Yazd?r

Polivinil klor?r maruziyetinin pulmoner sisteme etkileri

H?seyin S?Y?R1, Nazan BAYRAM1, Neriman AYDIN2, Meral UYAR1, Nevhiz G?NDO?DU1,
Osman ELBEK3

1 Gaziantep ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Gaziantep,

2 Gaziantep ?niversitesi T?p Fak?ltesi, Halk Sa?l??? Anabilim Dal?, Gaziantep,

3 Adnan Menderes ?niversitesi T?p Fak?ltesi, G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?, Ayd?n.

?ZET

Polivinil klor?r maruziyetinin pulmoner sisteme etkileri

Polivinil klor?r maruziyetinin pulmoner sistem ?zerine etkisini ara?t?ran ulusal bir ?al??ma yoktur. Bu ?al??ma PVC imalat? yapan iki fabrikada Temmuz 2008-Temmuz 2009 tarihleri aras?nda y?r?t?lm??t?r. ?al??anlar anket e?li?inde sorgulanm?? ve solunum fonksiyon testleri, DLCO ve peak flow metre takibi ile de?erlendirilmi?lerdir. ?al??mada toz analizleri ?? Sa?l??? ve G?venli?i M?d?rl??? taraf?ndan yap?lm??, veriler SPSS 13.0 kullan?larak analiz edilmi?tir. ?al??maya al?nan 147 ?al??an?n 9 (%6.1)'u kad?nd?. ?ks?r?k idari grupta anlaml? oranda daha fazlayd?. ?al??anlar?n %59.1'i sigara i?icisiydi. T?t?n ba??ml?l??? ?ks?r?k ve nefes darl???n? [s?ras?yla OR= 1.10 (1.00-1.20, %95 GA), p= 0.007 ve OR= 1.08 (1.02-1.14, %95 GA), p= 0.008); toz maruziyeti ?ks?r??? [OR= 0.20 (0.04-0.80, %95 GA), p= 0.008]; ?al??ma s?resi de balgam yak?nmas?n? [OR= 1.00 (1.00-1.02, %95 GA) p= 0.044] art?rmaktayd?. FVC% idari grupta, FEV1/FVC ve dif?zyon ?l??mleri maruziyet grubunda anlaml? oranda y?ksekti. Sigara t?ketimi FEV1/FVC < %70 ve FEF25-75 < %50 riskini art?rmaktayd? [s?ras?yla OR= 1.15 (1.06-1.25, %95 GA), p= 0.001 ve OR= 1.09 (1.02-1.17, %95 GA), p= 0.010]. DLCO maruziyet grubunda sigara t?ketimi ve ?al??ma s?resiyle negatif koreleydi (s?ras?yla r= -0.270 ve r= -0.210; p= 0.025 ve p= 0.037). Maruziyet grubunda ?al??ma g?nlerinde PEF de?i?kenli?i tatil g?nlerine k?yasla anlaml? oranda daha y?ksekti. Bu ?al??ma t?t?n ba??ml?l???n?n hava yolu patolojisi a??s?ndan PVC tozuna k?yasla ?ok daha ?nemli oldu?una i?aret etmektedir. Ayr?ca, PVC tozuna ortanca 36 ayl?k maruziyetin solunum fonksiyon test parametreleri ?zerinde anlaml? de?i?ikli?e yol a?mad???n?, ancak DLCO ve PEF de?i?kenli?ini etkiledi?ini g?stermektedir.

Anahtar Kelimeler: Hava yolu hastal???, t?t?n, PVC, mesleki hastal?klar.

SUMMARY

Pulmonary manifestations of polyvinyl chloride exposure

H?seyin S?Y?R1, Nazan BAYRAM1, Neriman AYDIN2, Meral UYAR1, Nevhiz G?NDO?DU1,
Osman ELBEK3

1 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Gaziantep University, Gaziantep, Turkey,

2 Department of Public Health, Faculty of Medicine, Gaziantep University, Gaziantep, Turkey,

3 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Adnan Menderes University, Aydin, Turkey.

There is currently no national data on the effects of polyvinyl chloride (PVC) exposure on pulmonary function. In this study we recruited workers and administrative staff from two PVC plants between July 2008 and July 2009. A questionnaire, pulmonary function tests, carbon monoxide diffusion capacity, and peak flows were recorded. Particulate matter analyses were performed by the Adana Central Laboratory of the Directorate of Occupational Health and Safety. Data were analyzed with SPSS 13.0 software. Nine of the 147 subjects were female. The incidence of a cough was more common in the administrative group. Of the study population, 59.1% were smokers. Tobacco addiction significantly increased cough and dyspnea [OR= 1.10 (1.00-1.20, 95% CI) p= 0.007 and OR= 1.08 (1.02-1.14, 95% CI), p= 0.008, respectively]. Dust exposure was correlated with the incidence of a cough [OR= 0.20 (0.04-0.80, 95% CI) p= 0.008]. The period of work correlated with sputum production [OR= 1.00 (1.00-1.02, 95% CI) p= 0.044]. The FVC% was significantly higher in the administrative group, and FEV1/FVC and DLCO were higher in the exposed group. Tobacco addiction increased the risk of airflow limitation, as evaluated by FEV1/FVC < 70% and FEF25-75 < 50% [OR= 1.15 (1.06-1.25, 95% CI) p= 0.001 and OR= 1.09 (1.02-1.17, 95% CI) p= 0.010, respectively]. Tobacco addiction and increasing duration of work had a negative influence on DLCO in the exposed group (r= -0.270, p= 0.025 and r= -0.210, p= 0.037). In the exposed group PEF variability was significantly greater on workdays, compared with rest days. This study shows that tobacco consumption has a greater affect on the airways than PVC dust exposure. A median of 36 months exposure to PVC dust had no significant impact on pulmonary function parameters, except for DLCO and PEF variability.

