Yazd?r

Sa?l?k e?itimi alan 3 ve 4. s?n?f ??rencilerinde sigara kullan?m? ve etkileyen fakt?rler:
?zlem ara?t?rmas?

Tu?ba G?KTALAY1, Beyhan Ceng?z ?ZYURT2, Ay??n ?AKAR CO?KUN1, P?nar ?EL?K1


1 Celal Bayar ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Manisa,

2 Celal Bayar ?niversitesi T?p Fak?ltesi, Halk Sa?l??? Anabilim Dal?, Manisa.

?ZET

Sa?l?k e?itimi alan 3. ve 4. s?n?f ??rencilerinde sigara kullan?m? ve etkileyen fakt?rler:
?zlem ara?t?rmas?

2006-2007 ??retim d?neminde, 1 ve 2. s?n?fta okuyan Celal Bayar ?niversitesi T?p Fak?ltesi ve Manisa Sa?l?k Y?ksekokulu ??rencilerinin sigara kullan?m d?zeyleri sorguland?. Ayn? ??rencilerin 3 ve 4. s?n?fta iken; sigara kullan?m d?zeyinin de?i?ip de?i?medi?inin belirlenmesi, bu durumu etkileyen fakt?rlerin saptanmas? ve 19 Temmuz 2009 tarihinde y?r?rl??e giren yasaya kar?? tutumun belirlenmesi ama?land?. Kat?l?m h?z? %80.42 olan ?al??ma bir izlem ara?t?rmas?d?r. Sigara kullan?m d?zeyi ve etkileyen fakt?rleri sorgulayan 26 sorudan olu?an yap?land?r?lm?? anket formu haz?rland?. Etik kurul onay?ndan sonra anketler, g?zetim alt?nda ??rencilerin s?n?flar?nda topland?. Yeni anket olu?turulurken ilk anketteki sigara kullan?m? ile ilgili sorular de?i?tirilmeden al?nd?. ?zlem ?al??mas?nda ula??lan 263 ??rencinin 189'u k?z, 74'? erkek idi. Sigara i?meyi deneme oran? %49, ortalama sigara deneme ya?? 15.7 ? 4.01 (0-23) y?l idi. Erkeklerde ve t?p fak?ltesinde okuyanlarda sigara i?meyi deneme ya?? daha erkendi. Alt? ay ve ?zerinde sigara i?me oran? ile halen sigara i?me oran? artm??t? (p< 0.05). K?zlarda ve t?p fak?ltesinde okuyan, yurtta kalan, ailesinde sigara i?ilen ??rencilerde sigara i?imi daha fazla idi (p< 0.05). Merak en ?nemli ba?lama nedeni (%55.2), a??z kokusu, di?lerde sararma gibi sigaran?n ho? olmayan etkisi (%91.7) en s?k b?rakma nedeniydi. Sigaray? b?rakmay? deneme oran? %56.6 idi. Sigara b?rakma poliklinikleri hakk?nda bilgi sahibi olma oran? %75.1, yasan?n etkili olaca??n? d???nme oran? %83.3 idi. Sonu?ta sigaray? deneme ve sigara i?me oran? zaman i?inde artm??t?r. T?p fak?ltesi ??rencilerinde sigara konusunda e?itimin daha erken s?n?flarda yap?lmas?n?n, di?er yard?mc? sa?l?k personeli yeti?tiren b?l?mlerde de bu konuda e?itime yer verilmesinin, ayn? zamanda ??rencilerin kul?pler ya da ?e?itli etkinlikler arac?l???yla sigara ile m?cadelenin i?ine ?ekilmesinin yararl? olaca?? d???n?lmektedir.

Anahtar Kelimeler: Sigara, sigara i?imini etkileyen fakt?rler, zaman i?indeki de?i?im, ?niversite ??rencileri.

SUMMARY

Level of smoking of 3rd and 4th grade students studying health and related factors: follow-up study

Tu?ba G?KTALAY1, Beyhan Ceng?z ?ZYURT2, Ay??n ?AKAR CO?KUN1, P?nar ?EL?K1


1 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Celal Bayar University, Manisa, Turkey,

