Yazd?r

?niversitemiz ??rencileri ile akademik ve idari personel aras?nda
5727 say?l? yeni t?t?n yasas?na ili?kin bilgi d?zeyi de?erlendirmesi

Mehmet Emin GELEN1, Nurhan K?KSAL1, Ali ?ZER2, Nurhan AT?LLA1, M?ge C?NKARA1,
Hasan KAHRAMAN1, Hasan EKERB??ER2

1 Kahramanmara? S?t?? ?mam ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Kahramanmara?,

2 Kahramanmara? S?t?? ?mam ?niversitesi T?p Fak?ltesi, Halk Sa?l??? Anabilim Dal?, Kahramanmara?.

?ZET

?niversitemiz ??rencileri ile akademik ve idari personel aras?nda 5727 say?l? yeni t?t?n yasas?na ili?kin bilgi d?zeyi de?erlendirmesi

?lkemizde son a?amas? 19 Temmuz 2009 tarihinde y?r?rl??e giren 5727 say?l? t?t?n yasas? hakk?nda ?niversitemiz ??renci ve personelinin bilgi d?zeyi, yasa hakk?ndaki d???nceleri ve yasaya olan destek durumu ara?t?r?lm??t?r. Ara?t?rmam?z, tan?mlay?c? tipte bir anket ?al??mas?d?r. ?al??ma evrenini, 2009-2010 e?itim ??retim y?l?nda ?niversitemizde e?itim g?ren ??renciler ile akademik ve idari personel olu?turmu?tur. ?al??maya toplam 2271 ki?i al?nm??t?r. ?al??mam?zda sigara i?me s?kl??? %21.3 olarak bulunmu?tur. Nargile i?me s?kl??? ise %4.8 ile ??renciler aras?nda en y?ksektir. Ara?t?rmaya kat?lanlar?n %94.9'u pasif sigara duman?n?n insan sa?l??? i?in risk olu?turdu?u g?r???ndedir. Yasak olup olmad??? sorulan yerlere en y?ksek oranda do?ru cevap; okul (%97.0), banka ?ubesi (%96.3) ve hastane (%96.2) olarak, en ?ok yanl?? cevap ise hastane bah?esi (%55.7), ?zel dershane bah?esi (%53.4) ve okul bah?esi (%46.1) ?eklinde verilmi?tir. Yeni t?t?n yasas?na destek oran? %87.6'd?r. Sigara i?enlerin yasaya deste?i %61.3't?r. Nargile i?enlerin yasaya deste?i %54.3 ile sigara i?enlere g?re daha d???k bulunmu?tur (p< 0.001). Genel olarak ?niversitemiz ??rencileri ve personeli aras?nda t?t?n yasas? bilinmekte ve desteklenmektedir. Yasayla t?t?n ?r?n? kullan?m? k?s?tlanan alanlar hakk?nda yanl?? bilinme oran? y?ksek bulunan okul bah?esi ve ?zel dershane bah?esi gibi yerlerle ilgili daha fazla bilgilendirme ve denetim yap?lmal?d?r. Yasaya olan destek ??renciler aras?nda personele g?re daha d???kt?r. Yine benzer ?ekilde ??renciler aras?nda nargile kullan?m s?kl??? daha fazlad?r. Sigara d???ndaki t?t?n ?r?nleri hakk?nda da toplum bilgilendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler: T?t?n yasas?, sigara, nargile, ?niversite ??rencisi, ?niversite personeli.

SUMMARY

The assessment of knowledge about recent tobacco law number 5727 among our university students, academic and administrative staff

Mehmet Emin GELEN1, Nurhan K?KSAL1, Ali ?ZER2, Nurhan AT?LLA1, M?ge C?NKARA1,
Hasan KAHRAMAN1, Hasan EKERB??ER2

1 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Kahramanmaras Sutcu Imam University,

Kahramanmaras, Turkey,

2 Department of Public Health, Faculty of Medicine, Kahramanmaras Sutcu Imam University,

Kahramanmaras, Turkey,

In this study we investigated the level of knowledge and ideas of the university students and staff, about the last stage of Tobacco Law No. 5727, which came into force on 19 July 2009 in our country. This is descriptive questionnaire survey. Study's universe was consisting of the students 2009-2010 academic year studying in our universities and academic and administrative staff. A total of 2271 people were included the study. In our study, smoking prevalence was 21.3%. The prevalence for narghile smoking as 4.8% was the highest among students. 94.9% of participants thought that passive smoking increased the risk for human health. Asked whether the banned places, the most correct answers were; the school (97.0%), bank branches (96.3%) and hospitals (96.2%) as the most incorrect answers were; in the garden of hospital (55.7%), garden of private education (53.4%) and the school playground (46.1%). 87.6% of the participants were supporting the new tobacco law. 61.3% of smokers were supporting the law (p= 0.000). 54.3% of narghile-smokers support the law, and this rate was lower than cigarette smokers. Overall, tobacco law is known and supported between our students and staff. More information and supervision should be given about the banned places like school garden and private course gardens which were the high rate of false knowledge. The support to law among students is lower than staff. Similarly narghile use among students is often more. The community should be informed also about the other tobacco products.