Key Words: Airway disease, smoking, PVC, occupational disease.

1970'li y?llarda ?zellikle plastik sekt?r?ndeki geli?meler sonucunda vinil klor?r (VC) ve polivinil klor?r (PVC) maruziyetiyle olu?an hastal?klar tan?mlanmaya ba?lanm?? ve VC'nin karaci?er ?zerine yan etkileri, portal hipertansiyona yol a????, periferal dola??m bozukluklar?na ve anjiyosarkom gibi malignitelere neden oldu?u g?sterilmi?tir (1,2). Ancak, PVC maruziyetinin pulmoner sistem ?zerine etkileri hakk?nda k?s?tl? bilgi mevcuttur (2,3). Konu hakk?nda yay?nlanm?? bir ulusal ?al??ma ise yoktur. Bu ?al??ma, PVC maruziyetinin pulmoner sisteme olan etkilerinin belirlenmesi ve ula??lacak bilgiler ?????nda i??i ve i?verenin koruyucu ?nlemler a??s?ndan bilgilendirilmesi amac?yla yap?lm??t?r.

PVC Sekt?r?

T?rkiye'de Petkim Alia?a Petrokimya Kompleksinin y?ll?k ?retim kapasitesi 200.000 tondur. Ancak bu kapasite T?rkiye'deki talebin ancak %25'ini kar??lamaktad?r (4). Y?llar i?erisinde artan ihtiya? ?in ba?ta olmak ?zere kimi ?lkelerden yap?lan ithalatla kar??lanmaktad?r. 2005 y?l?nda 503.000 tonluk ithalat d?zeyi 2006 y?l?n?n ilk iki ay?nda y?ll?k 729.000 tona ula?m??t?r. ?in'in PVC ?r?nlerinin toplam PVC ithalat?ndaki pay? 2005 y?l?nda %1 iken, bu de?er 2006 y?l?nda %12'ye, 2007 y?l?nda %20'ye ve 2008 y?l?nda %36'ya y?kselmi?tir (5). T?rkiye ile benzer bi?imde yayg?n kullan?m olana?? bulmas? nedeniyle t?m d?nyada PVC'nin katma de?eri y?kselmektedir. Bug?n itibar?yla d?nyada bir y?lda 90 milyon kg PVC atmosfere sal?nmaktad?r (6,7). Benzer bi?imde Avrupa'da da PVC ?retimi y?llar i?erisinde artm??t?r. Avrupa'da 1999 y?l?nda 5.5 milyon ton olan ?retim, 2001 y?l?nda 5.7 milyon tona y?kselmi?tir (8). Artan ?retime paralel olacak bi?imde PVC sekt?r?nde ?al??an istihdam?nda da art?? s?z konusudur. Sadece ?spanya'da PVC ?reten 1750 ?irket bulunmaktad?r. Avrupa'n?n genelinde ise 542.000 ki?i PVC sekt?r?nde ?al??maktad?r (9).

MATERYAL ve METOD

Temmuz 2008-Temmuz 2009 tarihleri aras?nda Gaziantep Organize Sanayi B?lgesinde PVC fabrikalar?nda ?al??an t?m ?al??anlar evren olarak tan?mland?. Bu evrene ula?mak i?in Ekim 2008 tarihinde Gaziantep'te PVC ?reten t?m i? yerlerinde ?n inceleme ve de?erlendirme yap?ld?. ?al??man?n yap?ld??? tarih itibar?yla Gaziantep'te PVC sekt?r?nde sekiz i?letme faal olup, bu i?letmelerde toplam 650 ?al??an mevcuttu. Sekiz i? yeri ile yap?lan g?r??mede iki i? yeri ?al??maya kat?lmay? kabul etti. Bu iki i? yerindeki toplam 148 ki?iden 147'si ?al??maya g?n?ll? olarak kat?ld?. ?al??maya kat?lan hi?bir ?al??ana ve i?verene maddi veya sosyal katk? yap?lmad?. ?al??ma Gaziantep ?niversitesi T?p Fak?ltesi Etik Kurulunun oluru ve Gaziantep ?niversitesi Ara?t?rma Fonunun katk?s?yla y?r?t?ld?.