2 Department of Public Health, Faculty of Medicine, Celal Bayar University, Manisa, Turkey.

The levels of smoking of 1st and 2nd year students at Faculty of Medicine and Manisa School of Health at Celal Bayar University were investigated in 2006-2007. This study is carried out in order to see if there is a change in the same students' level of smoking while they are in 3rd and 4th year. In addition, the study aimed to examine the factors affecting the level of use and attitudes towards the law effectuated in July 19, 2009. This is a follow-up study with 80.42% return rate. A 26-item structured questionnaire was administered. The participants filled out the questionnaires under supervision of the researchers in their classrooms. The University Institutional Review Board approved the study. The total of participants (263) of the follow-up study included 189 female and 74 male. The rate of experimenting with smoking was 49% with the mean age of 15.7 (SD= 4.01 years). The mean age of experimenting with smoking was the earliest on male students studying at faculty of medicine. The level of smoking was found to be the most on females, studying at faculty of medicine and staying at the dormitory, with smoking parents (p< 0.05). The most important reason to begin smoking was curiosity (55.2%) while bad breath and yellowing of teeth were the reasons to quit (91.7%). 83.3% of the students thought that the law will be effective on quit smoking. The level of both experimenting and use of smoking has been increased over time. It is suggested that medical students' awareness about the danger of smoking should be raised at earlier grades. In addition, lectures should be offered to students at School of Health and they should be encouraged to unite in order to fight with smoking.

Key Words: Smoking, factors affecting smoking, time effect, university students.

T?t?n hem geli?mi? hem de geli?mekte olan ?lkelerde ?nlenebilir ?l?m nedenidir. En ?nemli kullan?m yolu sigarad?r ve d?nyada en yayg?n ba??ml?l?k nedenidir. Sigara ba?ta akci?er ve larenks kanserleri olmak ?zere 50'den fazla hastal??a, kalp ve akci?er hastal?klar?ndan ?l?mlere yol a?maktad?r. Sa?l?k ?al??anlar? t?t?n ile m?cadelede merkezi bir konumdad?r. Hekimler; sigara kullan?m?n? ?nleme ve tedavi etmede, t?t?n ve ?r?nlerine kar?? halk? bilin?lendirmede, ba?laman?n ?nlenmesinde aktif rol oynamaktad?r. Hem?ireler ve di?er yard?mc? sa?l?k personelinin de t?t?ne kar?? m?cadeleye inanmas? ve rol model olmas? toplumun bilin?lenmesinde ?nemlidir. Yap?lan bir ara?t?rmada doktorlar?n yakla??k yar?s?n?n (%41-50), hem?ire ve ebelerin yar?s?n?n (%50.8) sigara kulland??? belirtilmi?tir (1). Gelecekte birer sa?l?k ?al??an? olacak, sa?l?k e?itimi alan ??rencilerimizin bu konudaki yakla??m? ve e?itimleri t?t?n ile m?cadelede ?nem kazanmaktad?r. ??renciler rol ve sorumluluk bilincini e?itim s?ras?nda kavramal?d?r. Ancak; ?niversite ??rencilerinde yap?lan ara?t?rmalarda t?p fak?ltesi e?itimi s?ras?nda sigaraya ba?layan ??rencilerin say?s?n?n az?msanmayacak derecede y?ksek oldu?u g?zlenmektedir (2,3,4).

Celal Bayar ?niversitesi T?p Fak?ltesi ve Manisa Sa?l?k Y?ksekokulu ??rencilerinin, 2006-2007 e?itim d?neminde, 1 ve 2. s?n?fta okurken sigara kullan?m d?zeyleri sorgulanm??t? (5). T?p fak?ltemizde ??renciler 3. ve 4. s?n?fta sigaran?n sa?l?k ?zerine etkileri, nikotin ba??ml?l??? ve tedavisi konulu dersler almaktad?r. Sa?l?k Y?ksekokulu ??rencileri de sigara konulu do?rudan ders almamakla birlikte, 1. s?n?ftan itibaren ?zellikle malignite konulu derslerde sigaran?n zararlar? ile ilgili olarak bilgilendirilmektedir. Gelecekte toplumda rol model olacak, bir s?redir sa?l?k e?itimi alan ve belli bir sa?l?k bilinci olu?tu?u d???n?len ayn? ??renciler, 2009-2010 e?itim d?neminde, 3 ve 4. s?n?fta iken bu a??dan yeniden de?erlendirildi. Ayr?ca, zaman i?inde sigara kullan?m?n?n art?p artmad???n?n belirlenmesi, bu durumu etkileyen fakt?rlerin saptanmas?, bunlar?n yan? s?ra 19 Temmuz 2009 tarihinde y?r?rl??e giren halka a??k alanlar ve kapal? yerlerde sigara kullanma yasa??n?n olu?turdu?u d???ncenin belirlenmesi ama?land?.

