara, Turkey,

⁸ Clinic of Chest Diseases, Okmeydani Training and Research Hospital, Istanbul, Turkey,

⁹ Department of Nursing, Faculty of Health Sciences, Gazi University, Ankara, Turkey.

Introduction: This study is aimed to evaluate the reliability and validity of the Turkish version of? chronic obstructive pulmonary disease (COPD) Assessment Test (CAT) in seven centers.

Materials and Methods: 321 patients between 4-75 years of age, diagnosed and staged by Global Initiative for Obstructive Lung Disease (GOLD) 2011 criteria were included. The Breathlessness, Cough, Sputum scale (BCSS), mMRC (Modified Medical Research Council ) dyspnea index, St. George Respiratory Questionnaire (SGRQ), CAT and Short Form-36 (SF-36) were used concurrently. In the statistical analyses, internal consistency, item-total score correlation, explorative factor analysis, correlation with other scales were calculated.

Results: The mean age was 62.4 ? 8.9 years and 89.7% of the patients were male (n= 288). Mean FEV₁% was 51.9 ? 19.2 and? most of the patients were in Stage 3. CAT total score was 17.8 ? 9.5. In the internal consistency, Cronbach alpha coefficient was found as 0.9116 and item-total score correlation coefficients were between 0.62-0.79 and all were statistically significant (p< 0.0001). The correlation of the test-retest score calculated after two weeks with the initial score was? 0.96 (p< 0.0001). In the structural validity, factor analysis with principle component analysis and varimax rotation was performed. One factor solution was achieved with eigenvalue of 4.956 and it represented 61.9% of the total variance. All the items were contained in the factor and the factor loads were between 0.71-0.85. The correlation coefficients of CAT with other indexes were moderate to good. The discrimination of CAT among disease stages has been shown to be significant (p< 0.0001) and a significant correlation was found with pulmonary function tests (p< 0.0001).

Conclusion: It is demonstrated The Turkish version of COPD Assessment Tool is reliable and valid.

Key Words: COPD, CAT, reliability, validity.

Geli? Tarihi/Received: 28/09/2012 - Kabul Edili? Tarihi/Accepted: 13/11/2012

G?R??

Kronik obstr?ktif akci?er hastal??? (KOAH)'nda hastaya uygun tedavi ?ok boyutlu de?erlendirmeyi gerektirmektedir. Bunun i?in hava yolu obstr?ksiyonunun ?iddeti, hastan?n sa?l?k durumu ?zerine etkisi ve gelecek risklerin de?erlendirilmesi gereklidir (1). G?ncellenen GOLD (Global Initiative for Obstructive Lung Disease) rehberinde bu ama?la hastan?n, sadece spirometrik de?erleriyle de?erlendirilmemesi, g?ncel semptom durumu, atak riski ve komorbiditelerin varl???n?n mutlaka g?z ?n?ne al?nmas? ?nerilmektedir. Bu ama?la hastalar? evrelerken, FEV₁ de?erlerinin yan?nda y?ll?k alevlenme say?lar? ve semptom durumlar? da dahil edilmi?tir.

Semptom skorlamas? i?in GOLD, "Modified British Medical Research Council (mMRC)" anketi ve/veya KOAH de?erlendirme testi [COPD Assessment Test (CAT)]'nin kullan?m?n? ?nermekte ve hastal???n a??rl???n?n derecelendirilmesinde bu ?l?eklerden birinin mutlaka kullan?m? gerekmektedir. mMRC anketi sadece nefes darl???na odakl?d?r, CAT KOAH'?n hastan?n ya?am kalitesi ?zerindeki etkisi hakk?nda ?ok kapsaml? fikir vermektedir ve dolay?s?yla ?ncelikle CAT kullan?m? ?nerilmektedir.