Key Words: Tobacco ban, cigarette, narghile, university students, university staff.

T?t?n, D?nya Sa?l?k ?rg?t? (DS?) taraf?ndan ?nlenebilir ?l?m nedenleri aras?nda say?lmaktad?r (1). Her y?l 600 bin insan t?t?ne ba?l? ?evresel maruziyetten dolay? hayat?n? kaybetmektedir (2). ?nemli sa?l?k sorunlar?n?n yan? s?ra ekonomik anlamda da ciddi kay?plara neden olmas?, ?lkelerin t?t?n kullan?m?yla ilgili ?nlemler almas?na neden olmu?tur. ?lkemizde 1996 y?l?nda t?t?n zararlar?n?n ?nlenmesiyle ilgili ilk yasa ??kar?lm?? ve t?t?n kullan?m?, halka a??k olan yerlerde k?smen k?s?tlanm??t?r (3).

T?t?n kontrol?; t?t?n kullan?m? ve t?t?n duman?na maruziyeti ortadan kald?rarak veya azaltarak insan sa?l???n? iyile?tirmeyi ama?layan arz, talep ve zarar azaltma stratejisidir. T?t?n?n topluma ve devlet b?t?esine getirdi?i zararlarla m?cadele etmeyi ama?lar (4). T?t?n kontrol?ne y?nelik ilk uluslararas? anla?ma olan "T?t?n Kontrol ?er?eve S?zle?mesi (TK?S)", 21 May?s 2003 tarihinde, Cenevre'de DS?'n?n 56. D?nya Sa?l?k Asamblesinde kabul edilmi? ve 28 Nisan 2004 tarihinde Sa?l?k Bakanl??? taraf?ndan imzalanm??t?r. TK?S'yi takiben, Sa?l?k Bakanl???nca "Ulusal T?t?n Kontrol Program?" haz?rlanm??t?r. Program?n temel hedefi, 2010 y?l?na kadar ?lkemizde 15 ya??n ?zerinde sigara i?meyenlerin oran?n? %80'in ?zerine ??karmak, 15 ya??n alt?nda ise %100'e yak?n olmas?n? sa?lamakt?r (5). Bu ama?la 19 Ocak 2008 tarihinde 5727 nolu yeni t?t?n yasas? y?r?rl??e girmi?tir. Yasa ile ki?ilerin ve gelecek nesillerin t?t?n ?r?nlerinin zararlar?ndan, bunlar?n al??kanl?klar?n? ?zendirici reklam, tan?t?m ve te?vik kampanyalar?ndan koruyucu tedbirleri almak ve herkesin temiz hava soluyabilmesinin sa?lanmas? y?n?nde d?zenlemeler yapmak olarak ama?lanm??t?r (6).

Bu ?al??man?n amac?; son a?amas? 19 Temmuz 2009 tarihinde y?r?rl??e giren 5727 say?l? t?t?n yasas? ile ilgili olarak ?niversitemiz ??rencileri ile akademik ve idari personelin bilgi d?zeyi, bilgi d?zeyini etkileyen fakt?rler, yasan?n etkinli?i, yasa hakk?ndaki d???nceleri ve yasaya olan destek d?zeyinin ara?t?r?lmas?d?r.