MATERYAL ve METOD

Bu ?al??ma Ekim 2007-?ubat 2010 tarihleri aras?nda y?r?t?len iki anket uygulamas?ndan olu?an bir izlem ara?t?rmas?d?r. Ekim 2007 tarihinde y?r?t?len ilk ?al??man?n (5) evrenini Celal Bayar ?niversitesi T?p Fak?ltesi ve Manisa Sa?l?k Y?ksekokulu 1. ve 2. s?n?f ??rencileri, ilk ?al??madan iki y?l sonra y?r?t?len ?ubat 2010 tarihli bu ?al??man?n evrenini de ayn? ??rencilerin bulundu?u 3. ve 4. s?n?f ??rencileri olu?turmu?tur. Her iki ?al??mada da herhangi bir ?rneklem y?ntemi kullan?lmadan ??rencilerin tamam?na ula??lmaya ?al???lm??, ilk ?al??maya ??rencilerin tamam? kat?l?rken (n= 327) ikinci ?al??mada yar?y?l tatili nedeniyle ula??lamayanlar olmu?, kat?l?m h?z? %80.42 (n= 263) olarak ger?ekle?mi?tir. Anket; sosyodemografik ?zellikler, sigara kullan?m? ile ilgili sorular, sigara kullanmaya iten fakt?rler, sigara b?rakma polikliniklerinin varl???, 19 Temmuz 2009 tarihinde y?r?rl??e giren halka a??k alanlar ve toplu yerlerde sigara kullanma yasa??na kar?? yakla??m? i?eren 26 sorudan olu?maktad?r. Yap?land?r?lm?? anket formlar? g?zetim alt?nda, Manisa Etik Kurul onay? al?nd?ktan sonra, ??rencilerin s?n?flar?nda toplanm??t?r. Yeni anket olu?turulurken ilk anketteki sigara kullan?m? ile ilgili sorular de?i?tirilmeden al?nm??t?r (Ek 1).


Ek 1

Ara?t?rman?n verileri, tan?mlay?c? istatistikler ve ki-kare testi kullan?larak de?erlendirilmi?tir.

BULGULAR

?al??maya al?nan 263 ??rencinin 189 (%71.9)'u k?z, 74 (%28.1)'? erkekti. T?p fak?ltesinde okuyan 144 (%54.8), sa?l?k y?ksekokulunda okuyan 119 (%45.2) ??renci anketi doldurdu. Ekim 2007 ve ?ubat 2010 tarihlerinde anket dolduran ??rencilerin demografik verileri Tablo 1'de g?sterilmi?tir. ??rencilerin yurttan ayr?l?p arkada?lar? ile evde kalma oran?nda art?? saptanm??t?r.


Tablo 1

??rencilerin 129 (%49)'u sigara i?meyi denemi?ti. Ortalama sigara deneme ya?? 15.7 ? 4.01 (0-23) y?l idi. K?zlarda ortalama sigara deneme ya??n?n erkeklere g?re daha ge? oldu?u g?zlendi (s?ras?yla; 16.26, 14.29). T?p fak?ltesi ??rencilerinde sigara deneme ya??, sa?l?k y?ksekokulu ??rencilerine g?re daha erken idi (s?ras?yla; 15.39, 16.08).

?imdiye kadar alt? ay ve ?zerinde sigara i?en ??renci say?s? 91 (%34.6) idi. 2007 y?l?na g?re bu oranda olduk?a anlaml? art?? vard? (p< 0.0005). ?zellikle k?z ??rencilerde, sa?l?k y?ksekokulu ??rencilerinde, yurtta ve arkada?lar? ile evde kalanlarda ?imdiye kadar alt? ay ve ?zerinde sigara i?me oran?nda ilk ara?t?rma ile kar??la?t?r?ld???nda art?? g?zlendi (p< 0.05) (Tablo 2). Erkeklerde ise anlaml? de?i?iklik saptanmad?.


Tablo 2

2007 y?l? ile kar??la?t?r?ld???nda 2010 y?l?nda halen sigara i?me oranlar?nda, k?z ??rencilerde art?? belirgindi (p< 0.05). T?p fak?ltesi ??rencilerinde iki y?l i?inde sigara kullan?m? istatistiksel olarak anlaml? ?ekilde artm??ken, sa?l?k y?ksekokulu ??rencilerinde sigara i?me oran?nda anlaml? art?? g?zlenmedi (s?ras?yla p= 0.01, p=0.18). ??rencilerin aile yan?nda veya arkada?lar? ile evde kalmas? halen sigara i?iminde etkili de?ildi. Ancak yurtta kalan ??rencilerde sigara kullan?m? artm??t? (p= 0.046). Halen sigara i?iminin zaman i?indeki de?i?imi ve etkileyen fakt?rler Tablo 3'te g?sterilmi?tir.