PVC ?retimi

?al??ma yap?lan iki i? yerinde de imalat yap?lmaktayd?. Her iki fabrikaya da PVC, fabrika d??? ba?ka bir ?niteden gelmekteydi. Gelen PVC her iki fabrikada da di?er plastikle?tirici (di-oksiftalat), sabitleyici (kur?un s?lfat), dolgu malzemesi (kalsiyum karbonat) ve pigmentler ile kar??t?r?lmaktayd?. Kar???m?n %80-85'inden fazlas?n? PVC tozu olu?turmaktayd?. Olu?turulan kar???m 120?C'ye kadar ?s?t?l?p ard?ndan 50?C'ye kadar so?utulup, oda ?artlar?nda 24 saat s?reyle silolarda bekletilmektedir. Silolarda 24 saat bekletilmenin ard?ndan materyal ekstruder taraf?ndan profile d?n??t?r?lmektedir. Olu?an profil kalite kontrol onay? alm??sa paketlenerek ?r?n? t?keticiye sunacak ara bayilere ya da kesim-do?rama b?l?m?nde t?keticinin taleplerine uygun b?y?kl?klere indirgenerek do?rudan t?keticiye iletilmektedir. Ancak ekstruder taraf?ndan olu?turulan profil fabrikada yap?lan kalite kontrol de?erlendirilmesinde uygun olmad??? saptanm??sa ?r?n paketlenme veya kesim-do?rama b?l?m?ne iletilmeden ?retim s?recine yeniden kat?lmak i?in k?r?m b?l?m?ne g?nderilmektedir.

?ncelemeler

?al??maya kat?lmay? kabul eden t?m ?al??anlar T?rk Toraks Derne?i taraf?ndan haz?rlanan Mesleki ve ?evresel Akci?er Hastal?klar?n? De?erlendirme Formu e?li?inde sorguland? (10). Sorgulama s?ras?nda bireylerin yak?nmalar? d???nda demografik ?zelikleri, ?al??t?klar? b?l?mler, ?al??ma s?releri, al??kanl?klar? ve hobileri kay?t alt?na al?nd?. Sorgulaman?n ard?ndan ?al??maya kat?lan t?m ?al??anlara solunum fonksiyon testleri (SFT) ve karbonmonoksit dif?zyon testi (DLCO) uyguland?. Testler Amerikan Toraks Derne?i ba?ta olmak ?zere ulusal ve uluslararas? bilimsel ?rg?tlerin test ko?ullar? i?in gerekli ?nerilere uyularak ger?ekle?tirildi. DLCO testi en az d?rt dakika arayla iki defa tek soluk y?ntemiyle yap?ld? ve en iyi test dikkate al?nd?. SFT ve DLCO i?in Vmaks, Viasys (Yorba Linda, California, ABD) cihaz? kullan?ld?. T?m testler ayn? teknisyen taraf?ndan ger?ekle?tirildi. ?al??man?n son a?amas?nda ise t?m ?al??anlar d?rt hafta s?reyle g?nde d?rt kez olmak kayd?yla peak flow metre (PEF) takibine al?nd?. PEF takibi i?in Mini-Wright Cat. No. 3103001 cihaz? kullan?ld?. PEF takibi yap?lacak t?m ki?ilere ?nce cihaz?n kullan?m ?ekli uygulamal? olarak anlat?ld?. Ard?ndan t?m ?al??anlar bir ay s?reyle i? ortam?nda bir kez i?e ba?lamadan ?nce, iki kez i? d?neminde ve bir kez de i?ten ??kmadan hemen ?nce olmak ?zere g?nde toplam d?rt kez PEF ?l??m? yapt?lar. PEF takibi yap?lan i??ilerdeki g?nl?k PEF de?i?kenlikleri iki ayr? metotla (en y?ksek-en d???k/en y?ksek x 100) ve (en y?ksek-en d???k/ortalama x 100) hesapland? (11).

?statistiksel Analiz

Veriler SPSS 13.0 kullan?larak analiz edildi. Frekans da??l?mlar?, ortalamalar standart sapma ile birlikte verildi. ?al??ma kapsam?nda Student's t-test, Mann-Whitney U testi, ki-kare, Fisher'in kesin testi, ba??ml? gruplarda t-testi, lojistik regresyon analizi ve korelasyon analizi kullan?ld?.

BULGULAR

?al??maya al?nan 147 olgunun 138'si erkek, dokuzu kad?n idi. Kad?nlar?n tamam? idari b?l?mde ?al??maktayd?. Olgular?n %29.25'i (n= 43) idari, %70.75 (n= 104)'i maruziyet grubundayd?. ?al??anlar aras?nda idari ve maruziyet grubu olarak cinsiyet, ya?, kilo, beden kitle indeksi, ?s?nma ve maske kullan?m? a??s?ndan anlaml? farkl?l?k saptand? (Tablo 1). ?al??ma kapsam?nda incelenen olgular?n ?al??ma s?resi ortalamas? (minimum-maksimum) 59 ? 49.5 ay (12-240) idi. ?al??ma s?releri a??s?ndan idari ve maruz grupta anlaml? farkl?l?k saptanmad?.


Tablo 1

?dari ve maruziyet grubu aras?nda balgam, h???lt?l? solunum, nefes darl??? ve hemoptizi yak?nmalar? aras?nda anlaml? farkl?l?k yoktu. ?ks?r?k ise idari grupta anlaml?l?k s?n?r?nda daha fazla idi (Tablo 2). Benzer bi?imde sabahlar? ?ks?r?k yak?nmas? olan olgular?n oran? idari grupta %44.2 iken, maruziyet grubunda %24.0 idi (p= 0.015). ?nceki i? ?yk?s? ve ?al??ma yeri ile ?ks?r?k yak?nmas? aras?nda ili?ki saptanmazken (p> 0.05); sigara ?ks?r?k yak?nmas?n? anlaml? oranda art?rmaktayd? (p= 0.000) (Tablo 3).