MATERYAL ve METOD

Ara?t?rmam?z, Kahramanmara? S?t?? ?mam ?niversitesi ??rencileri ile akademik ve idari personele y?nelik yap?lan anket ?al??mas?d?r. ?al??mada akademik ve idari personel i?in anket formunun ilk k?sm?nda do?um tarihi, cinsiyet, medeni durum, ?ocuk say?s? ve ya?lar? ile en son bitirdi?i okul sorulurken, ??renci anket formunda do?um y?l?, cinsiyet, bar?nma durumu, b?l?m ve s?n?f? soruldu. Di?er 29 soru ortak sorulardan olu?mu?tur. Anketimizin 4.-9. sorular? Fagerstrom T?t?n Ba??ml?l?k ?l?e?ini olu?turmaktad?r ve sadece sigara i?en ki?ilerin yan?tlamas? istenmi?tir. Ara?t?rman?n evrenini, 2009-2010 e?itim-??retim y?l?nda, Kahramanmara? S?t?? ?mam ?niversitesi merkez kamp?s?nde ??renim g?ren 12.037 ??renci, 706 akademik personel ve 592 idari personel olu?turmu?tur. ?rneklem b?y?kl??? hesaplan?rken, yeni t?t?n yasas?n? tam bilenlerin oran? %10 olarak al?nm?? ve %95 g?ven aral???nda ve %2 sapma ile 807 ??rencinin ara?t?rma kapsam?na al?nmas? hesaplanm??t?r. Akademik ve idari personelin t?m? ara?t?rma kapsam?na al?nm?? ve ?rnekleme yap?lmam??t?r. Bu ?er?evede 1699 ??renci, 362 akademik ve 210 idari personelden olu?an toplam 2271 ki?i ?al??mam?za kat?lm??t?r.

Yeni t?t?n yasas? hakk?nda kat?l?mc?lar?n bilgi d?zeyini ?l?meye y?nelik olarak "Yeni yasa a?a??da belirtilen hangi yerlerde t?t?n ?r?n? kullanma yasa?? getiriyor?" sorusunda, yeni yasa ile birlikte okul, okul bah?esi, hastane, hastane bah?esi, vergi dairesi, banka ?ubesi, taksi, ?zel otomobil, tren, yolcu gemisi g?vertesi, stadyum, market, al??veri? merkezi, internet kafe, ?zel dershane, ?zel dershane bah?esi, meslek odas? binas? (lokali) ve sendika binas? lokalinde t?t?n ?r?n? kullan?m? ile ilgili 18 soru soruldu. Bu sorulara do?ru yan?t verenlere 1 puan, yanl?? ve bilmiyorum yan?t?n? verenlere 0 puan verildi. Toplam 18 puan ?zerinden hesaplanarak yasa bilgi puan? olu?turuldu.

?statistiksel Analiz

Anket sonucu elde edilen veriler bilgisayar ortam?nda SPSS program? kullan?larak de?erlendirildi. Verilerin istatistiksel analizinde ki-kare testi, Fisher's Exact Test, Student t ve One Way Anova testi kullan?ld?. Post Hoc Test olarak da Bonferroni analizi uyguland? ve p< 0.05 de?eri anlaml? olarak kabul edildi.

BULGULAR

Sosyodemografik ?zellikler

Ara?t?rmaya kat?lan ki?ilerin, 362 (%15.9)'si akademik personel, 210 (%9.3)'u idari personel ve 1699 (%74.8)'u ??renciydi. ?al??ma grubunun 1239 (%54.6)'u erkek, 1032 (%45.6)'si kad?nd?. Ara?t?rma grubunun ya? ortalamas? 24.6 ? 8.0 (ya? aral???= 17-62) y?l olup, akademik personelin 37.8 ? 8.2 y?l idari personelin 32.4 ? 8.0 y?l ??rencilerin ise 20.8 ? 2.3 y?l idi.

Yeni T?t?n Yasas?n?n Nas?l ??renildi?i ile ?lgili Veriler

Ara?t?rmaya kat?lan akademik personelin 337 (%93.1)'si, ??rencilerin 1298 (%74.1)'i, idari personelin 188 (%89.5)'i g?nl?k haberleri takip etmektedir. Yasa hakk?nda bilgi al?nabilecek kaynaklar soruldu?unda, 1888 (%83.1)'i medya (televizyon, gazete, internet), 136 (%6.0)'s? arkada?-kom?u, 82 (%3.6)'si okul-??retmen, 45 (%2.0)'i sa?l?k ?al??an?, 120 (%5.3)'si ise di?erleri yan?t?n? vermi?tir (?ekil 1). Yasa hakk?nda en ?ok bilgi medyadan ??renilmi?tir (p< 0.001).


?ekil 1

T?t?n ?r?n? Kullanma S?kl???

En az g?nde bir adet sigara i?me s?kl???, akademik personel %20.2, ??rencilerde %20.1 ve idari personelde %32.9 olarak di?erlerinden y?ksek bulunmu?tur (p< 0.001) (?ekil 2). ??rencilerde bar?nma durumu de?erlendirildi?inde, ankete kat?lan toplam 1699 ??renciden 693 (%40.8)'? evde arkada?lar?yla, 537 (%31.6)'si ??renci yurdunda, 439 (%25.8)'u ailesiyle birlikte, 30 (%1.8)'u evde tek ba??na kalmaktayd?. Bar?nma durumuna g?re sigara i?me s?kl??? incelendi?inde; evde tek kalan ??rencilerin 14 (%46.7)'? sigara kullanmakta olup bu de?er, di?er bar?nma durumlar?ndan anlaml? olarak y?ksek bulunmu?tur (p< 0.05).