CAT KOAH'da sa?l?k durumunu ?l?en d?nya genelinde pek ?ok dilde ge?erlilik ve g?venilirli?i sa?lanarak kullan?lan sekiz sorulu bir ?l?ektir. Bu k?sa ?l?e?in ?ok iyi ?l??m ?zellikleri bulunmaktad?r ve hastal?ktaki durum de?i?ikliklerine ?ok duyarl?d?r. T?m d?nyada KOAH'da sa?l?k durumunda yayg?n olarak kullan?lmaktad?r. Bu ?l?e?in semptomlarla, ya?am kalitesiyle y?ksek korelasyon g?sterdi?i pek ?ok ?al??mada saptanm??t?r (1,2).

?al??mam?zda, CAT ?l?e?inin T?rk?e ge?erlilik ve g?venilirli?ini saptamay? ama?lad?k.

MATERYALve METOD

Bu ?al??ma T?rkiye genelinde ?ok merkezli, prospektif olarak planlanm??t?r. ?al??maya yedi merkez kat?lm??t?r. G???s hastal?klar? klinikleri ve polikliniklerinde yatarak tedavi g?ren ya da ayaktan izlenen GOLD 2011 kriterlerine g?re KOAH tan?s? konmu? ve evrelenmi? 321 hasta ?al??maya al?nm??t?r. ?al??man?n etik kurul onay? Celal Bayar ?niversitesi Bilimsel Ara?t?rmalar Etik Kurulundan al?nm??t?r.

Hastalar GOLD kriterlerine g?re d?rt evreye ayr?lm??t?r: Evre 1: Beklenen FEV₁> %80, Evre 2: Beklenen FEV₁ %50-80, Evre 3: Beklenen FEV₁ %30-50, Evre 4: Beklenen FEV₁ < %30.

?al??maya Al?nma Kriterleri

1. Ya? aral??? 40-70 y?l olan erkek ve kad?n hastalar,

2. GOLD 2011 kriterlerine g?re KOAH tan?s?,

a. 40 ya? ?st? olma,

b. 20 paket y?l sigara i?me,

3. Ara?t?rmada kullan?lacak olan anketleri doldurmaya engel bir zihinsel soruna sahip olmama,

4. 2005 ATS/ERS kriterlerine g?re reversibiliteli solunum testine g?re FEV₁/FVC < %70 olmas?,

5. Ast?m gibi solunum fonksiyonlar?n? bozan ba?ka bir solunum yolu hastal???n?n olmamas?.

?al??madan D??lanma Kriterleri

1. Stabil olmayan KOAH,

2. KOAH alevlenme,

3. Bedensel veya ruhsal hastal?k tan?s?,

4. Son alt? ay i?inde tedavide de?i?iklik yap?lmas?,

5. KOAH d???nda bedensel veya ruhsal hastal?k tan?s?,

6. Anormal laboratuvar bulgular?.

De?erlendirme Ara?lar?

1. Semptom skoru [Breathlessness, cough, sputum scale (BCSS)] T?rk?e ?evirisi,

2. mMRC dispne skoru T?rk?e ?evirisi,

3. St. George Solunum Anketi (SGRQ T?rk?e ?evirisi),

4. COPD Assessment Test (CAT) (GSK izni ile),

5. K?sa Form-36 (SF-36) T?rk?e formu.

?al??man?n ba?lang?c?nda hastalar de?erlendirme ara?lar?n? kendileri doldurmu?lard?r. Ayr?ca 261 g?n?ll?ye ilk uygulamadan iki hafta sonra CAT tekrar uygulanm??t?r.

?statistiksel De?erlendirme

?statistiksel de?erlendirmede ?ncelikle ara?t?rma grubunun sosyodemografik ve klinik ?zellikleri verilmi?tir.

G?venilirlik analizlerinde ?l?e?in Cronbach alfa i? tutarl?l?k analizi yap?lm??t?r. Ayr?ca, madde-toplam puan ve alt boyut-toplam puan korelasyon katsay?lar? ile ?l?e?in g?venilirli?i ortaya konmu?tur. Uygulamada hasta grubundan 261 g?n?ll?ye ilk uygulamadan iki hafta sonra CAT tekrar uygulanm?? ve iki uygulama aras?ndaki korelasyon katsay?s? hesaplanarak test-yeniden test g?venilirli?i saptanm??t?r.