Tablo 2


Tablo 3

?al??maya al?nan olgular?n solunum fonksiyon test sonu?lar? analiz edildi?inde ise idari ve maruziyet grubu aras?nda FVC%, FEV1/FVC, DLCO% ve DLCO/VA% parametreleri a??s?ndan anlaml? farkl?l?klar saptand? (Tablo 4). Zorlu vital kapasitesi %80'in alt?nda olan bir olgu vard?. Bu olgu 10 paket-y?l sigara al??kanl??? olan ve PVC do?rama b?l?m?nde 120 ayd?r ?al??an bir i??i idi. FEV1/FVC < %70'in alt?nda olan 18 (dokuzu maruziyet grubunda); FEF25-75 de?eri %50'nin alt?nda olan 23 ?al??an (18'i maruziyet grubunda) saptand?. FEV1/FVC oran? %70'ten d???k olgu oran? idari grupta anlaml? oranda daha y?ksekti (p= 0.039). ?dari ve maruziyet gruplar? aras?nda FEF25-75 < %50 a??s?ndan ise anlaml? farkl?l?k yoktu.


Tablo 4

Solunum fonksiyon testi incelemesinde FEV1/FVC oran? %75'in alt?nda olan 13 (%8.8) olguya? bronkodilat?r verildi. Bu 13 olgunun sekizi maruziyet, be?i ise idari grup ?al??an?yd?. ?dari ve maruziyet gruplar? k?yasland???nda test ?ncesi (pre) ve test sonras? (post) FEV1% de?erleri her iki grupta da benzerdi (Tablo 5).


Tablo 5

?al??maya al?nan 147 olgunun 40 (%27.2)'? PEF takibi yapmay? kabul etmedi. Takip yapmay? kabul eden 107 olgunun PEF takibi yap?lan ortalama ?al??ma g?n? 22.1 ? 2.9, tatil g?n? 8.0 ? 2.3 idi. PEF g?nl?k de?i?kenli?i, idari ve maruziyet grubunda ?al??ma ve tatil g?nlerinde benzerdi. Ancak maruziyet grubundaki g?nl?k PEF de?i?kenli?i, ?al??ma g?nlerinde tatil g?nlerine k?yasla anlaml? oranda daha y?ksekti (Tablo 6). ?al??maya al?nan ve PEF takibi yapan 107 olgu aras?nda ?al??ma g?nlerinde ortalama PEF de?i?kenli?i %10 ve ?zeri olan 4 (%3.7) olgu vard?. Bu olgular?n ikisi maruziyet grubunda idi. Tatil g?nlerinde ortalama PEF de?i?kenli?i %10 ve ?zerinde olan olgu say?s? ise iki idi. Bu olgular?n her ikisi de idari b?l?mde ?al??maktayd?. PEF takibi yap?lan 107 olgunun g?nl?k PEF de?i?kenli?i maksimum PEF d?zeyine g?re hesapland???nda ise ?al??ma g?nlerinde %10 ve ?zeri PEF de?i?kenli?i olan olgu say?s? ??t?. Bu olgulardan ikisi maruziyet grubunda idi. Tatil g?nlerinde ise %10 ve ?st? de?i?kenlik saptanan olgu say?s? birdi ve bu olgu idari b?l?mde ?al??maktayd?.


Tablo 6

Solunum semptomlar?n? etkileyen fakt?rler analiz edildi?inde ?ks?r?k yak?nmas? ile sigara paket-y?l ve maruziyet, balgam ile ?al??ma s?resi, nefes darl??? ile sigara paket-y?l aras?nda anlaml? ili?kinin oldu?u saptand? (Tablo 7). ?te yandan sigara t?ketimi FEV1/FVC < %70 ve FEF25-75 < %50 riskini anlaml? oranda art?ran tek fakt?rd? (Tablo 8). ?dari veya maruziyet grubunda ?al??ma veya PVC ?retim a?amalar?n?n farkl? b?l?mlerinde ?al??ma g?nl?k PEF de?i?kenli?ini anlaml? oranda etkilememekteydi. ?al??maya al?nan ve PVC ?retim a?amas?nda ?al??an maruziyet grubunun ?al??ma s?releri d?rt grup alt?nda analiz edildi (12-24 ay, 25-36 ay, 37-60 ay ve 60 ay?n ?zerinde ?al??anlar). Yap?lan istatistiksel analizde ?al??ma s?resiyle FEV1%, FVC%, FEV1/FVC ve FEF25-75% aras?nda anlaml? bir ili?ki saptanmad?.


Tablo 7


Tablo 8

?al??ma s?resi ile DLCO'nun negatif korele oldu?u saptand? (r= -0.21; p= 0.037). Transfer fakt?r ?al??ma s?resi artt?k?a azalmaktayd? (Tablo 9). Transfer fakt?r?n (dif?zyon) beklenenin %80'in alt?nda olan ?? olgu vard?. Bu olgulardan ikisi idari b?l?mde, biri ise PVC profil ?retim b?l?m?nde ?al??maktayd?.

?al??man?n y?r?t?ld??? iki fabrikadan birisinin mikser b?l?m? haricinde fabrikalar?n her yerinde toz d?zeyleri izin verilen yasal s?n?rlar?n alt?ndayd? (Tablo 10).