?ekil 2

Yeni T?t?n Yasas? Hakk?nda Bilgi D?zeyi

Ara?t?rmaya kat?lan ki?ilere yasa ile t?t?n ?r?n? kullan?m?n?n yasakland??? alanlar soruldu?unda en ?ok do?ru bilinen yerler; okul (%97.0), banka ?ubesi (%96.3) ve hastane (%96.2), en ?ok yanl?? bilinen yerler ise; hastane bah?esi (%55.7), ?zel dershane bah?esi (%53.4) ve okul bah?esidir (%46.1) (Tablo 1). Tablo 1'de belirtilen 18 farkl? yerde t?t?n ?r?n? kullan?m yasa?? sorularak elde edilen yasa bilgi puan? akademik personel i?inler 14.5 ? 2.1, ??renciler i?in 13.2 ? 2.5, idari personel i?in 14.2 ? 2.2 bulunmu?tur. ??rencilerde yasa bilgi puan? di?er gruplardan anlaml? olarak daha d???kt?r (p< 0.001).


Tablo 1

Nargilenin ba??ml?l?k yap?c? etkisi sorguland???nda; 941 (%40.6) ki?i evet yapar, 399 (%17.6) ki?i hay?r yapmaz, 951 (%41.9) ki?i bilmiyorum yan?t?n? vermi?tir. Nargile i?enlerin ayn? soruya yan?t?, 13 (%16) ki?i ba??ml?l?k yapar, 61 (%75.3) ki?i ba??ml?l?k yapmaz, 7 (%6.6) ki?i bilmiyorum ?eklinde olmu?tur. Nargile kullanan grupta anlaml? oranda daha fazla nargilenin ba??ml?l?k yapmayaca?? g?r??? hakimdir (p< 0.001).

Pasif Sigara Duman?n?n ?nsan Sa?l??? ?zerine Etkileri

Ara?t?rmaya kat?lanlar?n 2155 (%94.9)'i, ayr?ca sigara i?enlerin 414 (%85.7)'? ve sigara i?meyenlerin 1741 (%97.4)'i "pasif sigara duman?na maruz kalan ki?inin sa?l??? risk alt?ndad?r" yan?t?n? vermi?tir (p< 0.001).

Ara?t?rmaya Kat?lan Ki?ilerin Kamuya A??k Olan Yerlerde T?t?n ?r?nlerinin Kullan?m? Konusunda G?r??leri

Ara?t?rmaya kat?lanlar?n 2122 (%93.4)'si ?ehir i?i toplu ta??ma ara?lar?nda, 2099 (%92.4)'u yolcu otob?slerinde, 1974 (%86.9)'? taksilerde, 1948 (%85.5)'i sa?l?k kurumu binalar?nda ve 1916 (%84.4)'s? okullarda tamamen yasaklans?n g?r???ndedir. Ayr?ca, 990 (%43.6) ki?i otellerde, 918 (%40.4) ki?i kahvehanelerde, 833 (%36.7) ki?i kafeteryalarda ve 758 (%33.4) ki?i lokantalarda sigara i?enlere ?zel yer ayr?ls?n yan?t?n? vermi?tir (Tablo 2). Sigara i?enlere ?zel yer ayr?ls?n yan?t? al?nan yerler ?zellikle daha ?ok sosyal aktivitelerin oldu?u yerlerdir. Tamamen yasaklans?n yan?t? verilen yerler ise daha ?ok toplu ta??ma ara?lar? ve kamu kurum binalar?d?r.


Tablo 2

Ara?t?rmaya kat?lan ki?ilere Temmuz 2009 tarihinden sonra sigara i?ilmesi yasaklanan yerlere gitmekten keyif alma durumu soruldu?unda, 1546 (%68.1) ki?i daha fazla keyif al?yorum, 159 (%7.0) ki?i daha az keyif al?yorum, 296 (%13.0) ki?i de?i?iklik olmad?, 201 (%8.9) ki?i yasak olan yerlere mecbur kalmad?k?a gitmem, 69 (%3.0) ki?i fikrim yok yan?t?n? vermi?tir (Tablo 3). ?al??maya kat?lan ki?iler genel olarak yasadan sonra bu t?r yerlere gitmekten daha fazla keyif almaya ba?lam??lard?r.