Tablo 3

?lk ara?t?rmada g?nde ortalama i?ilen sigara adedi 8.77 ? 6.85 iken, son de?erlendirmede 9.18 ? 7.03 idi. ?ki y?l i?inde anlaml? olmasa da i?ilen ortalama sigara miktar?nda art?? vard? (p= 0.76). 2007 y?l?nda ortalama 2.61 ? 2.03 y?ld?r sigara i?imi var iken, bu de?er ?ubat 2010 tarihinde 3.52 ? 2.13 y?la ??km??t? (p= 0.029). 2010 y?l?nda g?nde ortalama i?ilen sigara miktar? erkek ??rencilerde k?zlara g?re daha fazla idi (s?ras?yla; 10.3, 7.59, p= 0.049). Ayn? zamanda erkeklerin sigara i?me s?resi de k?zlardan daha fazla idi (s?ras?yla; 3.14, 2.97, p= 0.69). Arkada?lar? ile evde kalan ??rencilerde ve sa?l?k y?ksekokulunda okuyanlarda istatistiksel olarak anlaml? olmasa da hem g?nde ortalama i?ilen sigara miktar? hem de i?me s?resi daha fazla idi (p> 0.05).

Toplam 163 (%67.4) ??rencinin ailesinde en az bir ki?ide sigara i?imi vard?. Otuz (%12.4) anne sigara i?erken, babalar?n 99 (%40.9)'u, karde?lerin 42 (%17.4)'si sigara kullanmaktayd?. Ayr?ca, 23 (%9.5) ??rencinin ailesinde di?er aile bireylerinde sigara kullan?m? vard?. Ailede sigara i?en olmas? hem sigara deneme hem de halen sigara i?me oran?n? art?rmaktayd? (p< 0.05).

Sigaraya en s?k ba?lama nedeni merak (n= 48, %55.2) idi. Bunu s?ras?yla arkada? etkisi (%36.8), ortama uyum sa?lama (%16.1), ?zenti (%10.3), ailede i?en olmas? ile film-reklamlar (%5.7) izlemekteydi.

Sigara kullan?m?na ait ?ks?r?k (n= 24, %10.2), balgam (n= 21, %8.9), nefes darl??? (n= 9, %3.8), h?r?lt?l? solunum (n= 8, %3.4) gibi yak?nmalar 38 (%16.2) ??rencide vard?.

Be? (%2) ??renci uyu?turucu kullanmay? denemi?ti. Y?z on (%46) ??renci de?i?en oranlarda alkol kullanmaktayd?.

Sigara b?rakmay? deneme oran? %56.6 idi. En uzun b?rakma s?resi 500 g?n (n= 1), en k?sa b?rakma s?resi 1 g?n (n= 1) idi. Halen sigara kullan?p 30 g?n i?inde b?rakmay? d???nen 7 (%15.9), alt? ay i?inde b?rakmay? d???nen 19 (%43) ??renci vard?. En s?k b?rakma nedeni a??z kokusu, di?lerde sararma gibi sigaran?n ho? olmayan etkisi (n= 33, %91.7) idi. Bunu s?ras?yla ekonomik g??l?k (n= 10, %30.3), sigara yasa?? (n= 7, %21.7), e?itim ve arkada? ?nerisi (n= 3, %10) ve doktor ?nerisi (n= 2, %6.7) izlemekte idi.

??rencilerin 166 (%75.1)'s? sigara b?rakma poliklinikleri hakk?nda bilgi sahibi olup, 182 (%81.3) ??renci sigara b?rakma polikliniklerinin etkin oldu?unu d???n?yordu. ??rencilerin 214 (%83.3)'? ise 19 Temmuz 2009 tarihinde y?r?rl??e giren, halka a??k alanlarda ve toplu yerlerde sigara i?imini yasaklayan yasan?n, sigara t?ketiminin azalt?lmas?nda etkili olaca??n? d???nmekteydi.