Tablo 9


Tablo 10

TARTI?MA

Sa?l?k alan?ndaki t?m teknolojik geli?melere ra?men mesleki akci?er hastal?klar? t?m d?nyada ?nemli bir toplum sa?l??? sorunu olmaya devam etmektedir. Bu ?al??ma PVC'ye maruz kal?p da ek olarak t?t?n al??kanl??? olan ?al??anlarda akci?er patolojisinin daha fazla geli?ti?ine i?aret etmektedir. ?te yandan bu ara?t?rma PVC tozuna ortanca 36 ayl?k maruziyetin solunum fonksiyon testi parametreleri ?zerinde anlaml? de?i?ikli?e yol a?mad???n? ancak DLCO ve PEF de?i?kenli?ini etkiledi?ini g?stermektedir.

?al??mam?z gerek idari gerekse maruziyet grubunda t?t?n al??kanl???n?n ?ok y?ksek oranlarda oldu?unu g?stermektedir. ?al??maya ald???m?z 147 olgunun 87 (%59.1)'si sigara i?icisiydi ve ?al??ma grubumuz i?in t?t?n t?ketimi 10 paket-y?ld?. ?te yandan t?t?n al??kanl??? a??s?ndan idari ve maruziyet gruplar? aras?nda veya erkek ve kad?n cinsiyet aras?nda farkl?l?k yoktu. ?al??mam?z ?ks?r?k yak?nmas? i?in t?t?n al??kanl???n?n PVC tozundan daha b?y?k, dispne geli?imi i?in ise tek risk fakt?r? oldu?una i?aret etmektedir. Bu durum i??i sa?l??? ve i? g?venli?i ?nlemleri a??s?ndan etkin bir t?t?n kontrol politikas?n?n ilk s?rada gelmesi gerekti?ine i?aret etmektedir.

?al??mam?zda idari grupta ?ks?r?k ve nefes darl??? yak?nmas?n? maruziyet grubuna k?yasla daha y?ksek olarak saptad?k. Oysa Tuomainen ve arkada?lar? yapt?klar? deneysel ?al??mada, PVC tozuna maruz kalan olgular?n anlaml? oranda daha fazla oranda ?ks?r?k yak?nmas? oldu?unu tespit etmi?lerdir (12). Biz ?al??mam?zda saptad???m?z bu farkl?l??? ?ncelikle "sa?l?kl? i??i etkisi"ne ba?lamaktay?z. Ayr?ca, olgular?m?z?n ?al??ma s?resinin nispeten daha k?sa olmas?, ?ks?r?k yak?nmas?n?n maruziyet grubunda daha az saptanmas?n? ek bir fakt?r olarak a??klayabilir.

?te yandan ?al??mam?zda maruziyet grubunda balgam ??karma yak?nmas?n? t?t?n al??kanl???ndan ba??ms?z olarak daha fazla oranda saptad?k. Yapt???m?z istatistiksel analizde ?al??ma s?resindeki art???n balgam ??karma riskini anlaml? oranda art?rd???n? tespit ettik. Kanaatimizce balgam ??karma bron?iyal duvarda, PVC tozuna ba?l? olarak h?cresel d?zeyde geli?en kronik inflamasyonun bir sonucu olabilir. Nitekim akci?er grafilerinde PVC tozuna ba?l? k???k yuvarlak opasite geli?mi? ?al??anlar?n radyolojik anomali bulunmayan gruba k?yasla daha fazla balgam ??kard??? ve PVC ?al??anlar?nda kronik bron?it saptanma prevalans?n?n toz maruziyet d?zeyine ba?l? olarak artt??? bilinmektedir (13,14). Bu nedenle PVC tozuna maruz kalan ?al??anlar?n takibinde balgam ??karman?n, ?ks?r??e k?yasla daha g?venilir bir parametre oldu?unu d???nmekteyiz.

?al??mam?zda idari grupta FEV1/FVC oran?n?n %70'ten d???k olmas?n? anlaml? oranda fazla tespit ettik. ?te yandan reversibilite testi uygulanan 13 olgunun sekizi maruziyet grubunda idi. Son olarak anlaml?l?k ta??mamakla birlikte, %FEF25-75 < %50 olan 23 olgunun 18 (%78.2)'inin toz maruziyeti grubunda oldu?u saptand?. Konu hakk?nda yap?lan ara?t?rmalar, PVC toz maruziyetinin hem obstr?ktif hem de restriktif solunum fonksiyon bozuklu?una yol a?t???n? g?stermektedir (14). ?al??malarda 6-12 y?ll?k uzam?? maruziyetin veya 20 y?ldan daha uzun s?reli maruziyetin t?t?n al??kanl???ndan ba??ms?z olarak FEV1/FVC oran?n? azaltt??? ve %70'in alt?na d???rd??? g?sterilmi?tir (15,16). Benzer bi?imde PVC tozuna 10 y?ldan daha fazla s?re maruz kalm?? ?al??anlar?n %50'sinden fazla bir k?sm?nda FEV1/FVC oran?n?n %75'ten d???k oldu?u saptanm??t?r (14). Ayr?ca, PVC tozuna ba?l? deskuamatif interstisyel pn?moni saptanm?? bir olguda orta-ak?m h?zlar?nda azalma bildirilmi?tir (6). Ancak konu hakk?ndaki ?al??malar?n t?m? bu sonu?lar? do?rulamamakta ve baz? ?al??malar PVC tozunun ventilatuvar fonksiyonlar ?zerine ?ok ciddi bir etkiye neden olmad???n?, hatta t?m?yle etkisiz oldu?una i?aret etmektedir (12,13,16). Bizim ?al??ma verilerimiz ise PVC toz maruziyetinin FEV1 ve FVC ?zerinde olumsuz bir etkiye neden olmad??? ile uyumludur. ?al??ma verilerimiz toz maruziyetinin aksine t?t?n ba??ml?l???n?n FEV1/FVC oran?n?n %70'ten az olmas?n? 1.15 kat (1.06-12.60, %95 GA), FEF25-75'in %50'den d???k olmas?n? 1.09 kat (1.02-1.17, %95 GA) art?rd???na i?aret etmektedir.