Tablo 3

Yasan?n Toplum Taraf?ndan Nas?l Alg?land???n?n De?erlendirilmesi

"Kapal? mekanlarda, sigara i?ilmesini yasaklayan yeni yasa insanlar?n bireysel haklar?n? k?s?tlamaktad?r" g?r???ne, 289 (%12.7) ki?i kesinlikle kat?l?yorum, 243 (%10.7) ki?i kat?l?yorum, 746 (%32.8) ki?i kat?lm?yorum, 929 (%40.7) ki?i kesinlikle kat?lm?yorum yan?t?n? vermi?tir. ?al??maya kat?lanlar?n %73.5'i, sigara i?enlerin %47.2'si ve sigara i?meyenlerin de %81.0'? bireysel haklar?n k?s?tland??? g?r???ne kat?lmamaktad?r (p< 0.001). Ara?t?rmaya kat?lan ki?ilerin "yeni t?t?n yasas? baz? ki?ilerin yak?nmalar? olsa da genel olarak kabul g?rd?" g?r???ne 1886 (%83.1) ki?i kat?l?yorum ve kesinlinle kat?l?yorum yan?t?n? vermi?tir. Bu sonu?lar, yasan?n genel anlamda kabul g?rd???n? g?stermektedir.

Yasaya Olan Deste?in De?erlendirilmesi

Ara?t?rmaya kat?lanlar?n 1432 (%63.1)'si yeni t?t?n yasas?n? kesinlikle destekliyorum, 557 (%24.5)'si destekliyorum yan?t?n? vermi?tir. Yasay? idari personelin 196 (%93.4)'s?, akademik personelin 337 (%93.1)'si ve ??rencilerin 1456 (%85.7)'s? desteklemektedir. Genel destek oran? %87.6 olarak bulunmu?tur (?ekil 3).


?ekil 3

TARTI?MA

5727 say?l? yeni t?t?n yasas?, 1996 y?l?nda y?r?rl??e giren 4207 say?l? "T?t?n Mam?llerinin Zararlar?n?n ?nlenmesine Dair Kanun"un geli?tirilmi? ?ekli olup, yeni yasa ile yasak daha kapsaml? hale getirilmi?tir (3,6). Yeni t?t?n yasas?n?n amac?na ula?mas?nda en ?nemli etken hi? ku?kusuz toplum taraf?ndan destek g?rme oran?d?r. Yasan?n tam anlam?yla bilinerek desteklenmesi de ba?ar?y? etkileyecektir. Ara?t?rmam?zda yasay? en az ??renciler desteklemekte olmas?na ra?men, genel destek oran? %87.6 gibi y?ksek bir de?erde bulunmu?tur. ?al??mam?z e?itim d?zeyi y?ksek, ya? ortalamas? d???k ve nispeten daha fazla sigara i?ilen ya? grubunda yap?lm??t?r (7). Dolay?s?yla, yasan?n hem ya? ortalamas? d???k hem de e?itim d?zeyi y?ksek bir gruptan y?ksek oranda destek almas? yasan?n toplumda kabul g?rmesi a??s?ndan ?nemlidir. Sigara i?enlerde yasaya destek oran? %61.3't?r. Sigara i?enlerin nispeten y?ksek oranda yeni t?t?n yasas?n? desteklemeleri asl?nda sigaraya kar?? bir tutum olarak de?erlendirilebilir. Amerika Birle?ik Devletleri'nin sigara yasa?? uygulanan eyaletlerinde 1993-2003 y?llar? aras?nda sigara i?me prevalans?n?n ortalama %9 azald???, yine Norve?'te 2003 y?l?nda sigara i?me prevalans? %27.3 iken 2006 y?l?nda yasadan sonra %24.5'e d??t??? gr?lmektedir (8,9). Bu nedenle sigara b?rakma ile ilgili ?al??malar?n yayg?nla?t?r?lmas?, daha ?ok sigara b?rakma polikliniklerinin a??lmas? gerekmektedir. Nargile i?enlerin yeni t?t?n yasas?na deste?i sigara i?enlere oranla daha d???kt?r (%54.3). Bu durum, nargile i?enlerin daha ?ok yasa kar??t? tutum i?inde oldu?unu g?stermektedir. Toplumun nargile ile ilgili bilin?lenmesi hem erken ya?ta t?t?n ba??ml?l???n?n ?nlenmesi hem de yasan?n kabullenilmesi a??s?ndan olduk?a ?nemlidir.