TARTI?MA

T?t?n ve ?r?nlerinin kullan?m? d?nyada oldu?u gibi ?lkemizde de olduk?a yayg?nd?r. Yap?lan ara?t?rmalar geli?mi? ?lkelerde t?t?n kullan?m?n?n azald???n?, geli?mekte olan ?lkelerde ise kullan?m?n artt???n? g?stermi?tir (6). ?lkemizde yap?lan ara?t?rmalarda sigara deneme ya??n?n ilk??retim d?nemine kayd???, sigaraya ba?laman?n 9-10 ya?lar?nda s?k oldu?u saptanm??t?r (7,8,9). Farkl? ?niversite ??rencilerinde yap?lan ara?t?rmalarda da sigara kullan?m oran?n?n y?ksek oldu?u, yine t?p fak?ltesi ve sa?l?k y?ksekokullar?nda okuyan ??rencilerde de %60'lara varan oranlarda sigara i?iminin oldu?u ortaya konmu?tur (2,10,11). ?lkemizde ?niversite ??rencilerinde yap?lan ara?t?rmalar, ileri s?n?flarda sigara i?iminin ?niversiteye yeni ba?layanlara g?re daha y?ksek oldu?unu g?stermi?tir (2,3,12,13).

Ara?t?rmam?z 2007 ve 2010 y?llar?nda yap?lan iki anket ?al??mas?n? i?ermektedir. 2010 y?l?nda yap?lan izlem ara?t?rmam?zda ??rencilerimizin 129 (%49)'u sigara i?meyi denemi?ti. Ceylan ve arkada?lar? ?niversiteye yeni ba?layan ??rencilerde en az bir kez sigara deneme oran?n? %81.8 olarak bildirirken, Telli ve arkada?lar? bunu %49.6 olarak saptam??lard?r (10,11). Ortalama sigara deneme ya?? 15.7 ? 4.01 (0-23) y?l idi. T?p fak?ltesi ??rencilerinde sigara deneme ya??, sa?l?k y?ksekokulu ??rencilerine g?re daha erkendi (s?ras?yla; 15.39, 16.08). Mayda ve arkada?lar? D?zce'de t?p fak?ltesi ??rencilerinde sigara deneme ya??n? 16.9 ? 2.9, P??ak??efe ve arkada?lar? Mu?la Sa?l?k Y?ksekokulu ??rencilerinde 16.8 ? 2.8, A??kel ve arkada?lar? Astsubay Sa?l?k Y?ksekokulu ??rencilerinde 14.6 ? 1.9 olarak vermi?lerdir (4,14,15). Bizim ??rencilerimizin sigara deneme ya?? ve i?meyi deneme oran? ?lkemizdeki benzer ?niversite ??rencilerinin sigara deneme ya??na benzerdir. 2007 y?l?nda yap?lan ara?t?rmada bu veriler sorgulanmad??? i?in o d?nem ile ilgili veri kar??la?t?rmas? yap?lamam??t?r.

2010 y?l?nda uygulanan anket ara?t?rmam?zda ?imdiye kadar alt? ay ve ?zerinde sigara i?en ??renci say?s? 91 (%34.6) olup, ilk anket uygulamas?na g?re anlaml? derecede artm??t? (p< 0.005). K?z ??rencilerde, sa?l?k y?ksekokulu ??rencilerinde, yurtta ve arkada?lar? ile evde kalanlarda bu art?? anlaml?yd?. ??rencilerimizde halen sigara i?me oran?n?n 2007 y?l? ile kar??la?t?r?ld???nda %12.7'den %20.4'e y?kseldi?i ve bu art???n k?zlarda daha belirgin oldu?u g?zlendi (p< 0.05). Halen sigara i?me oran? t?p fak?ltesi ??rencilerinde %18.9, sa?l?k y?ksekokulu ??rencilerinde %23't?. Halen sigara i?en t?p fak?ltesi ??rencilerinde zamanla daha fazla artma olmu?tu (p< 0.05). ???? ve arkada?lar? t?p fak?ltesi 1 ve 6. s?n?f ??rencilerinde yapt?klar? ara?t?rmada 6. s?n?fta sigara kullan?m?n?n daha y?ksek oldu?unu bulmu?lard?r (3). T?p fak?ltesi ve sa?l?k y?ksekokulu ??rencilerinde s?n?f ilerledik?e sigara i?iminin artt??? g?sterilmi?tir (2,14). ??rencilerin sigara konusunda e?itim almas?na kar??n bu oranda art?? olmas? arkada? etkisi ve ?zg?rl?k?? d???nce yakla??m? ile ili?kili olabilir. K?zlarda art?? olmas? ise t?m d?nyada oldu?u gibi ?lkemizde de g?zlenen, kad?nlarda artan sigara kullan?m?n?n yans?mas?d?r. Sa?l?k y?ksekokulu ??rencilerinde daha belirgin art?? olmas? ise ??rencilerin e?itim ve bilin?lenme d?zeyindeki farkl?l?ktan kaynaklanabilir. Ayn? zamanda e?itim s?recinde al?nan derslerdeki farkl?l?ktan ve t?p fak?ltelerindeki daha ayr?nt?l? e?itimden kaynaklanabilir. ?niversitemizde t?p fak?ltesi ??rencilerine 3. s?n?fta "sigaran?n sa?l??a zararlar?", 4. s?n?fta "nikotin ba??ml?l??? ve tedavisi" dersleri verilmektedir. Bu ??rencilere, t?m ??renciler ilgili dersleri ald?ktan sonra, 5 ve 6. s?n?fta ayn? de?erlendirmenin yap?lmas? durumunda, hekimlik bilincinin artmas? ve rol model olma konusunda d???ncelerin oturmas? ile sigara i?me oranlar?n?n daha d???k saptanmas? s?z konusu olabilir. Benzer ara?t?rmalar ile kar??la?t?r?ld???nda ??rencilerimizde halen sigara i?me oran? g?rece daha d???kt?r (2,3,14,17). ??rencilerimizin g?rece d???k sigara i?me oran? t?p fak?ltemizde sigara ile ilgili ald?klar? e?itimle ili?kilendirilebilir.