Ara?t?rmam?zda FEV1%, FVC%, FEV1/FVC ve FEF25-75% ?zerine ?al??ma s?resinin olumsuz bir etkiye yol a?mad???n? saptad?k. Ancak bu durum hem Lilis hem de Miller ve arkada?lar?n?n verileriyle ?eli?mektedir (14,15). Biz ?al??mam?zda saptad???m?z bu farkl?l??? grubumuzun ?al??ma s?relerinin di?er ?al??malar?n aksine daha k?sa olmas?na ba?lamaktay?z. Ger?ekten de bizim ?al??mam?zda 10 y?ldan daha uzun s?re ?al??an olgu say?s? 17 (%11.6) idi. Yirmi y?l ve ?zeri ?al??an ise sadece bir olgumuz vard?. Halbuki Lilis ve arkada?lar?n?n ara?t?rmalar?ndaki A ve B fabrikalar?nda ?al??an 540 ki?iden 264 (%48.9)'? 10 y?l ve daha ?zeri bir s?re PVC sekt?r?nde ?al??maktayd? (14).

?al??mam?zda toz maruziyeti olan grupta DLCO% ve DLCO/VA% idari gruba k?yasla anlaml? oranda y?ksektir. Bu durum "sa?l?kl? i??i etkisi"nin bir yans?mas? olabilir. ?al??mam?zda saptad???m?z di?er bir ilgin? bulgu ise solunum fonksiyon parametrelerinden sadece DLCO'nun ?al??ma s?resi ile korele olmas?d?r. Yapt???m?z istatistiksel analizde t?t?n al??kanl??? ve ?al??ma s?resinin DLCO ?zerinde anlaml? etkiye neden olan yegane fakt?rler oldu?u y?n?ndedir. DLCO ile t?t?n aras?ndaki ili?ki uzun zamand?r bilinen bir durumdur. Ancak ?al??ma verilerimiz bu ili?kinin sadece toz maruziyeti grubu i?in ge?erli oldu?una i?aret etmektedir. Bu durum t?t?n ile PVC tozunun birbirlerinin etkilerini potansiyalize etmesine ba?l? olabilir. ?te yandan ara?t?rmam?zda ?al??ma s?resi de DLCO ile anlaml? oranda negatif koreledir. Ya? ise hem idari hem de toz grubunda anlaml? bir etkiye neden olmamaktad?r. Literat?rde PVC toz maruziyeti ile DLCO aras?nda ili?ki oldu?unu g?steren ?? ?al??ma vard?r (2). Bu ?al??malardan ???nde de PVC tozuna maruz kalman?n DLCO d???kl???ne yol a?t??? belirtilmi?tir (2). Lloyd ve arkada?lar? yapt?klar? ara?t?rmada DLCO'su d???k bulunan ?al??anlar?n b?y?k oranda fabrikada 1975 y?l?nda ?nceki bir zaman diliminde ve vinil klorid monomerlerinin en y?ksek yo?unlukta olan b?lgelerinde ?al??anlar oldu?unu saptam??lard?r (2). Ayn? ?al??mada t?t?n al??kanl??? ve t?t?n ba?lama ya?? ile transfer fakt?r d???kl??? aras?nda bariz bir ili?kinin varl??? da g?sterilmi?tir (2). Hem bizim ?al??ma verilerimiz hem de Lloyd'un ?al??ma verilerini birlikte de?erlendirdi?imizde; PVC sekt?r?nde ?al??anlar i?in DLCO'nun periyodik muayenelerde mutlak izlenmesi gereken bir test oldu?unu d???nmekteyiz.