?l?e?in yap? ge?erlili?i i?in a??klay?c? fakt?r analizi uygulanm??t?r. A??klay?c? fakt?r analizi ana bile?enler y?ntemine g?re varimaks rotasyonu uygulanarak yap?lm??t?r ve ?z de?eri (eigenvalue) 1 ve ?zerinde olan fakt?rler de?erlendirmeye al?nm??t?r. Fakt?r yap?lar? i?inde fakt?r y?kleri 0.4 ve ?zerinde olan maddeler de?erlendirmeye al?nm??t?r. Ayr?ca, birlikte ge?erlilik a??s?ndan CAT ile SF-36 ve SGRQ aras?nda korelasyona bak?lm??t?r. Bu ?er?evede benzerlik g?steren alt boyutlar?n birbirleriyle korelasyonlar? hesaplanm??t?r. Hastalar?n hastal?k ?iddetlerinin g?stergeleri olan MRC, GOLD ve Nefes Darl???, ?ks?r?k ve Balgam ?l?e?inin maddelerinin d?zeylerine g?re CAT toplam puan? hesaplanm?? ve hastal???n de?i?ik evrelerine duyarl? olup olmad???n? ay?rt etmek i?in evreler aras?nda CAT puan?n?n ortalamas? ANOVA ile kar??la?t?r?lm??t?r.

BULGULAR

Ara?t?rma Celal Bayar ?niversitesi T?p Fak?ltesi, Adnan Menderes ?niversitesi T?p Fak?ltesi, Atat?rk G???s Hastal?klar? ve G???s Cerrahisi E?itim ve Ara?t?rma Hastanesi, F?rat ?niversitesi T?p Fak?ltesi, Mersin ?niversitesi T?p Fak?ltesi, Gazi ?niversitesi T?p Fak?ltesi G???s Hastal?klar? Anabilim Dal? ve Ok Meydan? E?itim ve Ara?t?rma Hastanesine ba?vuran ve GOLD kriterlerine g?re KOAH tan?s? konan 321 hastayla y?r?t?lm??t?r.

Sosyodemografik ve Klinik ?zellikler

Hastalar?n ya? ortalamas? 62.4 ? 8.9 y?ld?r ve %89.7 (n= 288)'si erkektir. Hastalar?n di?er sosyodemografik ve klinik ?zellikleri Tablo 1'de verilmi?tir.

Tablo 1

G?venilirlik Analizleri

CAT'?n g?venilirlik analizinde Cronbach alfa i? tutarl?l?k katsay?s? 0.9116 olarak hesaplanm??t?r. Madde-toplam puan korelasyon katsay?lar? 0.62-0.79 aras?nda bulunmu?tur ve t?m? istatistiksel olarak anlaml? d?zeydedir (p< 0.0001) (Tablo 2). ?l?e?in iki hafta sonra uygulanan yeniden test sonucunun ilk de?er ile korelasyonu 0.96 (p< 0.0001) olarak elde edilmi?tir.

Tablo 2

Ge?erlilik Analizleri

?l?e?in yap? ge?erlili?i uygulanm??t?r ve ana bile?enler y?ntemiyle varimaks rotasyon uygulanarak yap?lan fakt?r analizi sonucunda tek fakt?rl? yap? elde edilmi?tir. Elde edilen fakt?r?n ?z de?eri 4.956'd?r ve varyans?n %61.9'unu a??klamaktad?r. T?m maddeler bu fakt?rde temsil etmektedir ve fakt?r y?kleri 0.71-0.85 aras?ndad?r (Tablo 2).

?al??mam?zda CAT'?n di?er ?l?eklerle korelasyon katsay?lar? da orta-iyi d?zeyde elde edilmi?tir (Tablo 3).

Tablo 3

CAT toplam skorunun farkl? hastal?k evrelerine, ?iddetlerine ve d?zeylerine g?re ay?rt edicili?ine bak?ld???nda, t?m kriter d?zeylerini anlaml? olarak (p< 0.0001) ay?rt etti?i ve solunum fonksiyon testleriyle anlaml? korelasyon g?sterdi?i (p< 0.0001) saptanm??t?r (Tablo 4).