Akademik personel ve ??rencilerin sigara i?me s?kl??? daha ?nce ?lkemizde yap?lm?? ara?t?rmalara oranla daha d???k bulunmu?tur. T??K 2008 raporuna g?re T?rkiye'de 15 ya? ve ?zerindeki bireylerin %31.3'?, her g?n veya ara s?ra t?t?n veya t?t?n mamul? kullanmaktad?r. Bu oran, kad?nlarda %15.2 iken, erkeklerde %47.9 olarak bulunmu?tur (10). ?niversite ??rencilerinde yap?lan ba?ka bir ?al??mada, sigara i?me s?kl??? %30.6 olarak bulunmu?tur (11). Fakat Uluda? ?niversitesi T?p Fak?ltesi ??rencilerinde yap?lan bir ?al??mada d?zenli sigara i?me s?kl??? %17.3 bulunmu?tur ki, bu de?er bizim ?al??mam?zdaki ??renciler i?in bulunan de?ere nispeten yak?nd?r (12). ?al??maya kat?lan ??rencilerin bar?nma durumu ve sigara i?me durumu de?erlendirildi?inde, evde tek kalan ??rencilerin sigara i?me s?kl??? (%46.7), di?er bar?nma durumlar?na g?re anlaml? olarak y?ksek bulunmu?tur (p< 0.05). Bir ba?ka ?al??mada arkada?lar? ile ayn? evde kalma, sigara i?me riskini 1.67 kat art?rmaktad?r (12). Di?er bir ?al??mada bar?nma durumu ile sigara i?me s?kl??? k?yaslanm??, evde yaln?z kalan ??rencilerde (%23.7) bu oran en y?ksek bulunmu?tur (13). Dolay?s?yla ??rencilerin evde tek ba??na bar?nma durumu sigara i?me i?in risk fakt?r?d?r.

Nargile ?zellikle gen?ler i?in sosyalle?me arac?, hatta moda gibi g?sterilerek gen? ya?ta t?t?n kullan?m?na ?zendirmektedir ki, gen? ya?ta t?t?n kullananlar?n ba??ml? olma oranlar? daha y?ksektir. ?zellikle ?niversite kamp?sleri civar?nda yayg?nla?an "nargile kafe"ler, ?niversite ??rencileri i?in, t?t?n ?r?n? kullan?m?na ?zendirici bir rol oynamaktad?r (14). G?n?m?zde d?nya genelinde her g?n 100 milyon insan?n nargile kullanarak t?t?n t?ketti?i tahmin edilmektedir (15). Ayr?ca, her g?n d?nyada 80-100 bin gencin t?t?n ba??ml?s? oldu?u bildirilmektedir (16). Bizim ?al??mam?zda ??renciler aras?nda nargile kullanma s?kl???n?n di?er gruplara oranla daha y?ksek bulunmas? bu d???ncemizi desteklemektedir.

?al??mam?zda "nargile sigara kadar ba??ml?l?k yapar m??" sorusuna 951 (%41.9) ki?i bilmiyorum yan?t?n? vermi?tir. ??renci grubunda di?er gruplara oranla en y?ksek bilmiyorum yan?t? al?nm??t?r (p< 0.001). Bu durum nargilenin ba??ml?l?k yap?c? etkisinin yeterince bilinmedi?ini g?stermektedir. Bir ba?ka ?al??mada nargile i?enlerin %53.5'i nargilenin ba??ml?l?k yapmad???n? d???nmektedir (17). Nargilenin t?t?n ba??ml?l??? konusunda bir basamak te?kil etmesi ve gen?leri daha ?ok hedef almas? nedeniyle bu konuda daha etkili e?itici politikalar geli?tirilmeli ve ?niversite ??rencilerine y?nelik daha etkili e?itim programlar? yap?lmal?d?r (18).

G?nl?k haberleri en az ??renciler (%74.1) takip etmektedir. Ara?t?rmaya kat?lan gruplar aras?nda yasa bilgi puan?, en y?ksek akademik personelin, en d???k ise ??rencilerindir (p< 0.001). ??rencilerin g?nl?k haberleri daha az takip etmesi en d???k d?zeyde yasa bilgi puan?na (yasa bilgi puan?: 13.2 ? 2.5) sahip olmas?nda etkili olmu?tur. Yasan?n etkinli?i a??s?ndan ?zellikle ?niversite ??rencilerine y?nelik kampanyalar?n yap?lmas? ve sonu?lar?n?n de?erlendirilmesi gerekmektedir.