?al??mam?zda g?nl?k PEF de?i?kenli?inin tatil ve ?al??ma g?nlerinde hem idari hem de maruziyet grubunda anlaml? farkl?l?k ta??mad???n? saptad?k. Ancak toz maruziyeti olan grubun ?al??ma g?nlerindeki g?nl?k PEF de?i?kenli?inin tatil g?nlerine k?yasla anlaml? oranda daha y?ksek oldu?unu tespit ettik. Tuomainen ve arkada?lar? taraf?ndan PVC tozu ile yap?lan deneysel bir ?al??mada ise PVC tozunun PEF de?eri ?zerine etkisiz oldu?u g?sterilmi?tir (12). Ayn? ?al??mada PVC uyar?s? s?ras?nda ve sonras?nda ekshale ve nazal nitrik oksit d?zeylerinde de anlaml? bir de?i?iklik saptanmam??t?r (12). Ancak konu hakk?ndaki az say?daki saha ?al??malar? bu deneysel ?al??man?n sonu?lar? ile uyumlu de?ildir. ?rne?in; 24 mikser kar??t?r?c?s?, 24 non-mikser kar??t?r?c? ve 24 kontrol hasta ?zerinde yap?lan ?al??mada mikser kar??t?r?c?lar?nda g?zlenen g?nl?k PEF de?i?kenli?i ortalamas?n?n di?er iki gruba k?yasla anlaml? oranda y?ksek oldu?u g?sterilmi?tir (17). Bu ?al??man?n verileri deneysel ara?t?rman?n aksine PVC tozunun akut hava yolu daralmas?na neden oldu?uyla uyumludur. Bizim ?al??mam?z?n verileri de bu saha ara?t?rmas?n?n bulgular?n? desteklemektedir. ??nk? biz de PVC toz maruziyeti olan gruptaki PEF de?i?kenli?inin ?al??ma g?nlerinde tatil g?nlerine k?yasla anlaml? oranda daha y?ksek oldu?unu g?sterdik. Ayr?ca, ?al??mam?zda maruziyet grubunda saptad???m?z PEF de?i?kenlik ortalamas? Lee ve arkada?lar?n?n mikser kar??t?r?c?lar?nda saptad??? ortalamaya yak?nd?r. Ancak Lee ve arkada?lar? alt? mikser kar??t?r?c?s?nda en az?ndan bir g?n i?in g?nl?k PEF de?i?kenli?inin %15 oldu?unu ve kar??t?r?c? grubunda en y?ksek diurnal de?i?imin %23.9 oldu?unu saptam??lard?r (17). Bizim ?al??mam?zda ise ikisi toz maruziyet grubunda olmak ?zere toplam d?rt ?al??an?n ?al??ma g?nlerindeki PEF de?i?kenli?i %10 ve ?zerinde idi. Kanaatimizce bu farkl?l???n nedeni Lee ve arkada?lar?n?n ?al??anlar?n PEF takiplerini ?? saatte bir yapmas?d?r. Biz ise ara?t?rmam?zda PEF takibini g?nde d?rt defa yapt?k.

Bilindi?i gibi Amerika Birle?ik Devletleri'nde bulunan Mesleki Sa?l?k ve G?venlik ?daresi (Occupational Safety and Health Administration; OSHA) kuartz oran?n?n %1'den d???k oldu?u ve asbest tozunun bulunmad??? ortamlarda, sekiz saatlik ?al??ma s?recinde total toz miktar?n?n 15 mg/m3, solunabilir toz konsantrasyonunun ise 5 mg/m3'ten d???k olmas? gerekti?ini belirtmektedir (18). Ancak tozlar i?in saptanm?? bulunan limit d?zeyler ?lkeden ?lkeye farkl?l?k g?stermektedir. ?rne?in; Avusturya'da total toz oran? i?in e?ik s?n?r de?er (ESD; TWA) 10 mg/m3 iken, Danimarka'da 5 mg/m3, Polonya'da 4 mg/m3't?r. Avustralya ise solunabilir toz i?in ESD'yi 2 mg/m3 olarak kabul etmektedir (18). T?rkiye'de ise s?z konusu ESD'yi belirleyen yasal h?k?m Maden ve Ta?ocaklar? ??letmelerinde ve T?nel Yap?m?nda Tozla M?cadeleyle ?lgili Y?netmeli?in 16. maddesidir. S?z? edilen y?netmeli?e g?re T?rkiye'de "uzun s?re ve ola?an ?al??ma saatlerinde sa?l?k a??s?ndan herhangi bir sorun olu?turmayan g?nl?k a??lmamas? gereken de?er" olarak tan?mlanan ESD, ortamda kristal yap?da SiO2 i?eri?inin %5'ten az olmas? halinde 5 mg/m3't?r (19). ?al??mam?zda birinci fabrikan?n mikser b?l?m?nde solunabilir toz konsantrasyonunun 11.262 mg/m3 oldu?unu saptad?k. Ancak ikinci fabrikan?n ayn? b?l?m?ndeki toz konsantrasyonu 1.628 mg/m3 idi. ?te yandan birinci fabrikan?n ekstruder hammadde besleme b?l?m?ndeki solunabilir toz miktar? 1.83 mg/m3 idi. Analiz sonu?lar?m?z birinci fabrikada hammadde haz?rlanan mikser b?l?m?ndeki toz konsantrasyonunun izin verilen s?n?rlar?n ?zerinde oldu?una i?aret etmektedir. Oysa ikinci fabrikan?n ayn? b?l?m?nde saptanan toz oran? kabul edilebilir d?zeydedir. Bu nedenle birinci i?letmenin mikser b?l?m?nde ivedilikle ?nlemler al?nmal?d?r. Bu b?l?m?n i?letmenin di?er b?l?mlerinden t?m?yle ayr?lmas?, havaland?rmas?n?n yetkinle?tirilmesi ve birincil koruma ?nlemleri uyar?nca etkin m?hendislik giri?imleri sonras?nda tozun kayna??nda hedeflenen limitlerin alt?na ?ekilmesi bu kapsamda hayata ge?irilebilecek politikalard?r. ?te yandan ikinci i?letmenin ayn? b?l?mdeki toz konsantrasyonunun limitlerin alt?nda saptanm?? olmas? birinci fabrikada da benzer sonuca ula?abilece?ini g?stermektedir.

Bu ?al??man?n k?s?tl?l??? T?rkiye'nin ?zg?l ko?ullar? nedeniyle ara?t?rman?n Gaziantep'te faaliyet g?steren sekiz PVC i?letmesinden ikisinde y?r?t?lm?? olmas?d?r. Ancak gerek konuyla ilgili ilk ulusal ?al??ma olmas? gerekse kullan?lan y?ntemlerin bilimsel ge?erli?i nedeniyle ara?t?rman?n sonu?lar? ?nemlidir.