??rencilerimizde; ?imdiye kadar alt? ay ve ?zerinde sigara i?mede art?? sa?l?k y?ksekokulu ??rencilerinde daha fazla iken, halen sigara i?me oran?ndaki art?? t?p fak?ltesi ??rencilerinde daha fazla idi. Bu durum t?p fak?ltesinde okuyan k?zlar?n sigara kullan?m?ndaki belirgin art??tan kaynaklan?yor olabilir. De?i?ik ?niversitelerde yap?lan ara?t?rmalarda sosyal bilimlerde okuyan ??rencilerde sigara i?menin daha fazla oldu?u saptanm??t?r (16,17). T?p fak?ltesinde okuyan ??rencilerde daha d???k g?zlenen oranlar, sigara ve olu?turdu?u hastal?klar hakk?nda ald?klar? e?itimle b?y?k oranda ili?kilendirilebilir.

G?nde ortalama i?ilen sigara miktar?nda iki y?l i?inde anlaml? olmasa da art?? vard? (p= 0.76). ?lhan ve arkada?lar? 1146 t?p fak?ltesi ??rencisinde ortalama i?ilen sigara miktar?n? 14.3 ? 9.8, ???? ve arkada?lar? 18 olarak vermi?lerdir (2,3). Benzer ara?t?rmalara g?re, ??rencilerimizin sigara t?ketimindeki d???k ortalama (9.18 ? 7.03 adet/g?n) g?rece sevindirici olmakla birlikte bu durum ??renci say?m?z?n azl???ndan kaynaklanabilece?i gibi, ??rencilerimizin ald??? e?itimden ve ayn? zamanda ??rencilerimiz aras?nda sevilen bir kul?p olan ve sigara ile m?cadelede ?al??an, N?KOTEK kul?b?n?n ?al??malar?n?n etkisi de olabilir. ?zlem ?al??mas?nda ilk ara?t?rmaya g?re sigara i?me s?resinde art?? saptand? (p= 0.029). 2010 y?l?nda g?nde i?ilen sigara miktar? ve i?me s?resi erkeklerde k?z ??rencilere g?re daha fazla bulunmu?tur (s?ras?yla p= 0.049, p= 0.69). Bu durum sigara t?ketiminin t?m d?nyada oldu?u gibi ?lkemizde de erkeklerde daha fazla olmas?ndan kaynaklan?yor olabilir. Arkada?lar? ile evde kalan ve sa?l?k y?ksekokulunda okuyan ??rencilerin istatistiksel olarak anlaml? olmasa da g?nde i?tikleri sigara miktar? ve sigara i?me s?resi daha fazla bulunmu?tur (p> 0.05). Aile yan?ndan ayr?l?p kendi ba??na kalanlarda ?zg?rl?k?? d???nce yakla??m?-arkada?tan etkilenme ve t?t?n ile m?cadelede bilin?lenmedeki farkl?l?klar bu ay?r?mlar? yaratm?? olabilir.