Yasa hakk?ndaki bilgi en fazla medyadan (televizyon, gazete, internet) ??renilmi?tir (%83.1). Bu durum g?stermektedir ki, ?zellikle sa?l?k e?itimi konusunda etkili olabilecek kurumlar ?zerine d??eni yapamam??lard?r. Gerek e?itim veren kurumlar?n, gerekse sa?l?k hizmeti ve halk sa?l??? e?itimi veren kurumlar?n t?t?n mam?llerinin zararlar? ve yeni t?t?n yasas? hakk?nda daha etkili programlar olu?turmalar? gerekmektedir. ?al??mam?zda da g?r?ld??? gibi medyan?n toplum ?zerinde etkisi olduk?a fazlad?r. Medyan?n, yeni t?t?n yasas?yla ilgili, gerek bilgilendirme a?amas?nda, gerekse uygulama a?amas?nda olumlu katk?lar?n?n sa?lanmas? gerekmektedir.

Ara?t?rmaya kat?lan ki?ilere yasa ile t?t?n ?r?n?n? kullan?m?n?n k?s?tland??? alanlar soruldu?unda do?ru bilinme oranlar? en y?ksek olan yerler daha ?ok kamu hizmeti verilen binalard?r. En s?k yanl?? bilinen yerler ise, hastane bah?esi, ?zel dershane bah?esi, okul bah?esi ve ?zel otomobil olmu?tur. Sigara ile ilgili tutumlar?n?n olu?umunda ?evrenin ve ?zellikle de ?ocuklar?n ?rnek alabilecekleri ki?ilerin (anne, baba, ??retmen gibi) sigara ile ilgili davran?? bi?imleri olduk?a ?nemlidir (19). Sigara kullan?m?n? ?nlemek amac?yla e?itici ?al??malar, sigaraya ba?lamak i?in b?y?k risk alt?nda olan, ilk??retim ?a??ndaki ?ocuklara ve bunlar?n ?rnek alabilece?i ki?ilere yap?lmal?d?r (20). ?lkemizde yap?lan bir ?al??mada ilk??retim ve liselerde g?revli ??retmenlerin %26.5'inin, ba?ka bir ?al??mada ise %48.0'?n?n ??rencilerin yan?nda sigara i?tikleri g?zlenmi?tir (21,22). Okul, ?zel dershane binalar? ve bah?elerinde sigara i?ilmesi, erken ya?ta t?t?n kullan?m? al??kanl??? kazanma konusunda dikkate al?nmas? gereken ?nemli bir durumdur. Bu t?r yerlerde yasan?n iyi bilinmesi ve uygulanmas? yasan?n amac?na uygun olarak t?t?n kullan?m s?kl???n?n azalt?lmas?n? sa?layacakt?r.

?lkemizde yeni t?t?n yasas?n?n hedeflerinden biri de ki?ileri pasif sigara duman?n?n zararl? etkilerinden korumakt?r. Sigara i?meyenlerde ?evresel t?t?n duman?na maruziyet erken ?l?m nedenidir (23). ?al??mam?za kat?lan ki?ilerin %94.9'u, pasif sigara duman?n?n insan sa?l???na zararl? oldu?unu bilmektedir. Sigara i?enlerin %85.7'si de yine ayn? g?r??tedir (p< 0.001). Ki?ilerin bu durumun fark?nda olmas? yasan?n amac?na ula?mas?nda ?nemli bir fakt?r olacakt?r.

Ara?t?rmam?zda, yasan?n uygulanmas? hakk?nda ki?ilerin fikirleri de sorulmu?tur. Ara?t?rmaya kat?lanlar, olduk?a y?ksek oranlarda, ?ehir i?i toplu ta??ma ara?lar?nda, yolcu otob?slerinde, taksilerde, sa?l?k kurumu binalar?nda ve okullarda t?t?n mam?llerinin kullan?m?n?n tamamen yasaklanmas? g?r???ndedir.

?al??maya kat?lan ki?iler yasa sonras? ortak kullan?m alanlar? olan lokanta, pastane-kafeterya, kahvehane ve birahane gibi yerlere gitmekten daha fazla keyif almaktad?r. Sadece %7.0 oran?nda daha az keyif al?yorum yan?t? verilmi?tir. Bizim ?al??mam?zda oldu?u gibi Sa?l?k Bakanl??? ve DS? i? birli?iyle 2008 y?l? kas?m-aral?k aylar?nda ?lkemizde yap?lan ba?ka bir ?al??mada da ki?ilerin %75.8'i sigara i?ilmeden al??veri? merkezlerine gitmek daha keyifli olur, %74.5'i ise sigara duman? olmadan lokantaya gitmek daha keyifli olur yan?t?n? vermi?lerdir (7). Bu durum, yasan?n toplumca olumlu kar??land???n? ve uygulamalar?n bu y?nde devam etmesi gerekti?ini g?stermektedir.