Tablo 4

TARTI?MA

GOLD 2011 strateji plan?nda hastal???n kombine bir ?ekilde de?erlendirilmesi ?nerilmektedir. Semptomlar giderek ?n plana ??kmakta ve de?erlendirmede MRC ≥ 2 veya CAT ≥ 10 y?ksek semptom anlam?na gelmektedir. ?ncelikle CAT skorunun elde edilmesi ?nerilmekte, o yap?lam?yorsa mMRC ?nerilmektedir (1). Bu ?al??mada, bu ?nemli ?l?e?in T?rk?e ge?erlilik ve g?venilirli?i g?sterilmi?tir.

G?venilirlik Analizleri

CAT'nin pek ?ok ?lkede test edilen i? Cronbach alfa? tutarl?l?k katsay?s?: 0.88'dir (2). ?al??mam?zda Cronbach alfa i? tutarl?l?k katsay?s? 0.9116 olarak hesaplanm??t?r; CAT'?n g?venilirlik analizinde madde-toplam puan korelasyon katsay?lar? 0.62-0.79 aras?nda bulunmu?tur ve t?m? istatistiksel olarak anlaml? d?zeydedir (p< 0.0001).

Yine literat?rde stabil hastalarda test-yeniden test ?ok korelasyon katsay?s? iyi bulunmu?tur (intra-class correlation coefficient 0.8) (2). Bizim olgular?m?zda ?l?e?in iki hafta sonra uygulanan yeniden test sonucunun ilk de?er ile korelasyonu 0.96 (p< 0.0001) olarak elde edilmi?tir.

Buna g?re ?l?e?in g?venilirli?i sa?lad??? g?sterilmi?tir.

Ge?erlilik Analizleri

?al??mam?zda ana bile?enler y?ntemiyle varimaks rotasyon uygulanarak yap?lan fakt?r analizi sonucunda tek fakt?rl? yap? elde edilmi?tir. Elde edilen fakt?r?n ?zde?eri 4.956'd?r ve varyans?n %61.9'unu a??klamaktad?r. T?m maddeler bu fakt?rde temsil etmektedir ve fakt?r y?kleri 0.71-0.85 aras?ndad?r. Fakt?r analizinde tek boyutlu olmas?, profil bir ?l?ek olmas? nedeniyle beklenen bir sonu?tur.

T?rk?e formunun yap?sal ge?erlili?i orijinal ?al??mayla tam ?rt??mektedir.

?al??mada CAT toplam skoru 17.8 ? 9.5 olarak saptanm??t?r. ?e?itli ?lkelerde bu de?er; Bel?ika'da 71 hastada 21.5 ? 9.9, Fransa'da 294 hastada 18.5 ? 8.8, Almanya'da 431 hastada 18.2 ? 8.1, Hollanda'da 109 hastada 16.0 ? 7.4, ?spanya'da 369 hastada 16.4? ? 8.9, Amerika Birle?ik Devletleri (ABD)'nde 229 hastada 17.8? ? 7.5 bulunmu?tur (2). ?al??mam?zda ortalama FEV₁ de?eri: %51.9 ? 19.2'dir. Yukar?da an?lan ?lkelerde ise s?ras?yla %66 ? 17, %62 ? 20, %56 ? 20, %56 ? 17, %59 ? 20 ve %52 ? 19'dur. Olgular?m?z?n ?o?unlu?u Evre 3 (%45.2) idi, oysaki an?lan ?al??malarda evre 2 olgular ?o?unlukta idi. ?al??mam?zda CAT skorunun bir par?a d???kl??? FEV₁ ortalamas?n?n da d???k olmas?na ve olgular?n daha a??r evrelerde olmas?na ba?lanabilir.