Toplam 163 (%67.4) ??rencinin ailesinde en az bir ki?ide sigara i?imi vard?. Ailede sigara i?en olmas? hem sigara deneme hem de halen sigara i?me oran?n? art?rmakta idi (p< 0.05). ?ki ayr? ?al??mada ailesinde veya arkada? ?evresinde sigara i?en ??rencilerin bulunmas?n?n ??rencilerde sigara i?me s?kl???n? etkiledi?i bulunmu?tur (2,18). Sigara i?iminde ailenin bu denli etkili olmas? anne ve baban?n rol model olmas? ile ili?kili olmaktad?r. ??rencilerimizde arkada? etkisinin daha az olmakla birlikte aile etkisinin ?nemli oldu?unu g?zledik.

??rencilerimizde sigaraya ba?laman?n en s?k nedeni merak idi. Bunu s?ras?yla arkada? etkisi, ortama uyum sa?lama, ?zenti, ailede sigara i?en olmas? ile film ve reklamlar izlemekteydi. ?niversite ??rencilerinde yap?lan benzer ara?t?rmalarda da en s?k ba?lama nedenlerinin arkada? etkisi, ?zenti, merak ve stres oldu?u g?zlenmektedir (2,3,12,13). Be? (%2) ??renci uyu?turucu kullanmay? denemi?ti. Y?z on (%46) ??renci de?i?en oranlarda alkol kullanmakta idi. ?niversite ??rencilerinde alkol deneme oran? %30-55 oranlar?nda bulunmu?tur (14,16,17). ??rencilerde sigara ile beraber alkol t?ketiminin artt??? g?zlenmektedir. Uyu?turucu madde deneme oran? g?rece daha azd?r (16,17).

??rencilerimizde sigara b?rakmay? deneme oran? %56.6 idi. Sigaray? b?rakmay? istemede en b?y?k etken a??z kokusu, di?lerde sararma gibi sigaran?n ho? olmayan etkisi (%91.7) idi. Benzer ara?t?rmalarda sigara b?rakmada en ?nemli etkenin sa?l??a zararl? etkileri oldu?u bulunmu?tur (2,3,12). Sigaran?n b?rakt?r?lmas?nda sa?l??a zararl? etkileri konusunun e?itim s?ras?nda daha fazla i?lenmesi ?nem kazanmaktad?r.

??rencilerimizin %75'i sigara b?rakma poliklinikleri hakk?nda bilgi sahibiydi. Ancak t?p fak?ltesinde okumas?na ra?men bilgisi olmayan ??renciler de vard?. ??rencilerimizin %81'i bu polikliniklerin etkin oldu?unu, %83'? ise 19 Temmuz 2009 tarihinde y?r?rl??e giren, halka a??k alanlarda ve toplu yerlerde sigara i?imini yasaklayan yasan?n sigara t?ketiminin azalt?lmas?nda etkili olaca??n? d???n?yordu. Daha ?nce yap?lan ara?t?rmalarda ??renciler b?y?k oranda yasaya kar?? olumlu g?r?? bildirmi?lerdir (4,13). ??rencilerin sigara b?rakma polikliniklerinde pratik uygulama yapmas? hem kendilerinin bilin?lenmesi hem de toplumun bilin?lendirilmesinde rol oynayabilir.

Sonu? olarak; ??renciler sigaran?n etkilerinin fark?ndad?rlar. T?p fak?ltesi ??rencilerimizin 2002 y?l?ndan beri 3 ve 4. s?n?fta sigaran?n sa?l?k ?zerine etkileri, nikotin ba??ml?l??? ve tedavisi konulu dersler almas?na, sa?l?k y?ksekokulu ??rencilerine de 1. s?n?ftan itibaren uygun derslerde sigaran?n zararlar? konusunda e?itim verilmesine ra?men ilk ara?t?rmada %12.7 olan halen sigara i?me oran?, izlem ara?t?rmas?nda %20.4'e y?kselmi?, k?zlarda sigara i?imi belirgin oranda artm??, t?p fak?ltesinde okuyan, yurtta kalan ??rencilerde de sigara i?imi artm??t?r. Zaman i?inde sigaray? deneme oran? da artm??t?r. Ayn? ??rencilerde yap?lan bu izlem ara?t?rmas?n?n sonucunda t?p fak?ltesi ??rencilerinde sigara konusunda e?itimin daha erken s?n?flarda ba?lanmas?, ders saatlerinin art?r?lmas?, ayr?ca di?er yard?mc? sa?l?k personeli yeti?tiren b?l?mlerde de bu konuda e?itime yer verilmesi gerekti?i sonucuna var?lm??t?r. Bunlar?n d???nda ??rencilerin kul?pler ya da ?e?itli etkinlikler arac?l???yla sigaraya kar?? bilin?lendirilmeleri de e?itime katk? sa?layabilir.