Sonu? olarak bu ara?t?rma ?ncelikle i? yerlerinde maske kullan?m oranlar?n?n y?kseltilmesi ve periyodik muayenelerde balgam ??karma ve h???lt?l? solunum yak?nmas?n?n dikkatle takip edilmesi gerekti?ine i?aret etmektedir. ?te yandan verilerimiz hava yolu patolojisi bak?m?ndan t?t?n ba??ml?l???n?n PVC tozu ile k?yaslanamayacak oranda daha olumsuz etkilere neden oldu?una ve i? yerlerinde etkin t?t?n kontrol politikalar?n?n hayata ge?irilmesinin ?nemine vurgu yapmaktad?r. Ayr?ca, bu ?al??man?n sonu?lar? PVC tozuna maruz kalan ?al??anlar?n periyodik muayeneleri s?ras?nda DLCO'nun kullan?lmas? gerekti?ine i?aret etmektedir. Son olarak ?al??mam?z PVC i?letmelerinde maruziyet grubunun g?nl?k PEF takibine al?nmas?n?n i? g?venli?i ve i??i sa?l??? uygulamalar?n? destekleyen ve onlar? yetkinle?tiren bir giri?im olaca??n?n alt?n? ?izmektedir.

?IKAR ?ATI?MASI

Bildirilmemi?tir.

KAYNAKLAR

  1. Xu H, Dinsdale D, Nemery B, Hoet PHM. Role of residual additives in the cytotoxicity and cytokine release caused by polyvinyl chloride particles in pulmonary cell cultures. Toxicol Sci 2003; 72: 92-102. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  2. Lloyd MH, Gauld S, Copland L, Soutar CA. Epidemiological study of the lung function of workers at a factory manufacturing polyvinyl chloride. Br J Ind Med 1984; 41: 328-33. [?zet] [PDF]
  3. Lilis R. Vinyl chloride and polyvinyl chloride exposure and occupational lung disease. Chest 1980; 78: 826-8. [PDF]
  4. PETKIM Petrochemical Holding A.S. http://www.petkim.com.tr/eng/, Accessed on September 11, 2009.
  5. Undersecratariat of the Prime Ministry for Foreign Trade. http://www.dtm.gov.tr/dtmweb/lindexen.cfm, Accessed on September 14, 2009.
  6. Cordasco EM, Demeter SL, Kerkay J, et al. Pulmonary manifestations of vinyl and polyvinyl chloride (interstitial lung disease). Newer aspects. Chest 1980; 78: 828-34. [?zet] [PDF]
  7. Zenz C. Occupational Medicine Principles and Practices Application. Chicago: Year Book Medical Publishers, 1975: 789.
  8. Anonymous. PVC status report. Focus on Polyvinyl Chloride 2002; 12: 1-2.
  9. Fern?ndez-Nieto M, Quirce S, Sastre J. Occupational asthma in industry. Allergol Immunopathol 2006; 34: 212-23. [?zet]
  10. ?akar A, Kaya E, ?elik P, et al. Evaluation of silicosis in ceramic workers. Tuberk Toraks 2005; 53: 148-55. [?zet] [PDF]
  11. Chiry S, Cartier A, Malo JL, et al. Comparison of peak expiratory flow variability between workers with work-exacerbated asthma and occupational asthma. Chest 2007; 132: 483-8. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  12. Tuomainen A, Stark H, Seuri M, et al. Experimental PVC material challenge in subjects with occupational PVC exposure. Environ Health Perspect 2006; 114: 1409-13. [?zet] [Tam Metin] [PDF]
  13. Soutar CA, Gauld S. Clinical studies of workers exposed to polyvinyl chloride dust. Thorax 1983; 38: 834-9. [?zet] [PDF]
  14. Lilis R, Anderson H, Miller A, Selikoff IJ. Pulmonary changes among vinyl chloride polymerization workers. Chest 1976; 69: 299-303. [PDF]
  15. Miller A. Pulmonary function defects in nonsmoking vinyl chloride workers. Environ Health Perspect 1975; 11: 247-50. [?zet] [PDF]
  16. Chivers CP, Lawrence-Jones C, Paddle GM. Lung function in workers exposed to polyvinyl chloride dust. Br J Ind Med 1980; 37: 147-51. [?zet] [PDF]
  17. Lee HS, Ng TP, Ng YL, Phoon WH. Diurnal variation in peak expiratory flow rate among polyvinyl chloride compounding workers. Br J Ind Med 1991; 48: 275-8. [?zet] [PDF]
  18. Occupational Safety and Health Administration (OSHA). Existing standard and recommendations. www.cdc.gov/niosh/docs/2006-123/pdfs/2006-123Ch7.pdf, Accessed on November 6, 2009.
  19. Mining nad quarrying businesses struggle with dust and tunnel construction related regulations. Official Gazette of Republic of Turkey; September 14, 1990 Number 20635.

Yaz??ma Adresi (Address for Correspondence):

Dr. Osman ELBEK,

Adnan Menderes ?niversitesi T?p Fak?ltesi,

G???s Hastal?klar? Anabilim Dal?,

AYDIN - TURKEY

e-mail: osmanelbek@yahoo.com

Yazd?r