Ara?t?rmam?zda ki?ilerin b?y?k ?o?unlu?u (%73.5) ve sigara i?enlerin %47.2'si kapal? mekanlarda sigara i?meyi bireysel hak olarak g?rmemektedir (p< 0.001). Yine ara?t?rmaya kat?lanlar %83.1 oran?nda yeni t?t?n yasas?n?n genel olarak kabul g?rd???n? d???nmektedir. Yeni t?t?n yasas? toplumun b?y?k bir kesimi taraf?ndan kabul g?rm??t?r ve uygulamalar bu duruma g?re d?zenlenmelidir.

?IKAR ?ATI?MASI

Bildirilmemi?tir.

KAYNAKLAR

  1. WHO Report On The Global Tobacco Epidemic, 2008, www.who.int/tobacco/mpower
  2. WHO Report On The Global Tobacco Epidemic, 2009 www.who.int/tobacco/mpower/2009
  3. 07.11.1996 and 4207 number law on the prevention of losses of tobacco products. Official Gazette: 26th November 1996-22829.
  4. Erdinc M, Gulmez I. Tobacco control and smoking cessation treatment. Publishing of Turkish Thoracic Society 2009, www.toraks.org.tr
  5. Framework convention on tobacco control. Turkish Ministry of Health publication no: 731, February 2008, Ankara
  6. 03.01.2008 and 5727 number law on amendments to the law on the prevention of losses of tobacco products. Official Gazette: 19th January 2008-26761
  7. Global adult smoking survey report. Turkish Ministry of Health. 2008, www.havanikoru.org.tr
  8. Gorini G, Costantinia AS, Pacia E. Smoking prevalence in Italy after the smoking ban: towards a comprehensive evaluation of tobacco control programs in Europe. Prev Med 2007; 45: 123-4.
  9. Levy DT. The role of public policies in reducing smoking prevalence: results from the simsmoke tobacco policy simulation model, ending the tobacco problem: A Blueprint for the Nation. Institute of Medicine. Washington DC 2007.
  10. The global adult tobacco survey, 2008. TU?K bulletin no: 73-2009 www.tuik.gov.tr
  11. Akcay S, Gorek DA, Budakoglu I, et al. University students with the information about the levels of smoking behavior and smoking. Turk J Med Sci 2009; 29: 611-17.
  12. Tanrikulu AC, Carman KB, Palanci Y, et al. The prevalence of cigarette smoking among university students in Kars and risk factors. Turkish Thoracic Journal 2009; 3: 101-6.
  13. Vatan I, Ocakoglu H, Irgil E. Determining smoking prevalence among Uludag University faculty of medicine. TAF Prev Med Bull 2009; 8: 43-8.
  14. Shihadeh A. Investigation of mainstream smoke aerosol of the narghile water-pipe. Food Chem Toxicol 2003; 41: 143-52. [?zet]
  15. Wolfram RM, Chehne F, Oguogho A, et al. Narghile (waterpipe) smoking influences platelet function and (iso-) eicosanoids. Life Science 2003; 74: 47-53. [?zet]
  16. World Bank. Curbing the Epidemic: Governments and the Economics of Tobacco Control. Washington, 1999 World Bank.
  17. Subasi N, Bilir N, Ilhan E, et al. Knowledge, attitude and behaviors of Narghile smokers on Narghile smoking. Turkish Thoracic Journal 2005; 2: 137-43.
  18. Nargile hazard description. Educational brochures of Turkish Ministry of Health, 2009. www.havanikoru.org.tr
  19. Keskinoglu P, Karakus N, Bicakciefe M, et al. Smoking prevalence among high school students in ?zmir and influences of social learning on smoking behaviour. Turkish Thoracic Journal 2006; 3: 190-95.
  20. Hamzacebi H, Unsal M, Dabak S, et al. Prevalence of smoking and affecting factors in primary school students in Tekkekoy, Samsun. Turkish Thoracic Journal 2008; 9: 34-9.
  21. Fidan F, Sezer M, Demirel R, et al. Smoking status of teachers and their attitudes about smoking restriction. Turkish Thoracic Journal 2006; 3: 196-99.
  22. Demirel Y, Toktam?s A, Nur N, Sezer E. Smoking among the primary school teachers. Turk J Med Sci 2004; 24: 492-95.
  23. McNabola A, Gill L. The control of environmental tobacco smoke: a policy review. Int J Environ Res Public Health 2009; 6: 741-58. [?zet] [Tam Metin] [PDF]

Yaz??ma Adresi (Address for Correspondence):

Dr. Nurhan K?KSAL,

Kahramanmara? S?t?? ?mam ?niversitesi T?p Fak?ltesi,

G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?,

46050 KAHRAMANMARA? - TURKEY

e-mail: koksalnurhan@hotmail.com

Yazd?r