?IKAR?ATI?MASI

Bildirilmemi?tir.

KAYNAKLAR

  1. Bilir N. D?nyada ve T?rkiye'de? t?t?n kullan?m? epidemiyolojisi. Aytemur ZA, Ak?ay ?, Elbek O (edit?rler). T?t?n ve T?t?n Kullan?m?. ?stanbul: Toraks Kitaplar? (Say? 10), 2010; 21-35.
  2. ?lhan F, Aksakal FN, ?lhan MN, Ayg?n R. Smoking prevalence among Gazi University Faculty of Medicine. TAF Prev Med Bull 2005; 4: 188-98.
  3. ???? C, ?zdemir T, Kara A, ?enol Y, ?illi A. Smoking habits of class I and VI medical students at Akdeniz University Medical Faculty. Akci?er Ar?ivi 2004; 5: 139-42. [?zet]
  4. Mayda AS, Tufan N, Ba?ta? S. Attitudes towards smoking and frequency of smoking among students of Duzce Medical school. TAF Prev Med Bull 2007; 6: 364-70.
  5. G?ktalay T, ?zyurt BC, ?elik P.? Smoking and asthma prevalence in Celal Bayar University Medical School students. Tur Toraks Der 2009; 10: 162-6. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  6. Karl?kaya C, ?ztuna F, Solak ZA, ?zkan M, ?rsel O. Tobacco control. Tur Toraks Der 2006; 7: 51-64. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  7. ?zyurt BC. Determination of passive smoke exposure in primary school children in a rural area in Manisa. Tur Toraks Der 2009; 10: 155-61. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  8. Hamza?ebi H, ?nsal M, Dabak ?, Bilgin S, Aker S. Prevalence of smoking and affecting factors in primary school students in Tekkekoy, Samsun. Tur Toraks Der 2008; 9: 34-9. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  9. ?nsal A, Sezgin S. Cigarette smoking status among students of primary school in Erzurum. Tur Toraks Der 2009; 10: 75-81. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  10. Ceylan E, Yan?k M, Gencer M. The factors that affect attitudes towards smoking among students who are enrolled at Harran University. Tur Toraks Der 2005; 6: 144-50.
  11. Telli CG, Solak ZA, ?zol D, Say?ner A. Smoking habits among newly registered university students. Solunum 2004; 6: 101-6. [?zet] [PDF]
  12. Vatan ?, Ocako?lu H, ?rgil E. Determining smoking prevalence among Uludag University Faculty of Medicine.? TAF Prev Med Bull 2009; 8: 43-8.
  13. Y?ld?r?m ?, ?elik P, ?akar A, Din? G. Attitudes of medical students towards? smoking. Solunum 2004; 6: 30-5. [?zet] [PDF]
  14. P??ak??efe M, Keskino?lu P, Bayar B, Bayar K. Smoking prevalence among Mu?la School of Health Sciences students and causes of leading increase in smoking. TAF Prev Med Bull 2007; 6: 267-72.
  15. A??kel CH, K?l?? S, U?ar M, Yaren H, T?rker T. Smoking prevalence and related factors in health noncommissioned officers college (GMMA-2004). TAF Prev Med Bull 2004; 3: 178-85.
  16. Alt?nda? A, Yan?k M, Yengil E, Karazeybek AH. Substance use among university studens in Sanl?urfa. Journal of Dependence 2005; 6: 60-4.
  17. Tanr?kulu A?, ?arman KB, Palanc? Y, ?etin D, Karaca M. The prevalence of cigarette smoking among university students in Kars and risk factors. Tur Toraks Der 2009; 10: 101-6. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  18. Ka??kc? M, ?nsal A, ?oban G?, Av?ar G. Smoking habits of the final grade students at Ataturk University in Erzurum, Turkey. Tur Toraks Der 2008; 9: 93-8. [?zet] [Tam Metin] [PDF]

Yaz??ma Adresi (Address for Correspondence):

Dr. Tu?ba G?KTALAY,

Celal Bayar ?niversitesi T?p Fak?ltesi,

G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?,

MAN?SA - TURKEY

e-mail: tugbagoktalay@yahoo.com

Yazd?r