KOAH, yaln?zca hava ak?m? s?n?rl?l???n? de?il, ayn? zamanda inflamasyonu, mukosiliyer fonksiyon bozuklu?unu, hava yollar? ve pulmoner damarlarda yap?sal de?i?iklikleri, akci?er d??? sistemik etkileri de i?eren ?e?itli patolojik de?i?ikliklerle karakterize bir hastal?kt?r. Dolay?s?yla her olguda klinik tablo, birlikte bulunan hastal?klar, altta yatan akci?er patolojileri, hastal???n ?iddeti ve hastal???n ilerleme h?z? farkl?d?r. ?lgili patolojik mekanizmalar?n farkl? d?zeylerde olmas? nedeniyle, yaln?zca spirometrik ?l??mle do?ru bir ?ekilde KOAH'?n ?iddetini belirleyebilmek, prognozunu ?ng?rebilmek ve tedavinin etkinli?ini de?erlendirebilmek; b?ylece hastal???n t?m boyutlar?n? ?l?ebilmek m?mk?n g?r?nmemektedir (3,4). Bu nedenle son y?llarda, KOAH'ta yaln?zca patofizyolojik s?re?lerden baz?lar?yla ilgisi bulunan FEV₁ d?zeyine g?re KOAH ?iddetinin de?erlendirilmesinin yetersizli?i ve farkl? fenotiplerin tan?mlanmas?nda ek olarak ba?ka belirte?lerin de dikkate al?nmas? gerekti?i ?zerindeki g?r??ler kabul g?rmektedir (5). Spirometrik inceleme hastal???n akci?er d???nda kalan sistemik etkileri konusunda da yeterli bilgi vermemektedir. Tek bir belirte?le hastal???n y?netimi basit ve uygun bir yakla??m gibi g?r?nmekle birlikte, KOAH gibi karma??k ve ?ok bile?enli bir hastal?k i?in uygun de?ildir. ?zellikle inflamatuvar s?re?ler, yap?sal de?i?iklikler ve sistemik etkilerle ilgili belirte?ler, FEV₁'i tamamlay?c? bilgi verebilir. KOAH ilerleyici bir bozukluk oldu?una g?re, hastal???n ilerleyen evreleri daha iyi tan?mlanabilir (4). Bu nedenle KOAH'ta semptomlar, alevlenmeler ve sa?l??a ba?l? ya?am kalitesi gibi hasta merkezli klinik sonu?lar da (ve bunlarla ili?kili belirte?lerin) de?erlendirilmesi gereklidir. Dispne, ?ks?r?k, balgam ve yorgunluk gibi s?k g?r?len semptomlar, d??k?nl?k, normal g?nl?k aktivitelerin k?s?tlanmas?, duygusal ve sosyal bozukluklar gibi di?er ?nemli klinik sonu?lara anlaml? d?zeyde katk?da bulunmaktad?r. Her hastadaki etkisi farkl? olsa da, semptomlar ya?am kalitesini bozmaktad?r (1). Genel olarak bak?ld???nda, FEV₁ azalmas?na paralel olarak semptom ?iddetinde art?? olmas?na ra?men hastalar bireysel olarak de?erlendirildi?inde semptomlar?n dereceleriyle tek ba??na FEV₁ ile ?l??len hastal???n ?iddeti aras?nda ?nemli farkl?l?klar?n g?zlenmesi hastal???n heterojenitesinin bir g?stergesidir (6).

"American Thoracic Society (ATS)" s?n?flamas?na g?re KOAH Evre 2 ve 3 olan olgularda, MRC dispne ?l?e?i ile, St. George solunum anketiyle (SGRQ) belirlenen sa?l??a ba?l? ya?am kalitesi aras?nda anlaml? bir ili?ki saptan?rken, FEV₁ ile bu ili?ki daha zay?f bulunmu?tur (7). Mortalite a??s?ndan bak?ld???nda da, dispne ?iddetine dayanan KOAH evrelemesi beklenen FEV₁ y?zdesine g?re yap?lan evrelemeden daha anlaml? bulunmu?tur (8). Sa?l?kla ilgili ya?am kalitesini ?l?en testlerden ?zellikle SGRQ solunum hastal?klar? i?in geli?tirilmi? bir testtir. SGRQ anketinde tedaviye ba?l? d?rt birim de?i?im klinik olarak anlaml? kabul edilmektedir (9).

SF-36 ?ok ama?l?, 36 ba?l?ktan olu?an ve sa?l?kla ilgili sekiz fonksiyonel durumun de?erlendirilmesinde (fiziksel fonksiyon, fiziksel sa?l?k durumu nedeniyle k?s?tlanma, v?cut a?r?lar?, genel sa?l?k alg?lama durumu, canl?l?k, sosyal fonksiyonlar, emosyonel duruma ba?l? k?s?tl?l?k ve mental sa?l?k durumu) yard?mc? bir anket formudur ve KOAH'ta dispne ile korelasyon g?sterdi?i ve uygulanan tedavinin etkilerini de?erlendirmede yararl? oldu?u g?sterilmi?tir (10).

KOAH'?n optimum ?ekilde ele al?nabilmesi i?in hekimlerle hastalar?n ayn? dili konu?malar? ve ortak bir anlay??a sahip olmalar? gereklidir. Buna y?nelik geli?tirilmi? anket formlar? (?rn. SGRQ) s?kl?kla kullan?lmakla birlikte, hastalar ile hekimlerin KOAH'?n etkisini de?erlendirmede ortak bir anlay?? geli?tirmeleri i?in daha basit bir araca ve standart bir derecelendirme sistemine gereksinimleri vard?r. Hekimlerin KOAH hastas?n?n y?netiminde dikkate ald??? ba?l?ca kriterler; hastan?n tan?mlad??? semptomlar, g?nl?k aktivitelerini yapamamas?, kurtarma ilac?n? kullanmada art?? olmas?, akci?er fonksiyon testleri ve hastan?n bir ?nceki durumuna g?re k?yaslama olarak belirlenmi?tir (11,12). Bu g?r??ten yola ??k?larak, CAT anket sorular?n?n belirlenmesi amac?yla 21 maddeden olu?an bir soru havuzu i?inden belli kriterlere g?re sorular se?ilmi?tir. Yan?t verme oran? d???k olan sorular hastalar?n yan?tlamas? g?? kabul edilerek elenmi?tir. Sorulan maddeler aras?nda hastalar?n %25'inden fazlas? tan?mlam?yorsa, taban etkisi nedeniyle elenirken, hastalar?n %25'inden fazlas? y?ksek ?iddette tan?ml?yorsa tavan etkisi nedeniyle ankete dahil edilmemi?tir. Ba?l???n total skorla olan ili?kisi d???kse, t?m skora olan katk?s?n?n az olaca?? ?ng?r?lm??t?r. Di?er yandan, sorular?n kendi i?indeki korelasyonu %70'ten fazla ise, ba?l?klar?n benzer oldu?u ve birisinin gereksiz oldu?u d???n?lerek ??kar?lm??t?r. Sonu?ta elde edilen CAT i?eri?inde yer alan sekiz soruda her madde tek boyutlu modele uyum niteli?i bak?m?ndan test edilmi?tir. Yap?lan ?al??malar, CAT ile SGRQ aras?nda ?ok g??l? bir ili?ki oldu?unu, bu nedenle KOAH'?n hastan?n sa?l???na ve g?nl?k ya?am?na olan etkisinin de?erlendirilmesinde hastaya ve hekime ?nemli katk? sa?layaca??n? g?stermektedir (2).

ABD'den bir ?rnekte CAT'?n SGRQ ile korelasyonu r= 0.80, Japon versiyonun korelasyonu r= 0.820 olarak bulunmu?tur (2,13). Bizim ?al??mam?zda SGRQ toplam skoruyla korelasyon 0.782'dir ve orta-iyi d?zeyde bulunmu?tur. ?al??mam?zda CAT'?n, SF-36 ile korelasyon katsay?lar? orta-iyi d?zeyde elde edilmi?tir.

CAT toplam skorunun KOAH'ta farkl? hastal?k evreleri, ?iddetleri ve d?zeylerine g?re ay?rt edicili?ine bak?ld???nda, t?m kriter d?zeylerini anlaml? olarak (p< 0.0001) ay?rt etti?i ve solunum fonksiyon testleriyle anlaml? korelasyon g?sterdi?i (p< 0.0001) saptanm??t?r.

?al??mam?zda CAT skoru mMRC dispne skalas? ve semptom skorlamas?yla korele g?r?lm??t?r. Hem SGRQ ile iyi korelasyon g?stermesi hem de nefes ?l?e?i ve solunum testleriyle anlaml? ili?ki i?inde olmas?, ?lce?in hastal???n ?iddetini iyi yordadiginin ve hastal??? ay?rt edici ?zelliklere sahip oldu?unun g?stergesidir.

Sonu? olarak, sekiz soruluk bu k?sa anket formu hastan?n semptom durumu, dispne skoru, solunum fonksiyon de?erleri ve sa?l?kta ya?am kalitesi durumu hakk?nda bilgi vermektedir. ?ok kolay uygulanmas? ve k?sa s?re almas? nedeniyle hasta takibinde tercihi uygundur.

CAT T?rk?e formu g?nl?k klinik uygulamada g?venilir ve ge?erli bi?imde kullan?lacak bir de?erlendirme arac?d?r. Bu ?al??mayla ?l?e?in kullan??l? ve yararl? olaca?? d???n?lmektedir.

?IKAR?ATI?MASI

Bildirilmemi?tir.

KAYNAKLAR

GOLD Committee. Global strategy for the diagnosis, management and prevention of COPD, Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD). Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease website. http://www.goldcopd.org/guidelines-global-strategy-for-diagnosis-management.html. Updated December 2011. Accessed February 20, 2012.
Jones PW, Harding G, Berry P, Wiklund I, Chen WH, Kline Leidy N. Development and first validation of the COPD Assessment Test. Eur Respir J 2009; 34: 648-54.
Erdinc E, Polatli M, Kocabas A, Y?ld?r?m N, Gurgun A, Saryal S, et al. Turkish Thoracic Society Chronic Obstructive Pulmonary Disease Diagnosis and Treatment Consensus Guidelines. T?rk Toraks Dergisi 2010; 11: 1-64.
Jones PW, Agusti AGN. Outcomes and markers in the assessment of chronic obstructive pulmonary disease. Eur Respir J 2006; 27: 822-32.
Mahler DA, Criner GJ. Assessment tools for chronic obstructive pulmonary disease. Do newer metrics allow for disease modification. Proc Am Thorac Soc 2007; 4: 507-11.
Agusti A, Calverley PM, Celli B, Coxson HO, Edwards LD, Lomas DA, et al. Evaluation of COPD Longitudinally to Identify Predictive Surrogate Endpoints (ECLIPSE) investigators. Characterisation of COPD heterogeneity in the ECLIPSE cohort. Respir Res 2010; 11: 122.
Hajiro T, Nishimura K, Tsukino M, Ikeda A, Oga T, Izumi T. A comparison of the level of dyspnea vs. disease severity in indicating the health-related quality of life of patients with COPD. Chest 1999; 116: 1632-7.
Nishimura K, Izumi T, Tsukino M, Oga T. Dyspnea is a better predictor of 5-year survival than airway obstruction in patients with COPD. Chest 2002; 121: 1434-40.
Jones PW. Health status measurement in chronic obstructive pulmonary disease. Thorax 2001; 56: 880-7.
Jones PW, Carone M. Health status "quality of life". Eur Respir Mon 2000; 13: 22-35.
Jones P, Harding G, Wiklund I, Berry P, Leidy N. Improving the process and outcome of care in COPD: development of a standardised assessment tool. Prim Care Respir J 2009; 18: 208-15.
Dodd JW, Hogg L, Nolan J, Jefford H, Grant A, Lord VM, et al. The COPD assessment test (CAT): response to pulmonary rehabilitation. A multicentre, prospective study. Thorax 2011; 66: 425-9.
Tsuda T, Suematsu R, Kamohara K, Kurose M, Arakawa I, Tomioka R, et al. Development of the Japanese version of the COPD Assessment Test. Respir Investig 2012; 50: 34-9.

Yaz??ma Adresi (Address for Correspondence):

Dr. Arzu YORGANCIO?LU,

Celal Bayar ?niversitesi T?p Fak?ltesi,

G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?,

MAN?SA - TURKEY

e-mail: arzuyo@hotmail.com

Yazd?r